Fota Nadziei Bužan
Na zajavu Alaksandra Łukašenki pra toje, što buduć adnoŭlenyja ekzamieny va ŭniviersitetach, adhuknuŭsia ŭ siabie ŭ fejsbuku viadomy piedahoh, kiraŭnik adukacyjnych kursaŭ «Fabryka viedaŭ» Alaksandr Łucevič.
Razmovy ab reformie CT zavodzilisia ŭžo nie raz. I apošniaje, što musiravałasia, — heta stvareńnie niejkaha anałaha rasijskaha JEHE, jaki adnačasova zamienić sastarełyja školnyja ekzamieny i ŭviadzie častku S, u jakoj abituryjent dadatkova moža pakazać nie tolki ŭmieńnie rašać testy, ale i chod dumak. Moj žyćciovy pryncyp «pracuje — nie čapaj» tut usio ž prymušaje sumniavacca, što hetaja sistema budzie abjektyŭniejšaj za CT. Ale skasavańnie školnych ekzamienaŭ jak asobnaha archaizmu tut vyhladaje całkam łahičnym. Ahułam: kali ŭsio ž havorka idzie pra takuju reformu, to tut možna budzie pracavać nad hetym i abmiarkoŭvać.
Adnak dziŭnym vyhladaje ŭkazańnie, kab sistema była źmienienaja ŭžo z nastupnaj ustupnaj kampanii. Pa-pieršaje, mnohija abituryjenty ŭžo rychtujucca mienavita da CT z 10 kłasa, a pa-druhoje, budučy 11 kłas — heta apošni kłas, jaki idzie pa staroj prahramie. I kali niešta źmianiać, to rabić heta ŭžo z 2022 hoda.
Nakolki jašče ŭdałosia niešta razhledzieć z vystupu i ŭdakładnieńniaŭ paźniej pradstaŭnika Ministerstva adukacyi, havorka moža iści ab spałučeńni CT i jašče niejkaha vusnaha ekzamienu. Jak heta moža spałučacca ŭ vyniku — pakul dla mianie zahadka. Niezrazumieła, ci budzie vusnym niejki profilny pradmiet (jak ciapier pry tvorčych śpiecyjalnaściach, naprykład) ci heta budzie niejki anałah sumoŭja, jakoje ŭžo kaliści ŭvodzili, a potym admianili z pryčyny jaho biessensoŭnaści. Uvohule, tut pakul zanadta mała ŭvodnych, kab havaryć pradmietna.
Ciapier pra toje, čaho dapuścić nijak nielha. Heta poŭny pierachod na vusnyja ŭstupnyja ekzamieny abo ich daminujučuju rolu pry sistemie test + vusny ekzamien. Što my atrymajem:
1. Bardak pry pastupleńni znoŭ vierniecca. Nakolki ja viedaju, isnavali kamisii pa abskardžańni pry VNU, prezidenckaja kamisija i inšaje. Budzie viartańnie da poŭnaj nieprazrystaści i nieabchodnaści pastajanna zmahacca za svaje pravy navat pry pastupleńni.
2. Karupcyja — jak adkrytaja, tak i prychavanaja. Što ja maju na ŭvazie pad schavanaj: iznoŭ adrodzicca kasta «repietytaraŭ» z VNU, jakija buduć «rychtavać da pastupleńnia». Čamu ja pišu pra heta ŭ dvukośsiach? Tamu što tut dadatkova buduć «pradavacca» jašče i kansultacyi pra toje, jak adkazvać tamu ci inšamu svajmu kalehu, a taksama toje, što zakinie repietytar-prafiesar słoŭca pra svajho vučnia svajmu siabru-prafiesaru, jaki budzie siadzieć u pryjomnaj kamisii. Takim čynam, zamiest sumlennaha pastupleńnia ŭ farmacie «chto jak vučyŭsia — toj tak i pastupiŭ» znoŭ vylezuć roznyja insinuacyi. I heta ja jašče maŭču pra toje, što znoŭ pry takim raskładzie źjavicca fraza: «Tut treba ŭładkavać syna važnaha čałavieka».
3. Na dadzieny momant za CT sapraŭdy my nie bačym čałavieka, i takim čynam sistema zaścierahaje jaho ad praduziataha staŭleńnia da siabie. Nie budzie ŭ nas tady viartańnia da čahości nakštałt «zabarony pastupać va ŭniviersitet dzieciam vorahaŭ naroda»? Bo ciapier nie tolki tvaje viedy buduć važnyja, a jašče i «dobranadziejnaść» tvaja ci tvaich baćkoŭ. A moža, navat i prosta źniešni vyhlad.
4. I jašče adzin važny aśpiekt, pra jaki mała chto ŭspaminaje: kali ŭstupnyja ekzamieny adviaduć u bok vusnych i vierniecca sistema nieprazrystaści i nieabjektyŭnaści, to my atrymajem nastupnuju situacyju: ahulny ŭzrovień viedaŭ u abituryjentaŭ upadzie. Tłumaču, adkul takaja vysnova: ciapier usie abituryjenty krainy razumiejuć, što jany nie zmohuć dobra zdać testy, kali nie buduć rychtavacca. Śpisać abo ŭładkavacca pa błacie nie atrymajecca. I volaj-niavolaj dzieci vučacca. Darečy, dla tych ža sielskich dziaciej ciapier isnuje vielmi šmat mahčymaściaŭ pa anłajn-navučańni. My žyviom u časy, kali ŭžo nie maje značeńnie, što ŭ vioscy «niama mocnaha piedahoha». Varyjantaŭ zajmacca anłajn ciapier isnuje proćma na luby koler i kašalok (pryčym vielmi šmat u sietcy biaspłatnych videaŭrokaŭ, testaŭ i inšych materyjałaŭ, a repietytary časta pravodziać biaspłatnyja viebinary i strymy) — pieradajcie pra heta kudy-niebudź navierch, kali łaska. Dzieci ciapier u vioskach nie ŭ 1970-ch hadach žyvuć…
U vyniku, siabry, chto nie zajmajecca padrychtoŭkaj abituryjentaŭ da CT, prosta nie ŭjaŭlaje, jaki płast viedaŭ dzieci atrymlivajuć za hod navučańnia. Dzieci prychodziać zvyčajna z nulavymi viedami, naprykład, pa historyi Biełarusi. Niešta adryvista pamiatajuć, ale heta i viedami nazvać nielha. A ŭžo da kanca hoda jany žyva aryjentujucca ŭ pracesach, jakija byli na našych ziemlach, i ŭjaŭlajuć ź siabie zusim inšych z punktu hledžańnia adukavanaści ludziej, čym jany byli ŭ pačatku navučalnaha hoda. Kali źjaviacca inšyja sposaby pastupić — tady hety ŭzrovień viedaŭ i kolkaść abituryjentaŭ z hetymi viedami nieminuča ŭpaduć. I havorka jak pra tych haradskich abituryjentaŭ, tak i sielskich. Tut niama nijakich adroźnieńniaŭ.
Choć, stojcie. A moža, dla hetaha ŭsio heta i zadumana?
