22 červienia taliby zachapili pabudavany amierykancami kantrolna-prapuskny punkt Šarchan-Bandar. 134 pamiežniki i inšyja ŭradavyja čynoŭniki źbiehli ŭ susiedni Tadžykistan. Paśla hetaha paŭstanckaja hrupoŭka ŭziała pad kantrol bolšuju častku astatniaj miažy Afhanistana z Tadžykistanam, piša The Wall Street Journal.
Paśla zachopu paŭstancami kantrolna-prapuskny punkt Šarchan-Bandar musiŭ zakrycca, ale, pa słovach miascovych handlaroŭ, praciahvaje funkcyjanavać praz maŭklivyja damoŭlenaści pamiž talibami i Tadžykistanam.
Kompleks Šarchan-Bandar doŭhi čas byŭ adnym z pakazalnych prajektaŭ 20-hadovaj amierykanskaj prysutnaści ŭ Afhanistanie. Inžyniernyja čaści amierykanskaj armii pabudavali vializny most praz raku Piandž, jakaja jakraz prachodzić pamiž Afhanistanam i Tadžykistanam. Na pamiežny punkt było zatračana bolš za 40 miljonaŭ dalaraŭ, a skončany jon byŭ u 2007 hodzie. Tahačasny ministr handlu ZŠA Huterjes apisaŭ hety kompleks jak «skryžavańnie handlu, miru i stabilnaści».
Afhanskija čynoŭniki śćviardžajuć, što kantrolna-prapuskny punkt Šarchan-Bandar zakryty paśla taho, jak Kabuł straciŭ nad im kantrol. Adnak handlary i miascovyja čynoŭniki pa-inšamu apisvajuć situacyju. Pa ich słovach, praź dzień paśla zachopu taliby zapeŭnili miascovych pradprymalnikaŭ, što mytnia budzie pracavać u štatnym režymie. A paźniej pamiežniki Tadžykistana i taliby praviali sustrečy na moście, dzie damovilisia, jak budzie funkcyjanavać miaža.
Pradstaŭnik talibaŭ Suchajł Šachin zajaviŭ, što hrupoŭka źviarnułasia da ŭradaŭ Tadžykistana i Uźbiekistana paśla zachopu niekalkich pamiežnych punktaŭ. «My painfarmavali ŭrady hetych krain i zapeŭnili, što praca na miažy budzie praciahvacca, jak i raniej. My navat supracoŭnikaŭ mytni pakinuli tych ža. Prosta my nie źbirajemsia stvarać prablemy pradprymalnikam, handlaram i prostym ludiam», — prakamientavaŭ situacyju Šachin u adnym ź intervju.
Šachin taksama dadaŭ, što mytnyja dachody, jakija raniej dasiahali dziasiatkaŭ miljonaŭ dalaraŭ, ciapier pastupajuć talibam. «Heta naša terytoryja, tamu ŭsie dachody pavinny atrymlivać my, — śćviardžaje Šachin. — Pradprymalnikam heta vyhadna, bo raniej prychodziłasia davać chabar čynoŭnikam, a ciapier usio stała praściej».
Ciapier štodzień tadžykska-afhanskuju miažu pierasiakajuć ad 50 da 80 hruzavikoŭ, jakija spłačvajuć myty talibam. Tadžykistan hetaj situacyi pakul nie kamientuje.
Da ŭviadzieńnia amierykanskich vojskaŭ u Afhanistan u 2001 hodzie Tadžykistan rašuča akazvaŭ padtrymku Paŭnočnamu aljansu suprać talibaŭ, jaki ŭznačalvaŭ tadžykski kamandzir Achmad Šach Masud.
Za apošnija tydni taliby zachapili bolš za treć rajonaŭ Afhanistana. Pakul amierykanskija vojski pakidajuć krainu, demaralizavanyja afhanskija sałdaty časta biez boju addajuć adnu terytoryju za inšaj. Mnohija ŭciakajuć ci zdajucca ŭ pałon.
Zhodna z apošniaj acenkaj raźviedki ZŠA, afhanski ŭrad moža paści ŭžo praz šeść miesiacaŭ paśla vyvadu amierykanskich vojskaŭ. Heta pabudziła afhanskich susiedziaŭ iści na kantakt z talibami.
Za apošnija 16 miesiacaŭ u Afhanistanie nie zahinuŭ nivodny amierykanski sałdat. Tym nie mienš ZŠA vyvodzić svaje vojski, što płanujecca zaviaršyć da kanca žniŭnia.
U apošni čas amierykanskaja prysutnaść skaraciłasia da niekalkich tysiač vajskoŭcaŭ, jakija, jak praviła, nie brali ŭdzieł u bajavych dziejańniach. Niahledziačy na heta amierykanskija vojski stvarali padabienstva stabilnaści i nie dapuskali prychodu talibaŭ da ŭłady.
Usiaho za 20 hadoŭ prysutnaści ŭ Afhanistanie amierykancy stracili zabitymi 2420 vajskoŭcaŭ, jašče prykładna 1100 čałaviek stracili krainy-sajuźnicy (dla paraŭnańnia: Saviecki Sajuz za 10 hadoŭ, 1979—1989, straciŭ zabitymi bolš za 15 tysiač bajcoŭ).
Na fonie hetaha vidavočnyja vysokija ryzyki sychodu vojskaŭ ZŠA: ciapier uładu ŭ Afhanistanie mohuć zachapić taliby. A heta, u svaju čarhu, moža znoŭ zrabić Afhanistan prytułkam dla isłamskich ekstremistaŭ, u tym liku z «Al-Kajdy», jakija ŭsio jašče namahajucca nanieści škodu ZŠA.
Akramia hetaha, prychod da ŭłady talibaŭ moža pryvieści da humanitarnaj katastrofy, kali novaja ŭłada budzie pomścić afhancam, što padtrymlivali ZŠA, a taksama tym, chto vystupaje suprać radykalnaha isłamu. A ŭsie dasiahnieńni ŭ pravach afhanskich žančyn mohuć być skasavanyja.
Isnujuć taksama i stratehičnyja ryzyki. Amierykanskaja prysutnaść u Afhanistanie ŭ peŭnaj stupieni strymlivała Iran i Kitaj. Ciapier ža ZŠA hublajuć bujnuju placoŭku dla raźviedvalnych słužbaŭ.
Tamu sychod amierykanskich vojskaŭ moža padavacca niełahičnym. Ale na toje jość svaje pryčyny. Pa-pieršaje, biudžetnyja vydatki na znachodžańnie ŭ Afhanistanie byli značnymi. Da taho ž, nie było nijakich harantyj, što čałaviečyja straty ZŠA zastavalisia b na takim ža ŭzroŭni. A značnaja častka afhanskaha hramadstva ŭvohule suprać prysutnaści amierykanskich vajskoŭcaŭ. Hałoŭnym arhumientam stała toje, što amierykancy nie chočuć adčuvać siabie akupantami. Jany ličyli, što vyzvalajuć Afhanistan ad isłamskich terarystaŭ. I zastavalisia ŭ krainie dosyć doŭha, kab afhancy sami mieli čas zbudavać demakratyju. Ale nadyšoŭ čas, kali Amieryka vyrašyła ŭmyć ruki.
