Paet, kandydat u prezidenty na vybarach 2010 hoda, były palitviazień Uładzimir Niaklajeŭ u razmovie z «NN» padzialiŭsia svaim bačańniem palityčnaj situacyi ŭ krainie.
Uładzimir Niaklajeŭ. Fota Nadzi Bužan
Uładzimir Niaklajeŭ: Staŭka na ŭsieahulnaje hałasavańnie — što praź jaho pratesnaje hramadstva atrymaje bolšaść i patopić režym — mnie zdajecca nie samym lepšym siužetam. Na moj pohlad, heta prosta nie moža spraŭdzicca.
Jany spadziajucca, što novyja technałohii zmohuć pieraškodzić falsifikacyi vybaraŭ, ale ŭ jarmošynaŭskaj adładžanaj sistemie heta prosta niemahčyma. Pa sutnaści, užo isnujuć ličby, jakija atrymaje Łukašenka i astatniaja bracija, ich paviedamiła BT. Takoje było i ŭ 2006, i 2010 hodzie. Nijakich sumnievaŭ, što takoje samaje budzie i hetym razam.
Mnie ad pačatku bačyŭsia scenar z adzinym kandydatam, a dakładniej z Paŭłam Sieviaryncam, jaki b zaklikaŭ ludziej na Płošču. Ale hety varyjant nie spracavaŭ, i nie tolki pa vinie ŭładaŭ, ale i apazicyi, jakaja zavaliła hetuju ideju.
Statkievič zaniaŭsia idejaj z sotniaj kandydataŭ pratestu, ale pakolki hety siužet užo byŭ skarystany na parłamienckaj kampanii, to režym byŭ hatovy da jaho. Tady mnie padalisia aktualnymi dva siužety: zaklik da pratestaŭ suprać falsifikacyj i podłaści na hetych vybarach, a kali nie znojdziecca mužny čałaviek da takoha scenaru, to tady źniaćcio ŭsich kandydataŭ, u tym liku i spojleraŭ. Ja im davodziŭ, što ničoha dobraha ad ułady nie budzie za heta spojlerstva.
«NN»: Vy ź imi razmaŭlali?
UN: Rabiŭ sprobu pahavaryć ź Dźmitryjevym. Mnie nieabyjakava, jak budzie vyhladać kampanija «Havary praŭdu». Ludzi, bolš addalenyja, mnie mienš cikavyja, i mnie mienš za ich balić. Paśla taho, što adbyłosia z «Havary praŭdu» ŭ 2015 hodzie, mnie chaciełasia, kab usio ž da kampanii viarnułasia dobraje imia. Ja kazaŭ Dźmitryjevu, što jon atrymaje 3% i jaho mary zaniać niejkaje miesca va ŭładzie nie spraŭdziacca.
«NN»: Kanapackaja ž na niešta raźličvaje.
UN: Nu daduć joj, moža, deputackuju cacku, ale ničoha bolš. Kali b jany źnialisia ŭsie i pakinuli Łukašenku ŭ adzinocie, to heta byŭ by mocny ŭdar pa našym aŭtarytaryźmie. Jak davodzić suśvietny dośvied, to takich udaraŭ, pakidańnia ŭ adzinocie, aŭtarytaryzm nie vytrymlivaje. I voś tady jany majuć pierśpiektyvu zastacca nie tolki ŭ palitycy, ale i ŭ najnoŭšaj biełaruskaj historyi.
«NN»: Cichanoŭskaja vam padabajecca?
UN: Jana słaŭnaja dziaŭčyna.
Jana ŭziała estafietu ad svajho muža nie pa papiaredniaj damovie, a sama pryniała rašeńnie. Ja tady padumaŭ, što ŭ hetaj dziaŭčyny jość niešta takoje, što nie zaŭvažna adrazu pry pieršym pohladzie. Jość u jaje stryžań, nie kožny čałaviek na takoje zdolny. A potym da jaje padciahnulisia jašče dźvie pryhožyja i razumnyja dziaŭčyny.
Ja padumaŭ: heta ž kłasny litaraturny siužet. Jość mocny mužyk, jakoha režym sadžaje ŭ turmu, i ratavać jaho kidajecca žonka. Niešta padobnaje było i ŭ maim žyćci, tady maja žonka Volha kinułasia mianie ratavać.
Jana ranicaj 20 śniežnia pabiehła pa pasolstvach, sklikała pres-kanfierencyju, pra heta ŭžo trochu zabylisia. Ale dziakujučy joj byŭ suśvietny rozhałas. Jana štodnia chadziła, jaje pałochali, pahražali, ale jana praciahvała. Słuchała z kamiennym tvaram i praciahvała svaju pracu.
Hetyja try žančyny, jakija vystupajuć jak pradstaŭniki svaich mužčyn, źviarnulisia b da biełarusaŭ: «Stańcie vy narešcie mužykami, kolki heta budzie ciahnucca? Dapamažycie nam, vyjdziecie razam z nami, skińcie hety režym». Pasył byŭ by nie tolki litaraturna, ale i palityčna mocnym. Ale pakul što jany prydumali tolki hałasavańnie.
«NN»: Šmat chto razhublena hladzić na takuju prapanovu.
UN: U nas užo chutka vajskovaja dyktatura budzie. Hladzicie, jon jedzie ŭ Brest — sustrakajecca z vajskoŭcami, u Viciebsk — z vajskoŭcami. Jon zastrašvaje, što budzie kroŭ. Kali my vyjdziem usie, a nie kupka hierojaŭ, to nichto nie advažycca ni bić, ni tym bolš stralać. Pry ahulnym supracivie adbudziecca pierachod ułady.
«NN»: Revalucyjnaja situacyja ŭžo saśpieła?
UN: Vystupaje restaratar Prakopjeŭ, bolš za miljon prahladaŭ. Chaj pałovu z hetych ludziej vyjdzie, i ŭsio — kaniec. Heta i jość revalucyjnaja situacyja. Nie vyrašajuć losy krainy inertnyja ludzi, vyznačajuć pasijanaryi. I ich dastatkova na siońnia. U 2010-m pasijanaryjaŭ nie chapiła, tym bolš u 2006-m, a siońnia — jość. Prosta treba technałahična pradumać, jak heta zrabić.
«NN»: Kali vas zaprosiać u štab, dapamožacie kandydatcy?
UN: Kaniečnie. Čamu nie? Jany ž za toje samaje, za što i ja. Bačać tolki trochu pa-inšamu.
Kali prychodziš na novaje miesca, to psichałahična ŭsprymaješ, što raniej byli tolki niaŭdačniki, a ja taki kruty i razumny, zrablu ŭsio, što jany nie zmahli. Heta było i ŭ mianie, heta jość i ŭ ich.
