Jarasłaŭ Lichačeŭski — paśpiachovy IT-biznesoviec. Miljanier, možna skazać. Apošnija hady jon žyŭ u Niderłandach i raźvivaŭ svaju kampaniju. A paśla vybaraŭ staŭ suzasnavalnikam fonda, kab dapamahać biełarusam, zvolnienym za vykazvańnie svajoj pazicyi. Jon ža padchapiŭ spravu Mikity Mikada i prapanavaŭ siłavikam, jakija vyrašyli syści sa słužby, pisać jamu.
Pra sutki ŭ izalatary za maŭklivyja akcyi, pracu sisadminam u Departamiencie achovy MUS, pravierku zajavak u fond i vypłaty zvolnienym amapaŭcam — u intervju «Našaj Nivie».
Fota Tut.by
«Moj uzrovień žyćcia niečym padobny da Cukierbierha»
«Naša Niva»: Jak vas zaniesła ŭ Niderłandy?
Jarasłaŭ Lichačeŭski: Try hady tamu my pajechali tudy z kampańjonam rabić startap Deepdee. Heta štučny intelekt dla dyjahnostyki zachvorvańniaŭ voka pa fota.
U Biełarusi takija prajekty realizoŭvać dosyć składana, bo niama techničnaj infrastruktury, składana z akademičnaj ekśpiertyzaj u hetaj halinie i ciažki dostup da inviestycyj (prynamsi tady byŭ). I nas zaprasili papracavać u anałah našaha PVT, jaki śpiecyjalizujecca mienavita na technałahičnych prajektach dla miedycyny. Jon nazyvajecca Health Valley.
«NN»: Ci chutka vašaj technałohijaj buduć karystacca?
JAŁ: Jana ŭžo hatovaja. My supracoŭničajem z hałandskimi klinikami. U sakaviku atrymali jeŭrapiejskuju siertyfikacyju, i z hetaha času naš pradukt možna aficyjna vykarystoŭvać u jeŭrapiejskich miedycynskich ustanovach.
«NN»: Mama-aftalmołah, peŭna, hanarycca vami?
JAŁ: Mama pracuje razam z nami, jana adna sa stvaralnikaŭ kampanii. Jana całkam syšła ŭ startap dva hady tamu.
«NN»: U 2018-m vaš prajekt acanili ŭ 1,2 miljona jeŭra. To-bok vy miljanier?
JAŁ: Kali aceńvać aktyŭ kampanii, to tak.
«NN»: A kali ŭzrovień žyćcia? Heta miljanierski razmach ź jachtami i katedžami?
JAŁ: Viedajecie, roznyja miljaniery byvajuć. Pahladzicie na Marka Cukierbierha, jaki chodzić u panošanych cišotkach i doŭhi čas jeździŭ na «cyviku». Ja maju ŭzrovień žyćcia niečym padobny da Cukierbierha.
«Pieršaja praca — hruzčyk u Šabanach»
«NN»: Jak vy naohuł pryjšli ŭ IT?
JAŁ: Heta było jašče ź dziacinstva. U mianie źjaviŭsia kampjutar u šostym kłasie. Z taho času byli ci hulni, ci prahramavańnie dziela hulniaŭ. Potym Licej BDU, potym BDU — fakultet prykładnoj matematyki, śpiecyjalnaść inžyniera-prahramista.
Fota z Facebook
«NN»: Pieršuju pracu svaju pamiatajecie?
JAŁ: Pieršaja, za jakuju mnie płacili zarobak i byŭ zapis u pracoŭnaj, — hruzčyk u Šabanach u pramzonie. Potym ja niekalki miesiacaŭ pracavaŭ u Departamiencie achovy MUS sisadminam.
«NN»: I jak vam znajomstva ź sistemaj?
JAŁ: Chapiła na ŭsio žyćcio. Dahetul pamiataju słovy našaha kiraŭnika-majora, jaki kazaŭ štoranicu: «Chłopcy, pamiatajcie, radzima dahetul u niebiaśpiecy». I heta «radzima ŭ niebiaśpiecy» prachodzić praz usio majo žyćcio.
«NN»: Vam taksama treba było padparadkoŭvacca žorstkamu režymu?
JAŁ: U mianie byli peŭnyja pryvilei, bo ja na toj čas (hod 2005), napeŭna, adziny va ŭsim adździele viedaŭ, ź jakoha boku ŭklučajecca kampjutar, tamu da mianie stavilisia z pavahaj.
Ja pierabolšvaju, kaniečnie, ale tyja, chto na słužbie, zdavalisia dosyć kansiervatyŭnymi i nie duža raźbiralisia ŭ technicy.
Tady była pasada, jakaja nazyvałasia enikiejščyk. Heta kali tabie telefanuje čałaviek i pytajecca: «Što rabić? U mianie ŭspłyvaje nadpis «press any key to continue» (naciśni lubuju knopku, kab pradoŭžyć. — «NN»).
«Staršynia kamisii chavaŭ nas ad pravierki ŭ biblijatecy»
«NN»: Apošnija try hady žyviacie ŭ Niderłandach — ci adčuvajecie siabie tam svaim?
JAŁ: Ja, napeŭna, adčuvaju siabie svaim, dzie b ja ni znachodziŭsia. Tamu što ja zaŭždy vybudoŭvaju vakoł siabie asiarodździe, u jakim mnie kamfortna. Kraina dosyć zručnaja dla žyćcia i startapaŭ. Usie razmaŭlajuć pa-anhielsku. I mnie vielmi soramna, što ja pavolna vuču hałandskuju. Ale jak u Biełarusi žyćcio nie prymušaje viedać biełaruskuju, na žal, tak i ŭ Niderłandach nie prymušaje viedać hałandskuju.
Ź plusaŭ — tut pitnaja vada ŭ kožnym kranie. Kali ŭ ciabie zaŭsiody jość dostup da jaje i nie treba chadzić pa vadu ŭ kramu, heta vielmi źmianiaje jakaść žyćcia.
Druhoje — heta transpartnaja infrastruktura. Rovar plus ciahnik vyrašajuć usie tvaje prablemy pa pieramiaščeńni ŭ Niderłandach. Niama nijakaj nieabchodnaści nabyvać mašynu, heta navat niazručna.
Kali kazać bolš ahulna, to vielmi važna, što heta svabodnaja demakratyčnaja kraina, u jakoj ty adčuvaješ siabie biaśpiečna i možaš spakojna zajmacca svajoj niepasrednaj pracaj. Heta było adkryćciom.
U Minsku ty pačynaješ svoj dzień z navinaŭ: u nas «kraina pryjemnaha ździŭleńnia». U Niderłandach — z kavy i pracoŭnaj pošty, bo tam nie adbyvajecca ničoha, što mahło b ciabie šakavać, akramia futboła.
«NN»: Vy byli letam u Minsku pierad vybarami. Pryjechali admysłova padčas kampanii ci tak supała?
JAŁ: Było try mety majho vizitu. Pa-pieršaje, u Minsku da niadaŭniaha času ja byvaŭ rehularna, bo ŭ našaj kampanii tut ofis raspracoŭki. Pa-druhoje, u mianie byŭ dzień narodzinaŭ u siaredzinie červienia, i ja chacieŭ adśviatkavać jaho ŭ Biełarusi. I pa-treciaje, ja źbiraŭsia stać siabram učastkovaj vybarčaj kamisii.
«NN»: U vas atrymałasia pabyć niezaležnym naziralnikam. Što šakavała?
JAŁ: Mianie dosyć składana šakavać, ale dośvied sapraŭdy byŭ cikavy. Najbolš cikava było nazirać za staršyniami ŭčastkovych kamisij — jak jany dziejničajuć, jak źmianiajecca ich nastroj. U našaj škole byli dva ŭčastki dla hałasavańnia — adzin ŭznačaliŭ dyrektar škoły, druhi — kiraŭnik miascovaha ŽESa.
My spačatku znajšli parazumieńnie. Naziralniki mahli znachodzicca pobač z učastkam i bačyć amal usio. Heta praciahvałasia dva dni, pakul staršyni nie atrymali novy zahad, što nas treba pasunuć dalej. A potym uvohule vyhnać z budynka. I ja naziraŭ situacyju, kali na ludziej cisnu i ja, i źvierchu, i jany nie mohuć vyznačyć, cisk ź jakoha boku im bolš pahražaje.
Jany mitusilisia, sprabavali šukać kampramis. Byŭ śmiešny epizod, kali ŭpraŭleńnie adukacyi pryjazdžała z pravierkaj u škołu, kab ŭpeŭnicca, što tam niama niezaležnych naziralnikaŭ, i dyrektar nas chavaŭ u biblijatecy.
Amal da apošniaha my spadziavalisia, što staršyni kamisij padličać hałasy jak maje być. Ale ŭrešcie jany nie vyviesili nijakich pratakołaŭ.
«U pieršyja dni paśla vybaraŭ pačałasia vajna»
«NN»: Kali vy vyrašyli stać suzasnavalnikam fonda?
JAŁ: Fond stvaraŭsia ŭ pieršyja dni paśla vybaraŭ. Ja budu nastojvać, što ŭ tyja dni pačałasia vajna ŭ Biełarusi, tamu treba było rabić usio chutka i situatyŭna.
U mianie heta historyja pačałasia zadoŭha da žniŭnia — uviesnu, ź pieršaj chvalaŭ kavidu. Pakolki maja kampanija technałahična-miedycynskaja, to my pracujem z daktarami amal va ŭsich bujnych klinikach Minska. Kali raspačaŭsia kavid i mnohija balnicy byli pieraaryjentavavanyja i musili zajmacca karanavirusnymi pacyjentami, Alaksandr Łukašenka jaho ihnaravaŭ.
I tut źjaviłasia adna z najvažniejšych hramadzianskich inicyjatyŭ hetaha hoda — #BYCOVID19, jakaja ŭziała na siabie abaviazki zabiaśpiečyć daktaroŭ usim nieabchodnym. Heta padniała pieršuju chvalu salidarnaści. Tak atrymałasia, što ja byŭ uciahnuty ŭ kampaniju. Mnie treba było zaścierahčy ad niebiaśpieki svaich daktaroŭ, ale tady niemahčyma było nabyć maski. Ja paznajomiŭsia z Andrejem Stryžakom, i razam było lahčej šukać pastaŭščykoŭ hetych rečaŭ i dastaŭlać u Biełaruś.
Paralelna ŭ Stryžaka i kampanii była inšaja inicyjatyva, jakaja dapamahaje aryštavanym, aštrafavanym, paranienym.
Kali na vulicach pačali stralać, uzryvać hranaty, my ŭžo byli ŭ Kijevie. Padčas adnaho z abmierkavańniaŭ pryjšli da vysnovy, što chutka ŭ nas budzie vielmi šmat zvolnienych ludziej, represavanych tym ci inšym čynam ekanamična i što treba im niejak dapamahčy.
My vyrašyli vyłučyć asobny fond, jaki byŭ by instrumientam uzajemadapamohi pamiž biełarusami.
«NN»: Z vašych siabroŭ chtości paciarpieŭ u pieršyja dni pratestu?
JAŁ: U mianie jość znajomy žurnalist, jaki 9 žniŭnia złaviŭ aščepak hranaty plačom. Siabroŭka, jakaja trapiła ŭ zamies na Stele 9-ha. Siabra, jakoha aryštavali, i jon siadzieŭ na Akreścina, potym u Žodzinie i Słucku. Nasamreč ŭ mianie dosyć šmat znajomych, jakija tak ci inakš patrapili pad hety katok.
«NN»: Raniej vy palitykaj cikavilisia?
JAŁ: Kali ty vučyšsia ŭ Licei BDU, u ciabie niama vybaru, ci cikavicca palitykaj albo nie. Vielmi šmat maich siabroŭ udzielničali ŭ Płoščy 2006 hoda, potym u 2010-m. Nichto z nas nie byŭ prafiesijnym palitykam, stvaralnikam partyi, ale my zaŭždy sačyli za situacyjaj, sprabavali razabracca, što adbyvajecca.
U 2011 hodzie ja navat patrapiŭ na 7 sutak na Akreścina, a potym u Žodzina za maŭklivyja akcyi. Mianie zabrali z kaviarni, kali ja na telefon zdymaŭ, jak supracoŭniki MUS u trenikach haniajuć piensijanierak pa dvarach.
Paśla, nakolki pamiataju, nie było bujnych palityčnych aktyŭnaściaŭ, i ja syšoŭ zajmacca svajoj prafiesijnaj dziejnaściu. U 2014-2015 hodzie źjaviłasia pieršaja kampanija, potym druhaja, ja źjechaŭ u Niderłandy i da apošnich padziej nie byŭ u palitycy zadziejničany. Dla mnie heta niešta novaje.
«NN»: A što ciapier z asnoŭnaj pracaj? Vy pastavili jaje na paŭzu?
JAŁ: Ščyra kažučy, bolš za 90% času ja ciapier udzialaju fondu. Usio, što tyčycca asnoŭnaj pracy, ja delehavaŭ svajoj kamandzie, i jana spraŭlajecca, ja za ich nie chvalujusia. U asnoŭnym ja zasiarodžany na tym, kab situacyja ŭ Biełarusi jak maha chutčej vyrašyłasia i my zmahli viarnucca da svaich zvyčajnych žyćciaŭ.
«Čałaviek syšoŭ uviesnu, padpraviŭ ličby ŭ pracoŭnaj i napisaŭ nam»
«NN»: Ci šmat zvolnienych siłavikoŭ užo źviarnułasia da vas?
JAŁ: Adrazu mušu skazać, što siłaviki — nie tyja, na kim zasiarodžany fond. My pracujem z usimi, chto ekanamična paciarpieŭ ad režymu, i siłaviki — tolki nievialikaja častka hramadstva. My bolš uvahi nadajom rabočym na zavodach, čynoŭnikam siaredniaha źviana.
Usiaho ŭ fond źviarnulisia 1323 čałavieki. Vypłaty atrymali 325. Zajavak šmat, tamu ich apracoŭka zajmaje dva-try tydni.
«NN»: Tyja, chto padavaŭ zajaki, — učastkovyja ci vialikija šyški?
JAŁ: Ja bačyŭ zajaŭki ad učastkovych da pałkoŭnikaŭ. Hienierała jašče nivodnaha nie było.
Fota Nadziei Bužan
«NN»: Jak vy praviarajecie zvaroty?
JAŁ: U nas jość admysłovaja kamanda, jakaja składajecca ź niekalkich słajoŭ. Pieršapačatkova my prosta hladzim, kab usie dakumienty, jakija zapytvajem, byli ŭ najaŭnaści, potym heta apracoŭvajem.
A paśla jašče padklučajecca naša słužba ŭłasnaj biaśpieki, u jakoj pracujuć byłyja supracoŭniki siłavych struktur — jany praviarajuć sapraŭdnaść dakumientaŭ i inšyja momanty pa svaich kanałach.
Zrazumieła, kali heta supracoŭnik zavoda, to da jaho mienš pytańniaŭ. Kali čynoŭnik ci siłavik, pytańniaŭ bolš.
«NN»: Admaŭlali kamuści ŭžo?
JAŁ: Admaŭlali. Naprykład, kali ŭ pracoŭnaj knižcy vypravili datu zvalnieńnia. Čałaviek syšoŭ ci ŭviesnu, ci ŭvohule ŭ minułym hodzie, padpraviŭ ličbački i napisaŭ: voś, ja vyrašyŭ syści, padtrymajcie mianie, kali łaska, hrašyma.
«NN»: A kali źvierniecca amapaviec, pra jakoha viadoma, što jon prymaŭ udzieł u razhonie 9-11 žniŭnia, a ciapier prosta vyrašyŭ saskočyć z hetaha ciahnika? Što zrobić fond?
JAŁ: Heta vielmi składanaje etyčnaje pytańnie. Z adnaho boku, jon złačynca i musić być pakarany. Ź inšaha, my zacikaŭleny ŭ tym, kab usie siłaviki, jakija hatovy syści, sychodzili. Tamu što navat kali jon udzielničaŭ u złačynstvach, a ciapier bolš nie choča, heta toje, da čaho my imkniomsia. I kali adzin amapaviec — a ich usiaho 1500 — zvalniajecca, to, napeŭna, my musim zrabić tak, kab jon mieŭ mahčymaść syści.
Što dalej ź im rabić, pytańnie inšaje. Mahčyma, hety čałaviek u svoj čas budzie pakarany niezaležnym sudom. Mahčyma, jaho vychad siońnia možna ličyć jaŭkaj z pavinnaj. Mahčyma, ź im musiać pracavać psichołahi. Mahčyma, bolš adkaznaści treba ŭskładać na kamandziraŭ, jakija addavali zahad. Ale ŭ mianie niama adkazaŭ na hetyja pytańni. Ich pryjdziecca vyrašać pa chodzie spravy.
«NN»: Jakuju sumu vy vypłačvajecie?
JAŁ: Heta standartnaja suma — 1500 jeŭra. My ŭsie chočam prytrymlivacca biełaruskich zakonaŭ, tamu i ŭ hetym pytańni adšturchoŭvalisia ad ich. Pa zakonie, kali supracoŭnika zvalniajuć z pryčyn, zaležnych ad najmalnika, jamu musiać vypłacić try miesiačnych zarobki ŭ jakaści kampiensacyi. Heta daje mahčymaść spakojna znajści novuju pracu i zabiaśpiečyć siabie srodkami dla isnavańnia.
My źbiralisia kožnamu pieraličvać try jaho zarobki, ale heta ŭskładniła pracu. Treba było zapytvać bolš dakumientaŭ. My vyrašyli pajści na sacyjalistyčny krok — usich zraŭniać i vypłačvać try zapavietnyja «pa piaccot», pryčym jeŭra, a nie dalaraŭ, što va ŭsich rehijonach, aproč Minska, vyšej za miesiačny zarobak.
«NN»: Dumaju, vy časta čuli krytyku kštałtu «Navošta dapamahać zvolnienym siłavikam?». Patłumačcie, navošta heta rabić.
JAŁ: U nas jość try mety, da jakich my ruchajemsia: spynić hvałt, vyzvalić palityčnych źniavolenych i pravieści novyja demakratyčnyja vybary. I pieršaja meta nie vypadkovaja: pakul na vulicach hvałt, my nie možam ruchacca dalej. Ciapier stanovišča vajny, a padčas vajny nielha ničoha kanstruktyŭnaha rabić.
Kožny amapaviec, paśla taho jak jon zdymaje formu i zdaje zbroju, bolš nie moža źbivać ludziej na vulicach, hvałtavać u aŭtazaku i ździekavacca ŭ RUUS. Tamu my ličym, što kožny čałaviek, jaki sychodzić ź siłavych viedamstvaŭ, nabližaje nas da našaj pieršaj mety.
My hatovyja iści nasustrač im.
Fota Nadziei Bužan
U toj ža čas my čujem niezadavolenyja hałasy, i jany kažuć pra toje, što hetyja ludzi ŭsio adno zastajucca ahresiŭnymi i buduć čynić hvałt inšym čynam. My asensoŭvajem hetu prablemu taksama. Treba raspracoŭvać niejkija prahramy reabilitacyi i viartańnia siłavikoŭ u hramadstva, bo nam ź imi dalej žyć razam. Ale heta dosyć vialiki kavałak pracy — my, na žal, nie majem pakul resursaŭ, ale hatovy padtrymać takija inicyjatyvy.
«NN»: Za čas pracy ŭ fondzie što vy dla siabie zrazumieli pra siłavuju sistemu?
JAŁ: Adekvatnyja ludzi jość paŭsiul, ich kolkaść zaležyć ad asiarodku. I ja b nie skazaŭ, što asiarodak u našych siłavych strukturach dobry. Varta pryznacca, što ciaham apošnich 26 hod Alaksandr Łukašenka zrabiŭ dobruju pracu pa admoŭnaj sielekcyi. Jon vybudoŭvaŭ usiu sistemu takim čynam, kab asnoŭny kryteryj byŭ nie prafiesijanalizm, a tatalnaja łajalnaść i padparadkavańnie jaho ŭładzie. Heta nie stvaraje ŭmoŭ dla efiektyŭnaj pracy — va ŭsich śfierach.
Ale što ja pabačyŭ u siłavych strukturach — heta panavańnie atmaśfiery tatalnaha niedavieru. Nakolki ja viedaju z apošnich razmoŭ ź siłavikami, jany navat nie razmaŭlajuć adzin z adnym u kuryłkach, bo bajacca ŭłasnaha cieniu.
I ja nie ŭjaŭlaju, jak u takoj atmaśfiery možna efiektyŭna pracavać, tamu nie vieru, što siłaviki zmohuć supraćstajać biełaruskamu narodu.
Jany ŭsio jašče mohuć bić nas na vulicach, ale intelektualnaja praca kiepska vykonvajecca. Heta pałochaje tym, što nam u novaj Biełarusi spatrebiacca siłavyja struktury, kab abaraniać nas ad kryminału, ale nie zrazumieła, ci zdolnyja ciapierašnija supracoŭniki heta rabić abo nam daviadziecca inviestavać čas i hrošy, kab vyraścić novych prafiesijanałaŭ.
Navat z taho, što my bačym na vulicach, jany vydychajucca, nie razumiejuć, navošta im bić svaich susiedziaŭ i kidać ich u aŭtazaki. Ich praciahvajuć našpihoŭvać prapahandaj, pužać masonami i reptyłoidami, ale, zdajecca, i heta pierastaje pracavać.
