U samym pačatku pasiadžeńnia sudździa Piatrova praihnaravała patrabavańnie Taćciany vieści praces na biełaruskaj movie, a dziaržabvinavaŭca Ščarbina sprabavała dakazać, što Kaško dobra vałodaje ruskaj movaj, u toj samy čas ekśpiertyza abrazy była praviedzienaja tym, chto «ličyć biełaruskuju movu niedamovaj». «Viasna» pryvodzić padrabiaznaści pieršaha sudovaha pasiadžeńnia nad Taćcianaj.
Taćciana Kaško kala budynka suda
U samym pačatku sudovaha pracesu Taćciana zajaviła, što nie razumieje ruskuju movu, i chadajničała ab viadzieńni pasiadžeńnia na biełaruskaj.
Sudździa: «Obviniajemaja, nazovitie sudu vašu familiju, imia, otčiestvo».
Kaško: «Ja vas nie razumieju, ja nie razumieju rasiejskaj movy i adrazu zajaŭlaju chadajnictva, kab…»
Sudździa [pierabivaje]: «My do chodatajstva jeŝie dojdiem».
Kaško: «… kab sprava viałasia pa-biełarusku! Ja vas nie razumieju. Zadavajcie mnie pytańni pa-biełarusku».
Sudździa: «Nazovitie familiju, imia, otčiestvo.»
Kaško: «Zadavajcie mnie pytańni pa-biełarusku, na druhoj movie ja adkazvać nie budu!»
Sudździa: «Diełoproizvodstvo viedietsia na russkom jazykie. Otkazyvajetieś nazyvať familiju, imia otčiestvo?»
Kaško: «Ja zajaŭlaju, što ja, Taćciana Kaško, zakonapasłuchmianaja hramadzianka…»
Sudździa [pierabivaje]: «Nado sobludať poriadok v sudiebnom zasiedanii i podčiniaťsia rasporiažieniju priedsiedatielstvujuŝieho».
Kaško: «Ja vas nie razumieju!»
Toje, jak heta vyhladała, słuchajcie tut:
Sudździa vyrašyła abviaścić pierapynak na 15 chvilin «pa techničnych pryčynach». Viarnuŭšysia, sudździa bolš nie stała ŭdakładniać u abvinavačanaj jaje asabistyja źviestki, a prosta začytała ich z materyjałaŭ kryminalnaj spravy, matyvujučy heta tym, što jany tam jość. A zatym praciahnuła vieści praces na ruskaj movie. Taćciana zajaviła sudździ advod pa pryčynie moŭnaj dyskryminacyi i spasłałasia na artykuł 2 Usieahulnaj dekłaracyi pravoŭ čałavieka. Akramia taho, napiaredadni pasiadžeńnia, 21 červienia, Taćciana dasłała ŭ sud chadajnictva ab viadzieńni pasiadžeńnia pa-biełarusku. Abarona Taćciany jaje padtrymała:
«30 śniežnia, paśla zatrymańnia Kaško, jana nieadnarazova chadajničała, kab usie pracesualnyja dziejańni pravodzilisia na biełaruskaj movie», — raspaviała abarona. Tak i było — da taho momantu, pakul Taćciana nie atrymała status abvinavačanaj. Ale zhodna z Kryminalna-pracesualnym kodeksam, abvinavačany maje prava vykarystoŭvać svaju rodnuju movu, adznačyła abarona.
Paciarpieły Stasiukievič z chadajnictvam Taćciany Kaško nie pahadziŭsia (tut i dalej usie udzielniki pracesu, akramia Taćciany, havaryli pa-rusku):
«Ja liču, što heta ŭsio adnaznačna nadumana, z adzinaj metaj — pryciahnuć bolš uvahi srodkaŭ masavaj infarmacyi i sudovaje pasiadžeńnie pieratvaryć padabienstva cyrka».
Dziaržabvinavaŭca taksama paličyła, što praces nie varta vieści na biełaruskaj, bo ŭ krainie dźvie aficyjnyja movy.
«Z materyjałaŭ kryminalnaj spravy bačycca, što Kaško vučyłasia ŭ ruskamoŭnaj škole i maje vyšejšy bał pa ruskaj movie, — arhumientavała svaju pazicyju dziaržabvinavaŭca. — Pražyvaje na terytoryi horada Hrodna ŭsio žyćcio, faktyčna tut bolšaja častka nasielnictva razmaŭlaje… nu kramy tut ŭsiudy faktyčna na ruskaj movie. Plus da ŭsiaho liču, što Kaško ŭ dastatkovaj miery viedaje ruskuju movu, tamu nieabchodna jaje chadajnictva adchilić».
Akramia taho, pry razhladzie piśmovych materyjałaŭ spravy dziaržabvinavaŭca źviarnuła ŭvahu, što zahad ab pryjomie Taćciany na pracu i słužbovyja instrukcyi (ź jaje podpisam) napisany na ruskaj movie, a ŭ liście ab adukacyi Kaško «na pytańnie, jakoj movaj jana vałodaje, paznačana, što jana vałodaje biełaruskaj i ruskaj».
Pamaŭčaŭšy niekalki chvilin, sudździa vyrašyła adchilić chadajnictva.
«Śledstva bolšuju častku zajmałasia zboram dokazaŭ taho, što ja vałodaju rasiejskaj movaj, a nie sutnaściu spravy, — skazała Taćciana Kaško. — Ale dakumienty ni 12-hadovaj daŭniny ni 27-hadovaj daŭniny [Taćciana maje na ŭvazie dakumienty ab pracy i adukacyi — Zaŭv.] nie mohuć śviedčyć pra toje, što ja vałodaju rasiejskaj movaj zaraz. Navyki vałodańnia movami vielmi chutka stračvajucca pry ich nievykarystańni».
Hetyja słovy Taćciana skazała paśla standartnaha pytańnia sudździ, ci zhodnaja jana, kab na sudovy praces vyklikali dla dopytu ekśpiertku Jacevič, jakaja ŭ svajoj ekśpiertyzie ŭbačyła prykmiety abrazy paciarpiełaha Stasiukieviča.
Dyk u čym ža abvinavačvajuć Taćcianu Kaško?
Pavodle dziaržabvinavačańnia, Taćciana 20 vieraśnia 2020 hoda ŭ telehram-kanale «Hrodno 97%» pakinuła kamientar pad fota Vitalija Stasiukieviča — tam jon byŭ sfatahrafavany padčas niadzielnych padziej u horadzie:
«U cyvilnym adzieńni ŭ błakitnaj majcy chadziŭ Stasiukievič Vitalij. Hetu admarožanuju mordu ja paznała. U kampanii takich ža».
Vital Stasiukievič
Hety kamientar byŭ zaŭvažany praź miesiac padčas ahladu telehram-kanała šlacham uviadzieńnia ŭ pošukavik proźvišča «Stasiukievič». Sam Vital Stasiukievič, pryznany paciarpiełym, zajaviŭ pazoŭ ab materyjalnaj kampiensacyi maralnaj škody pamieram u 2000 biełaruskich rubloŭ, ale padkreśliŭ, što ŭ vypadku jaho zadavalnieńnia hetyja hrošy chacieŭ by nakiravać Hrodzienski dom dziciaci.
«Pa-mojmu, heta reakcyja vychavanaha razvažnaha čałavieka na ahučanuju abrazu», — skazaŭ Stasiukievič na sudzie.
Na heta abarona Kaško pasprabavała ŭdakładnić, jakija mienavita jaho prafiesijnyja i asabistyja jakaści byli źniavažanyja ŭ vykazvańni i što ž u im abraźlivaha.
«Ja nie liču patrebnym adkazvać na hetaje pytańnie, tamu što hetyja pytańni zadajucca vyklučna dla absmoktvańnia fakta dla stvareńnia zahałoŭkaŭ voś u hetych ža samych tielehram-kanałach», — skazaŭ Stasiukievič i spasłaŭsia na linhvistyčnuju ekśpiertyzu, praviedzienuju Jacevič.
«Ja liču, što heta praces nie nada mnoj, a nad biełaruskaj movaj, — zajaviła paźniej Taćciana Kaško. — Hety praces pakazaŭ šmat parušeńniaŭ maich pravoŭ za vykarystańnie biełaruskaj movy i staŭleńnie da jaje dziaržavy. Ekśpiertam Jacevič było zajaŭlena, što jaje rodnaja mova — rasiejskaja, i prytym jana faktyčna nie viedaje biełaruskaj movy i abjaŭlaje biełaruskuju movu niedamovaj, jakaja nie ŭtrymlivaje aktualizavanych słoŭnikaŭ. I adkryvaje novy mietad: pačynaje analizavać biełaruskuju movu z punktu hledžańnia pierakładu na rasiejskuju movu. Dzie taki mietad isnuje? Heta vidavočna navatarstva ŭ linhvistycy […] Liču, što Jacevič, nie znajšoŭšy abrazy ŭ biełaruskaj movie, pierakłała ich na rasiejskuju, kab znajści tam abrazy z punktu hledžańnia biełaruskaj movy».
Adnyja i tyja ž słovy ŭ roznych movach mohuć mieć roznaje značeńnie, adznačyła Taćciana Kaško. Naprykład, słova «žyd»— u rasiejskaj movie hetaje słova daje vyraznuju niehatyŭnuju acenku, ale ŭ biełaruskaj — niejtralnuju.
Taksama Taćciana spasłałasia na tłumačalny słoŭnik litaraturnaj biełaruskaj movy 2016 hoda, dzie padadziena słova «morda». A značyć, heta litaraturnaje słova.
Da taho ž Taćciana adznačyła, što takija ž słovy časta vykarystoŭvaje i Łukašenka. Voś niekalki prykładaŭ:
U listapadzie 2020 hoda Łukašenka zajaviŭ pra studentaŭ: «Ja nie skažu, što jany admarožanyja […] Niekatoryja naohuł vielmi zdolnyja ludzi». 14 śniežnia 2018 hoda Łukašenka skazaŭ pra ŭkraincaŭ «admarožanyja sa strelbami». U 2011 nazvaŭ hazietu «Naša Niva» «admarožanaj presaj». U červieni 2020 hoda skazaŭ: «jany da ŭłady viaduć radykalnuju, admarožanuju apazicyju». I šmat inšych prykładaŭ.
Akramia taho, Taćciana Kaško ŭ svaim vystupie raspaviała, jak pry zatrymańni amapaŭcy padvierhli jaje fizičnamu hvałtu, a supracoŭnik apieratyŭnaha vyšuku ŭdaryŭ jaje pa tvary. Praces nad Taćcianaj praciahniecca 29 červienia 2021 hoda ŭ 10.30, a nižej «Viasna» pryvodzić poŭny vystup Taćciany na sudzie:
