Pretendent u prezidenty Viktar Babaryka, rychtujučysia da mahčymaha zatrymańnia, pakinuŭ niekalki videazvarotaŭ. Pieršy ź ich byŭ apublikavany 19 červienia. U im palityk prapanavaŭ pravieści refierendum i viarnucca da Kanstytucyi-1994.
Viktar Babaryka, fota Nadziei Bužan
«Ja prapanuju pravieści ahulnarespublikanski refierendum pa źmienie Kanstytucyi Respubliki Biełaruś. I pasprabavać jaje viarnuć, uziaŭšy za ŭzor Kanstytucyju 1994 hoda, dzie ŭžo było praduhledžana i abmiežavańnie prezidenckich terminaŭ, i padzieł ciapierašnich našych troch halin ułady», — skazaŭ Babaryka.
Viktar Babaryka inicyjuje praviadzieńnie ahulnanacyjanalnaha refierendumu pa źmienie Kanstytucyi
Praź niekalki dzion byŭ apublikavany videazvarot Maksima Znaka, jaki adkazvaje ŭ štabie Babaryki za jurydyčny bok. Jon kandydat jurydyčnych navuk, uznačalvaje svaju kampaniju «Jurznak».
Maksim Znak adkazaŭ na pytańnie nakont biełaruskaj movy. Bo kali viartacca da Kanstytucyi-1994, to ŭ Biełarusi musić być adzinaja dziaržaŭnaja mova — biełaruskaja.
Maksim Znak
«Sapraŭdy, pytańnie dla nas važnaje, tamu što, jak vy pamiatajecie pa biełaruskaj i ruskaj [movach] asobnaje pytańnie vynosiłasia. I ŭ pieršapačatkovaj redakcyi Kanstytucyi 1994 hoda farmuloŭka była: dziaržaŭnaj movaj źjaŭlajecca biełaruskaja mova, ruskaj movie zabiaśpiečvajecca prava svabodnaha vykarystańnia na ŭsioj terytoryi, va ŭsich arhanizacyjach. Ja miarkuju, što navat z takoj farmuliroŭkaj u nas nie źmienicca ničoha z punktu hledžańnia praktyčnaha, asabliva z ulikam rehulavańnia ŭ inšym zakanadaŭstvie. Ale kali na schodach inicyjatyjatyŭnaj hrupy vyśvietlicca, što hetaje pytańnie nadzvyčaj važnaje i, pa mierkavańni členaŭ inicyjatyŭnaj hrupy, treba abaviazkova zachoŭvać status i biełaruskaj, i ruskaj jak dziaržaŭnych movaŭ, tady možna ŭskładniać pytańni i, naprykład, viartacca da Kanstytucyi 1994 hoda, ale z vykładańniem adnaho z artykułaŭ u asablivaj redakcyi…»
Inšymi słovami, Znak apisaŭ dva varyjanty.
1. Biełaruskaja mova — adzinaja dziaržaŭnaja, ale «z praktyčnaha punktu hledžańnia ničoha nie źmianiajecca», i ŭsie arhanizacyi mohuć i nadalej vykarystoŭvać ruskuju movu.
2. Albo prymać Kanstytucyju-1994 z paćvierdžańniem, što ruskaja mova — druhaja dziaržaŭnaja.
Abiedźvie hetyja idei vyklikali rezkuju niazhodu lidara KCHP-BNF Zianona Paźniaka.
fota belsat.eu
Na dumku Paźniaka, kali Łukašenka sydzie, rašeńni refierendumaŭ 1995 i 1996 hadoŭ aŭtamatyčna buduć adkinutyja. Značycca, Kanstytucyja-1994 z adzinaj dziaržaŭnaj biełaruskaj movaj vierniecca sama pa sabie. Jon pierakanany, što ideja z refierendumam Babaryki pryjšła z Maskvy i patrebnaja dla taho, kab kančatkova źniščyć biełaruskuju nacyju
«Naša Niva» paprasiła štab Viktara Babaryki bolš dakładna patłumačyć pazicyju nakont biełaruskaj movy. Upaŭnavažanaja asoba, jakaja dała adkaz, paprasiła nie ŭkazvać svajo imia i apublikavać hetyja słovy jak mierkavańnie štaba:
«Jość mierkavańnie niekatorych navukoŭcaŭ, što tyja pytańni, jakija ŭžo vynosilisia na refierendum, nielha kab hublalisia ŭ tekście Kanstytucyi. To-bok kali byli asobnyja refierendumy nakont movy, śmiarotnaha pakarańnia, dziaržaŭnych simvałaŭ, to nielha prosta dadać heta ŭ Kanstytucyju. Heta moža być ryzyka ź jurydyčnaha punktu hledžańnia.
Pazicyja Viktara Babaryki jak inicyjatara refierendumu nastupnaja. Jon kazaŭ, što chacieŭ by, kab aficyjnymi movami ŭ Biełarusi byli try movy: ruskaja, biełaruskaja i anhlijskaja. Jość mahčymaść zrabić, kab dziaržaŭnaj movaj była biełaruskaja, a aficyjnymi — jašče niekalki.
Dziaržaŭnaja mova i aficyjnaja — heta nie adno i toje ž, adroźnieńnie možna praduhledzieć u adpaviednym zakanadaŭstvie.
Nakont kankretnaha pytańnia, jakoje budzie vynosicca na refierendum, adkazać ciažka, bo ŭ nas zapłanavyja sustrečy ŭ tym liku ź siabrami kamisii, jakaja rychtavała pieršuju redakcyju Kanstytucyi, z navukoŭcami, jakija pracujuć u halinie kanstytucyjnaha prava. I paśla hetych usich kansultacyj my zrobim prajekty, jakija buduć publična abmiarkoŭvacca, u tym liku i na schodzie inicyjatyŭnaj hrupy.
Dakładnuju farmuloŭku pytańnia pra dziaržaŭnuju movu my skazać pakul nie možam, heta raspracoŭvajecca. Sam pasył — treba viarnucca da pryncypaŭ Kanstytucyi 1994 hoda. Heta moža być tak, naprykład, pieršaje pytańnie: «Ci chočacie vy pryniać Kanstytucyju ŭ pieršapačatkovaj redakcyi 15 sakavika 1994 hoda».
A nastupnaje pytańnie, naprykład: «Ci žadajecie vy, u vypadku pryniaćcia Kanstytucyi 1994 hoda ŭ pieršaj redakcyi, vykłaści adpaviedny artykuł u adpaviednaj redakcyi». I tam užo budzie nakont taho, što dziaržaŭnaj movaj źjaŭlajucca dźvie movy abo što dziaržaŭnaj źjaŭlajecca biełaruskaja, a try movy majuć status aficyjnych».
