Ilustracyja Depositphotos.com
«NN»: Jak by vy acharaktarazavali siońniašni stan biełaruska-kitajskich adnosin? Tavarazvarot nibyta raście, ale najpierš za košt impartu z boku Kitaja. Heta śviedčyć pra toje, što Kitaj dapamahaje Łukašenku ŭ ciažkaj situacyi?
Arsien Sivicki: Treba pačać z taho, što rost tavarazvarotu miž Kitajem i Biełaruśsiu nie źjaŭlajecca charaktarystykaj, pa jakoj možna mierkavać pra hłybiniu adnosin Piekina i Minska. Hałoŭnaja prablema našych adnosin zaklučajecca ŭ tym, što jak by hety tavarazvarot nie ros, zachoŭvajecca admoŭnaje salda dla Biełarusi. Heta pry tym, što apošnimi hadami było dasiahnuta niekalki damoŭlenaściaŭ, jakija adkryli kitajskija rynki dla biełaruskaj pradukcyi, najpierš sielskahaspadarčaj.
Biełaruś u hetaj tendencyi nie vyklučeńnie, usie krainy, što handlujuć z Kitajem, majuć admoŭnaje salda, navat ZŠA. Niaredka heta pryvodzić da handlovych i palityčnych kanfliktaŭ miž Piekinam i Vašynhtonam. Ja b nie kazaŭ, što heta prablema tolki biełaruska-kitajskich ekanamičnych adnosin — heta chutčej zvyčajnaje stanovišča dla luboj krainy, jakaja maje adnosiny z najbujniejšaj ekanomikaj śvietu.
Bolš cikavym źjaŭlajecca palityčny i hieapalityčny aśpiekt u adnosinach z Kitajem. Sprava ŭ tym, što z časoŭ niezaležnaści, za apošnija amal 30 hadoŭ, kitajska-biełaruskija adnosiny dasiahnuli najvyšejšaj formy — heta «ŭsiebakovaja, usiedavierlivaja stratehičnaje partniorstva i ŭzajemakarysnaje supracoŭnictva». Da hetaha Kitaj taki ŭzrovień adnosin mieŭ tolki ź Vialikabrytanijaj, Pakistanam i Rasijaj. U 2016 hodzie Biełaruś akazałasia ŭ takim kłubie.
Cikava, što takaja intensifikacyja dvuchbakovych adnosin jak ekanamičnych, hetak i palityčnych, prychodzicca na pieryjad paśla 2014 hoda, akurat z pačatkam rasijska-ŭkrainskaha vajskovaha kanfliktu. Sprava ŭ tym, što Kitaj spačatku płanavaŭ uklučyć Ukrainu ŭ skład inicyjatyvy «Adzin pojas, adzin šlach», jak svoj uschodniejeŭrapiejski łahistyčny i pramysłovy chab. Hałoŭnaja meta dla kitajcaŭ — dasiahnuć jeŭrapiejskaha rynku praz Ukrainu. Piekin dobra viedaŭ, što Kijeŭ vioŭ pieramovy ab asacyjacyi ź Jeŭrapiejskim sajuzam z zonaj volnaha handlu. Ale anieksija Kryma z boku Rasii i destabilizacyja na Danbasie prymusili kitajcaŭ admovicca ad hetych płanaŭ i pieraklučyć svaju stratehičnuju ŭvahu na Biełaruś.
Piekin. Ilustracyja Depositphotos.com
«NN»: Heta i čas palapšeńnia adnosin ź Jeŭrasajuzam.
AS: Usio pravilna. Jakraz u 2015 hodzie ź dziaržaŭnym vizitam Biełaruś naviedvaje kiraŭnik KNR Si Czińpin, jaki i kaža, što naša kraina stanovicca hałoŭnym uschodniejeŭrapiejskim chabam inicyjatyvy «Adzin pojas, adzin šlach». Biełaruskija ŭłady ŭ svaju čarhu abaviazvalisia stvaryć usie nieabchodnyja ŭmovy, kab kitajskija kampanii i karparacyi atrymali svabodny dostup na jeŭrapiejski rynak. Z hetaha momantu nabiraje aktyŭnaść pa adnaŭleńni pracy biełaruska-kitajskaha industryjalnaha parku «Vialiki kamień». A ja napomniu, što jaho zakłali Łukašenka i Si Czińpin jašče ŭ 2010 hodzie, kali apošni byŭ namieśnikam kiraŭnika KNR. Ale doŭhi čas tam nie rehistravalisia nijakija rezidenty, adsutničali kitajskija kampanii. Tolki ŭ 2015 hodzie, paśla taho jak zachodnija krainy pačali admianiać i prypyniać sankcyi suprać Biełarusi, heta padšturchnuła inviestavać kitajskija kampanii ŭ «Vialiki kamień».
Hety praces dynamična raźvivaŭsia da palityčnaha kryzisu 2020 hoda, jaki surjozna abvastryŭ unutry- i źniešniepalityčnuju situacyju vakoł Biełarusi, a taksama pryvioŭ da adnaŭleńnia sankcyjnaj palityki z boku zachodnich krain. Dla Kitaja paŭtarajecca situacyja 2011 — 2015 hadoŭ, kali ŭžo isnavali sankcyi i jany stvarali dadatkovyja ryzyki dla kitajskich kampanij. Jany i tady strymlivalisia ad rehistracyi ŭ Biełarusi i dziejnaści ekanamičnaj, ciapier my nazirajem taki samy praces.
«NN»: Jaho možna bačyć užo ciapier?
AS: Tak, jon nazirajecca.
Na ŭzroŭni rytoryki Kitaj padtrymlivaje biełaruskija ŭłady, ale treba hladzieć uhłybiniu. Kitaj ciapier pieraasensoŭvaje svaju stratehiju da Biełarusi i rehijona, jon viartajecca da idei pracavać praz Ukrainu. Ciapier Biełaruś i Ukraina jak by pamianialisia rolami. Biełaruś bolš na siońnia asacyjujecca z ekanamičnymi i palityčnymi ryzykami, čym Ukraina, jakaja zdoleła zapuścić damovu ab asacyjacyi ź Jeŭrasajuzam. Takim čynam Kitaj moža atrymać praz Kijeŭ dostup na jeŭrapiejskija rynki. Vajenna-palityčnaja situacyja va Ukrainie taksama stabilizavałasia. Ryzyki vialikaj vajny miž Rasijaj i Ukrainaj istotna źnizilisia.
«NN»: Pravilna kazać, što Biełaruś cikavaja Kitaju najpierš jak vychad u Jeŭropu?
AS: Tak, sapraŭdy. Bolš za toje, kitajskija ekśpierty, jakija naviedvali Biełaruś na praciahu apošnich hadoŭ, raili Minsku dla palapšeńnia ŭnutranaha biznesu i klimatu, a taksama dyviersifikacyi ekanomiki, dźvie rečy: uvajści ŭ Suśvietnuju handlovuju arhanizacyju i padpisać ekanamičnaje pahadnieńnie ź Jeŭrasajuzam. Moža, pad upłyvam hetych rekamiendacyj hetyja mety byli ŭklučanyja ŭ prahramu sacyjalna-ekanamičnaha raźvićcia 2016—2020 hadoŭ.
Ilustracyja Depositphotos.com
«NN»: Dosyć niečakanaja dumka, što Kitaj byŭ zacikaŭleny ŭ bolš hłybokaj prysutnaści našaj krainy ŭ Jeŭropie.
AS: Pa sutnaści, Kitaj padšturchoŭvaŭ Biełaruś da bolš hłybokich handlova-ekanamičnych suviaziaŭ ź Jeŭropaj. Bo rynak ES Kitajem razhladajecca jak adzin z najbolš pierśpiektyŭnych. Kali hladzieć na stratehiju Kitaja, to jany prychodzili ź inviestycyjami ŭ tyja krainy Uschodniaj i Centralnaj Jeŭropy, jakija majuć hłybokija instutycyjnyja adnosiny ź ES. Ci damovy ab pahłyblenym supracoŭnictvie i partniorstvie, ci režym dostupu da sistemy prefierencyj, jak było ŭ Armienii, ci siabroŭstva ŭ ES u pierśpiektyvie.
«NN»: U suviazi ź ciapierašnim kryzisam, ci možna skazać, što raźvićcio biełaruska-kitajskich adnosin pastaŭlena na paŭzu?
AS: Možna. Tut my paŭtarajem toj cykł, jaki prachodzili ŭžo 2011—2015 hadach, kali Biełaruś u źniešniepalityčnaj izalacyi z boku krain Jeŭropy. Sprava ŭ tym, što stratehičnaja kultura Kitaja dazvalaje davoli doŭha trymać paŭzu, i ŭ zaležnaści ad dynamiki vielmi hnutka adaptavać stratehiju.
Treba razumieć, što Kitaj najpierš prasoŭvaje svaje nacyjanalnyja intaresy. Hałoŭnaja meta «Adzin pojas, adzin šlach» — heta dostup kitajskich tavaraŭ na jeŭrapiejski rynak. Tyja krainy, jakija nie majuć hłybokich suviaziaŭ ź jeŭrapiejskim rynkam, ryzykujuć vypaści z uvahi Kitaja. Pa sutnaści heta, na žal, ciapier adbyvajecca ŭ Biełarusi praz dramatyčnyja nastupstvy kryzisu 2020 hoda. Usio zaležyć ciapier ad biełaruskaha boku, kali jany zdolejuć usio ž vykanać tyja abaviazalnictvy, jakija jany dali ŭ 2015 hodzie, to heta moža źmianić staŭleńnie Piekina da Biełarusi, i viarnuć nas u paradak dnia KNR.
Ciapier my znachodzimsia ŭ takoj situacyi, kali vymušanyja kankuravać za kitajskija inviestycyi ź inšymi krainami rehijona. Voś toj biesprecedentna vysoki ŭzrovień adnosin z Kitajem, jakoha Biełaruś dasiahnuła za nievialiki adrezak času, ničoha nie harantuje. Jon daje tolki mahčymaści, jakimi možna skarystacca, kab rašyć zadačy pa refarmavańni biełaruskaj ekanomiki.
Cikava, što parady kitajskich ekśpiertaŭ, jany zvyčajna na 80—90% supadajuć z tymi, jakija dajucca Biełarusi z boku mižnarodnych finansavych instytutaŭ. Miač znachodzicca na baku biełaruskich uładaŭ, ciapier usio zaležyć ad taho, jak Łukašenka vyrašyć palityčny kryzis. Kali heta budzie adpaviadać čakańniam i zachodnich krain, i Kitaja, to heta moža dać bolš intensiŭnyja adnosiny ź Piekinam.
Ilustracyja Depositphotos.com
«NN»: Padtrymka biełaruskich uładaŭ z boku Piekina padajecca pakul chutčej simvaličnaj, čym realnaj. Heta tak?
AS: Sapraŭdy, Kitaj pierš za ŭsio padtrymlivaje biełaruskija ŭłady na ŭzroŭni rytoryki. Kali kazać pra finansavuju padtrymku, to heta vyhladaje nievyrazna. Heta taksama pakazvaje nam, što Kitaj nie budzie vydatkoŭvać srodki. U situacyi z Ukrainaj u 2013 hodzie, kali Viktar Janukovič padčas vizitu ŭ Piekin prasiŭ kredyt u pamiery 15 miljardaŭ dalaraŭ, Kitaj pastaviŭ umovu: abaviazkovaje padpisańnie damovy ab asacyjacyi i stvareńnie zony svabodnaha handlu ź Jeŭrasajuzam. U takich umovach Kitaj byŭ hatovy dać kredyt. Cikava, što hety vizit adbyvaŭsia ŭžo paśla Vilenskaha samitu Uschodniaha partniorstva, dzie Janukovič admoviŭsia padpisvać hetyja dakumienty.
Piekin, kali i dapamoža, to pastavić peŭnyja ŭmovy dla ŭładaŭ, kali jany pavinny buduć stabilizavać situacyju ŭnutry krainy i pierazapuścić adnosiny ź Jeŭrasajuzam. Tady sapraŭdy dla Kitaja jość sens układacca ŭ Biełaruś, kab nie stracić svaje inviestycyi. Jość prykłady, kali Kitaj šmat inviestavaŭ, jak u Vieniesuełu, ale paśla taho, jak kraina akazvałasia pad sankcyjami, to Kitaj nie viedaŭ, što rabić. Bo i vyvieści ŭsio nie moža, ale i raźvivać mahčymaściaŭ niama praz ryzyku druhasnych sankcyj z boku ZŠA. Ciapier takija ryzyki isnujuć i ŭ Biełarusi dla kitajskich kampanij. Kitaj nie budzie ryzykavać svaimi intaresami, kab prosta padtrymać biełaruski bok praz ahulnaść ideałohii ci piersanalnaj chimii miž kiraŭnikami krain.
