31 maja amierykanskamu akcioru i režysioru Klintu Istvudu spaŭniajecca 90 hadoŭ. Upieršyniu na kinaekranie jon źjaviŭsia ŭ 1955 hodzie ŭ nie adznačanaj navat u tytrach epizadyčnaj roli ŭ bajaviku-žachu «Pomsta pačvary». Jaho samy śviežy (budziem spadziavacca, nie apošni) film «Sprava Ryčarda Džueła» vyjšaŭ u 2019 hodzie. Za šeść z pałovaj dziesiacihodździaŭ filmahrafija Istvuda-akciora i režysiora naličvaje dziasiatki karcin, u jakich uvasobilisia samyja roznyja baki vydatnaha kiniematahrafista i ŭnikalnaj asoby.
BBC prapanuje dziesiatku najlepšych karcin Klinta Istvuda. Raźmieščany jany ŭ chranałahičnym paradku, jaki adlustroŭvaje evalucyju majstra.
«Za pryharšču dalaraŭ»(A Fistful of Dollars), 1964, «Na niekalki dalaraŭ bolš» (For a Few Dollars More), 1965, «Dobry, drenny, zły» (The Good, the Bad and The Ugly), 1966
Tak zvanaja «dalaravaja tryłohija» italjanskaha kinarežysiora Serdžya Leone adkryła śvietu akciora, jaki nie tolki ŭžo pieravaliŭ za čaćviorty dziasiatak, ale i na praciahu dziesiacihodździa biŭsia za pryznańnie, a taksama zaćvierdziła asablivy novy žanr u kino — spahieci-viestern. U tryłohiju hetyja try filmy abjadnała syhranaja Istvudam fihura hałoŭnaha hieroja, dakładniej antyhieroja — «čałavieka bieź imia», niaźmienna maŭklivaha, u svaim niaźmiennym ponča, kaŭbojskich botach, šyrakapołym kapielušy i z cyharyłaj u zubach.
I choć «dalaravaja tryłohija» była ŭkaranionaja ŭ samoj što ni na jość stałaj halivudskaj tradycyi — viesternie — Istvud i Leone pryŭnieśli ŭ vobraz svajho hieroja novaje, sparodžanaje revalucyjnymi 60-mi staŭleńnie, jakoje stała ŭzoram novaj mody, novaha stylu, novaj «krutaści». Matacykletnyja kaŭboi Hienry Fondy i Denisa Chopiera ŭ «Biesturbotnych jezdakoŭ» — sparadžeńnie stylu Istvuda.
«Kudy nie dalatajuć i arły» (Where Eagles Dare), 1968
Kłasičny bajavik časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny, u jakim desant sajuźnikaŭ na čale z brytanskim majoram Śmitam (Ryčard Biertan) i amierykanskim lejtenantam Šefieram (Istvud) vysadžvajecca ŭ akupavanych nacystami Alpach dla vyratavańnia amierykanskaha hienierała, jaki trapiŭ da niemcaŭ u pałon. Hieroj Istvuda ŭžo nie abyjakavy kaŭboj z «dalaravaj tryłohii», ale ŭ im jość taja ž mužnaść čužynca, zakinutaha ŭ niebiaśpiečnyja abstaviny, u jakich jon stanovicca ŭžo nie antyhierojem, a hierojem.
«Brudny Hary» (Dirty Harry), 1971
Razam z «čałaviekam bieź imia», palicejski inśpiektar z San-Francyska Hary Kałachan pa mianušcy «brudny Hary» - adna z samych znakamitych rolaŭ Istvuda. Padcisnutaja huba, niaźmienny tvidavy kaścium i taki ž niaźmienny, u luby imhnieńnie hatovy vyskačyć z kabury «Mahnum». Hary Kałachan znachodzicca ŭ biaskoncym supraćstajańni nie stolki sa złačynnym śvietam, kolki sa svaim pradažnym niekampietentnym načalstvam. Cyničny kop, jaki nikomu nie vieryć, zakłaŭ asnovu cełaha šerahu anałahičnych karcin, u centry jakich takija ž hieroi, što dziejničajuć sami pa sabie i majuć ułasnyja ŭjaŭleńni pra zakon i spraviadlivaści.
«Syhraj mnie Misty» (Play Misty For Me), 1971
«Misty» - nazva kłasičnaj pjesy džazavaha pijanista Erała Harniera, i ŭ hetym svaim pieršym aŭtarskim filmie Istvud upieršyniu prajaviŭ u kino svaju luboŭ da džazu. Hieroj karciny —radyjo-dydžej Devid Harnier — traplaje ŭ padstupna rasstaŭlenuju pastku svajoj spakuśnicy-słuchački. Istvud tut užo nie mužny hieroj, a rassłableny bahiemny intelektuał, biezdapamožnaja achviara nabirajučaha ŭ 60-70-ja hady siłu daminujučaha fieminizmu.
«Ucioki z Alkatrasa» (Escape from Alcatraz), 1978
Alkatras — zakinuty fort na vostravie ŭ zalivie San-Francyska. Samaja strašnaja turma Amieryki, źbiehčy ź jakoj niemahčyma. Tudy traplaje zakaranieły recydyvist, razumny i metaskiravany Frenk Morys (Istvud) i mienavita heta — ucioki z Alkatrasa — jon i maje namier ździejśnić. Ale hałoŭnaje ŭ hetaj stužcy, jak i ŭ bolšaści filmaŭ z udziełam Istvuda — nie pryhody, a hieroj. Čałaviek, hodnaść i mužnaść jakoha nie zdolnyja złamać nijakija abstaviny.
«Ptach» (Bird), 1988
«Ptach» - mianuška vialikaha saksafanista Čarli Parkiera. Čysta režysiorskaja praca Istvuda, u jakoj sam jon, jak akcior navat nie źjaŭlajecca. Istvud praz usio žyćcio pranios luboŭ da džazu - muzyki svajho dziacinstva i junactva. Luboŭ hetuju jon zdoleŭ pieradać i synu-prafiesijnamu džazavamu kantrabasistu Kajłu Istvudu.
«Ptach» - bajopik Parkiera. Istvud i vykanaŭca hałoŭnaj roli Forest Uitakier zdoleli pa-majstersku pieradać trahiedyju hienija, jaki sprabavaŭ usio svajo karotkaje žyćcio prymiryć dźvie žarści — muzyku i narkotyki.
«Nieprabačany» (Unforgiven), 1992
I znoŭ viestern. Historyja byłoha bandyta Uiljama Mani (sam Istvud), jaki spačatku prosta za hrošy, a čym dalej, tym bolš z pryrodžanaha pačućcia spraviadlivaści vypraŭlajecca pomścić złydniam, vybudavanaja, na pieršy pohlad, pa ŭsich zakonach kłasičnaha amierykanskaha žanru. Ale Istvud pieraasensoŭvaje kliše viesterna i pieratvaraje historyju ŭ rozdum pra ŭzrost, honar, mužnaść i hieraizm.
«Małaja na miljon» (Million Dollar Baby), 2004
Druhaja — paśla «Nieprabačanaha» — para hałoŭnych «Oskaraŭ» za najlepšy film i režysuru. Pry ŭsioj sientymientalnaści historyi maładoj baksiorki (Chiłary Suonk) i daśviedčanaha treniera (sam Istvud) u raźviazcy filma jość pavarot, jaki mnohaje kaža pra asobu i pohlady samoha Istvuda. Pierakanany kansiervatar, čałaviek pravych pohladaŭ, jon u svajoj karcinie akazvajecca prychilnikam całkam nieprymalnaj dla kansiervataraŭ eŭtanazii.
«Ściahi našych baćkoŭ» (Flags Of Our Fathers), «Listy ź Ivadzimy» (Letters from Iwo Jima), 2006
Dyłohija ab Druhoj suśvietnaj vajnie. U centry — adzin z samych strašnych i krovapralitnych epizodaŭ Cichaakijanskaha frontu, bai za vostraŭ Ivadzima ŭ 1945 hodzie. Pieršy film raspaviadaje historyju z punktu hledžańnia amierykanskich sałdat, druhi — z punktu hledžańnia japoncaŭ. Pieršy stanovicca vykryćciom kryvadušnaj mašyny dziaržavy, jakaja manipuluje realnaściu dla dasiahnieńnia prapahandysckich metaŭ. Druhi — kudy bolš praniźlivy ŭ adlustravańni strachu, adčaju i biessensoŭnaści vajny, tym bolš, što pohlad hety — z boku japoncaŭ, jakich dziesiacihodździami pakazvali biesčałaviečna žorstkimi.
«Hran Taryna» (Gran Torino), 2008
Vieteran Karejskaj vajny, były rabočy zavoda «Ford», jaki vyjšaŭ na piensiju, Uołt Kavalski (da momantu zdymak Istvudu ŭžo 77 hadoŭ) žyvie ŭ nasielenym hałoŭnym čynam vychadcami z Azii pryharadzie Detrojta. Zasille band emihrantaŭ jaho žachliva razdražniaje. Razdražniaje tym bolš, kali adzin ź ich sprabuje skraści jaho skarb - aŭtamabil «Hran Taryna» 1972 hoda, u stvareńni jakoha Kavalski braŭ udzieł. Transfarmacyja lutaści i hnievu ŭ pastupovaje razumieńnie i spačuvańnie — dzivosny praces pieraadoleńnia stereatypaŭ i zaćviardžeńnia humanizmu i čałaviečnaści.
Napiaredadni svajho 90-hodździa ŭ adnym ź intervju Klint Istvud skazaŭ: «I ŭ hetym vieku ja maju namier ruchacca pa žyćci dalej. Ja nie chaču stajać na miescy ci iści nazad. Nikoli nie viedaješ, kali treba budzie spynicca. Ja lublu toje, što ja rablu».
