Fota Nadziei Bužan
Ździejśniŭšy vymušanuju «vandroŭku» pa miescach nie hetak addalenych, nie tolki atrymaŭ masu ŭražańniaŭ, ale taksama kančatkova pierakanaŭsia ŭ tym, što ŭ dziaržsiektary pieravažaje armija vykanaŭcaŭ, advučanaja dumać i adstojvać svoj punkt hledžańnia.
Kali mianie zatrymali i dastavili ŭ DFR KDK, ja ščyra spadziavaŭsia, što voś mienavita tut pracujuć ludzi, jakija pryvykli dumać, analizavać, adstojvać svoj punkt hledžańnia. Bo jany zajmajucca raskryćciom ekanamičnych złačynstvaŭ, jakija ździajśniajucca daloka nie durnymi biznesmienami, jakija vielmi dobra viedajuć zakony i ŭmiejuć ich abychodzić. Tamu, kab vyjavić i dakazać u sudzie niejkija machinacyi, admyvańnie hrošaj i inšyja anałahičnyja złačynstvy, treba być na paradak razumniejšym za tych, chto ich ździajśniaŭ.
Pieršyja padazreńni, što maje čakańni nie apraŭdajucca, źjavilisia paśla taho, jak supracoŭniki finansavaj milicyi pačali asabisty nadhlad, razhladajučy ŭvažliva ŭsio, što ŭ mianie było ŭ sumačcy. Čeki, rasčoska, vizitoŭnica, dyktafon, navušniki… Kali dajšli da bankaŭskich kartak u kašalku, adzin supracoŭnik spytaŭ u inšaha: «Bankaŭskija kartki kanfiskoŭvać budziem?» — «Nie, jany nie patrebnyja», — adkazaŭ druhi.
«I sapraŭdy, — padumaŭ ja, — navošta kartki biełaruskich bankaŭ (u asnoŭnym kredytnyja) dla rasśledavańnia kryminalnaj spravy? Kali patrebna infarmacyja pra rachunki, to ŭsio roŭna buduć pasyłać zapyty ŭ banki, pryčym va ŭsie. Bo, kali, naprykład, u mianie niama kartki «Bielinviestbanka», heta zusim nie značyć, što i rachunku tam niama. Jak ni kruci, bankaŭskija kartki nie patrebnyja».
Ja addaŭ naležnaje razvažlivaści supracoŭnikaŭ DFR KDK, ale akazałasia, što paśpiašaŭsia. Nie prajšło i dźviuch chvilin paśla hetaj ich razmovy, jak niešta ŭ ich u mazhach pstryknuła, i adzin skazaŭ inšamu: «A viedaješ, spytaj u načalstva, ci treba adbirać kartki».
Niahledziačy na toje što abodvum było całkam vidavočna, što bankaŭskija kartki nie patrebnyja, adzin supracoŭnik kinuŭsia da načalstva. Praz chvilinu viarnuŭsia: «Skazali adbirać». I pasłuchmianyja vykanaŭcy pačali vykonvać zusim niepatrebnuju pracu tolki tamu, što tak načalstva zahadała. Nichto navat nie padumaŭ pajści spračacca, adstojvać svoj punkt hledžańnia, jaki byŭ raniej ahučany ŭsłych.
I voś tak było nie tolki pa bankaŭskich kartkach, navat pa zusim prostych pytańniach supracoŭniki finansavaj milicyi nie zmahli pryniać samastojnaha rašeńnia: biehali da načalstva i pytalisia, pytalisia, pytalisia… Nie mahu navat uspomnić ciapier, kolki razoŭ.
Ja zusim nie pretenduju na iścinu ŭ apošniaj instancyi, ale pierakanany, što voś takaja biazdumnaja vykanaŭčaść viadzie da dehradacyi rozumu, navat kali jon budzie hienijalnym.
Kali ja pasprabavaŭ na dopycie rastłumačyć zusim banalnyja rečy supracoŭniku DFR, toj zajaviŭ, što nie treba ličyć jaho durniem, tak jak u jaho try vyšejšyja adukacyi. Dalej hety supracoŭnik adkryta skazaŭ: «Nie treba mianie błytać! Voś u mianie tut schiema, davajcie prytrymlivacca jaje».
Pa schiemie dyk pa schiemie, hałoŭnaje, kab nie zabłytaŭsia.
Paśla hetaha ja bolš nie sprabavaŭ niešta rastłumačyć vykanaŭcam. Tolki naziraŭ ź cikavaściu za imi. Voś toj, jaki z tryma vyšejšymi adukacyjami, pačaŭ cicha, «na kuchni», aburacca adnosna taho, navošta treba pisać tak šmat pratakołaŭ tłumačeńnia šmatlikich pravoŭ.
«U adnym by rastłumačyli ŭsie pravy i dosyć», — skazaŭ jon. I pravilna ž skazaŭ. Voś tolki ja čamuści ŭpeŭnieny, što na bolšaje jaho prosta nie chopić. Jon nikoli nie pojdzie da načalstva adstojvać svoj punkt hledžańnia, nie budzie inicyjavać źmieny ŭ kryminalna-pracesualnaje zakanadaŭstva.
Voś tak pracujuć ludzi z vyšejšaj adukacyjaj, navat z tryma. Pryblizna tak ža iduć spravy i ŭ biełaruskaj ekanomicy. Kali pierad dyrektaram dziaržpradpryjemstva paŭstanie vybar — prytrymlivacca instrukcyi i vykonvać rasparadžeńni načalstva albo padumać hałavoj nad tym, jak zrabić pradpryjemstva prybytkovym, — absalutnaja bolšaść abiare pieršy varyjant. Tak praściej i biaśpiečniej.
Na bolš nizkim uzroŭni spravy iduć jašče horš. Ja pierakanaŭsia ŭ hetym, kali «pajšoŭ pa etapie». Usie vykanaŭcy dziejničali dakładna pa instrukcyi.
Kali pryjechaŭ aŭtazak zabirać mianie ŭ IČU na Akreścina, achoŭniki zahadali raspranucca i prysieści z hołym zadam dva razy. Ja ŭsio vykanaŭ. Maju vopratku staranna pravieryli, potym dazvolili apranucca — usio pad pilnym nahladam. Paśla hetaha mnie zamknuli za śpinaj kajdanki i zaviali ŭ mašynu. Ja jechaŭ chvilin 10 — pad pilnym nahladam achoŭnika, u ciesnaj kletcy, z zašpilenymi za śpinaj kajdankami, nie majučy mahčymaści navat pavarušycca. Miž tym, kali my pryjechali ŭ IČU, mnie znoŭ zahadali raspranucca i znoŭ prysieści z hołym zadam dvojčy. Zrabili novuju pravierku majoj vopratki, paśla čaho znoŭ dazvolili apranucca.
Sensu va ŭsim hetym, na maju dumku, niama nijakaha, bo možna było zrabić usiu praceduru adzin raz. Ale takija instrukcyi, jakija pasłuchmiana vykonvajucca. I navat paśla hetych pracedur, kala kamiery, mianie znoŭ abšukali.
Jakoje ž było majo ździŭleńnie, kali ŭ kamiery prosta nad dźviaryma ja vyjaviŭ adtulinu, abharodžanuju kratami ź mietaličnych prutoŭ. Pałova ź ich była zamacavanaja čysta ŭmoŭna — tonkim płastom tynkoŭki. Jašče try pruty prosta boŭtalisia z adnym zamacavanym kancom. Ja pasprabavaŭ vyniać adzin — biez prablem. Vymaj choć usio, uzbrojvaj kamieru i napadaj na achovu.
Ja całkam mahu zrazumieć praźmiernyja miery biaśpieki i šmatlikija instrukcyi, zasnavanyja na šmathadovym dośviedzie, ale nie mahu zrazumieć biazdumnaha ich vykanańnia. Bo kali-niebudź u hetuju kamieru patrapić zabojca, jaki, niahledziačy na ŭsie miery biaśpieki i na šmatlikija prysiadańni z hołym zadam, voźmie prut i zabje achoŭnika. Budzie raźbiralnictva, ale vinavatych nie znojduć i vysnovy nie zrobiać. Skažuć: usie dziejničali stroha pa instrukcyi.
Darečy, u SIZA prysiadać z hołym zadam treba ŭžo try razy — takaja, jak ja razumieju, instrukcyja. Vidać, ludzi, jakija pisali hetuju instrukcyju, doślednym šlacham vyjavili, što parušalniki zakona, jakija dajšli da śledčaha izalatara, majuć bolš natreniravany zad, tamu za dva prysiadańni ŭ ich moža ničoha i nie vyvalicca. Treba abaviazkova try.
Ja taksama nie mahu zrazumieć, čamu dezadarant u SIZA možna pieradavać tolki ŭ ciubiku, jak u zubnoj pasty. Ja za ŭsio svajo žyćcio nie bačyŭ takoha dezadarantu. Dačka abychodziła ŭsie kramy, ale taksama nie znajšła. Heta kali instrukcyja pisałasia, pry caru Harochu? Čamu nielha pieradać zvyčajny ćviordy dezadarant, jakuju niebiaśpieku jon niasie? I čamu minieralnaja vada ŭ zialonaj płastykavaj butelcy, jakaja nie prahladajecca naskroź, taksama ŭjaŭlaje niejkuju pahrozu? A voś u biaskolernaj płastykavaj butelcy — nie.
Ja zusim nie krytykuju miery biaśpieki ŭ pienitencyjarnaj sistemie Biełarusi, bo nie źjaŭlajusia tut śpiecyjalistam. Mahčyma, usie jany całkam abhruntavanyja. Ale navošta jany patrebnyja, kali navat ja, nie budučy śpiecyjalistam u hetaj śfiery, ź lohkaściu vyjaviŭ słabyja miescy? Čamu hetyja słabyja miescy nie bačać śpiecyjalisty?
Usio prosta: pierad imi nie staić takaja zadača, bo im treba nie dumać, a treba prosta vykonvać toje, što prydumali inšyja. Vychavańnie vykanaŭcy, a nie čałavieka, jaki dumaje, dazvalaje kantralavać situacyju jak u asobnaj sistemie, tak i ŭ cełym pa krainie, nie marnujučy na heta šmat namahańniaŭ. Tut hałoŭnaje —padrychtavać i ŭkaranić, dzie tolki mahčyma, padrabiaznuju instrukcyju, a dalej užo možna nie turbavacca: vykanaŭcy ŭsio zrobiać, navat kali heta budzie niapravilna i nieefiektyŭna. A ŭ vypadku čaho, achviarnaha kazła zaŭsiody možna znajści.
