«Sprabujuć pravieści apalačvańnie nasielnictva»
Raźbiarem padrabiazna zajavu deputata Ihara Chłabukina ŭ efiry STB. Tak, jon śćviardžaje, što «lhoty, jakija daje karta palaka, praktyčna pałova tych pravoŭ i abaviazkaŭ, jakimi vałodajuć hramadzianie Polščy».
Nasamreč, uładalnik kartki maje prava:
- atrymać doŭhaterminovuju šmatrazovuju vizu na znachodžańnie ŭ Polščy;
- lehalna pracavać na terytoryi Polščy biez atrymańnia dazvołu na pracu;
- zajmacca pradprymalnickaj dziejnaściu naroŭni z polskimi hramadzianami;
- u pieršačarhovym paradku pretendavać na finansavyja srodki, jakija vydzialajucca dla padtrymki palakaŭ za miažoj ź dziaržaŭnaha abo miascovaha biudžetu;
- prajazdžać pa čyhuncy sa źnižkaj.
Jak viadoma, hramadzianam nie patrebnaja viza dla znachodžańnia na terytoryi svajoj krainy. Taksama hramadzianie majuć prava abirać uładu i być abranymi va ŭładu, zrazumieła, što ŭładalniki kart palaka takich pravoŭ nie majuć.
Ihar Chłabukin, fota z sajta deputata
«Jość ža dla vyjezdu zamiežny pašpart, jość viza», — praciahvaje Chłabukin.
U Biełarusi nijakaha asobnaha pašparta dla vyjezdu za miažu niama, u adroźnieńnie, naprykład, ad Rasii. Najaŭnaść inšaha hramadzianstva, pa dziejnym zakonie, nie źjaŭlajecca nahodaj pazbavić čałavieka biełaruskaha hramadzianstva.
«Siońnia karta palaka sapraŭdy moža vydavacca nie tolki tym, chto maje niejkija polskija karani ci, jak jany kažuć, naležyć da polskaha naroda, ale i tym, u kaho na terytoryi byłoj Zachodniaj Biełarusi, Ukrainy pražyvali niejkija svajaki, babuli, dziaduli. Heta značyć, možna znajści začepku za lubuju hienieałahičnuju halinu dreva, — razvažaje deputat. — Idzie nasadžeńnie polskaha prava, polskich kulturnych tradycyj u nas, u Biełarusi.
Jany sprabujuć pracavać z maładym pakaleńniem, pravieści apalačvańnie našaha nasielnictva.
Pahladzicie, što hetaja kartka prapanuje. Siońnia zdać ispyt, prajści kursy ŭ toj ža Ukrainie, u tym ža Kijevie prapanujecca na kožnym kucie, praktyčna voś hetymi ahienctvami, jakija dapamahajuć i pryviaduć prosta da konsuła, kab zdać ispyt. Košty vahajucca — 2500 hryŭniaŭ (kala 230 rubloŭ, — zaŭv. NN) za vosiem hadzin navučańnia».
Na kursy polskaj movy vysoki popyt i ŭ Biełarusi. Praŭda, za vosiem hadzin naŭrad ci atrymajecca padtrychtavacca da ispytu, zvyčajna na heta sychodzić niekalki miesiacaŭ. Ale pasłuha padrychtoŭki mienavita da atrymańnia kartki palaka isnuje z momantu, kali Polšča pačała ich vydavać — z 2008 hoda.
Bolš za toje, isnuje pasłuha «pad kluč» — padrychtavać usie nieabchodnyja dakumienty, kab pradastavić ich u konsulstva (kaštuje kala 1,5 tysiačy jeŭra).
Prahmatyčny składnik u atrymańni karty palaka sapraŭdy isnuje: uzrovień žyćcia ŭ Polščy vyšejšy, atrymać vizu na ahulnych umovach składaniej.
U 2008 hodzie polskija ŭłady tłumačyli inicyjatyvu maralnym abaviazkam i kłopatam pra naščadkaŭ etničnych palakaŭ, jakija volaj historyi apynulisia za miežami sučasnaj Polščy. Pieršapačatkova karta palaka sama pa sabie nie davała jaje ŭładalniku ni prava na stałaje žycharstva ŭ Polščy, ni prava na nabyćcio polskaha hramadzianstva.
Adnak u 2014 hodzie byli pryniatyja źmieny ŭ zakon «Ab zamiežnikach», jakija značna pašyryli mahčymaści dla ŭładalnikaŭ dakumientaŭ, u pieršuju čarhu, z pracaŭładkavańniem.
Pry hetym najaŭnaść karty palaka nie značyć, što čałaviek aŭtamatyčna atrymlivaje hramadzianstva. Sacyjalna-palityčny kryzis u Biełarusi paśla vybaraŭ-2020 pavialičyŭ mihracyjny adtok hramadzian, vidavočna, vyras popyt i na vizy, i na karty palaka. Ale spravakavali heta padziei ŭ Biełarusi, a nie ŭ Polščy.
Čynoŭnikam i deputatam daŭno nielha mieć kartu palaka, na svajakoŭ zabarona nie raspaŭsiudžvajecca
Biełaruskija ŭłady nie pieršy hod zmahajucca z kartaj palaka. U 2012 hodzie byli ŭniesienyja źmieny ŭ zakon «Ab dziaržaŭnaj słužbie», čynoŭnikam zabaranili karystacca kartami palaka i anałahičnymi dakumientami, jakija pradastaŭlajuć inšyja dziaržavy.
Hetamu papiaredničała rašeńnie Kanstytucyjnaha suda, u jakim adznačajecca, što normy polskaha zakona nie adpaviadajuć ahulnapryznanym pryncypam suvierennaj roŭnaści dziaržaŭ i nieŭmiašańnia ŭ spravy, jakija ŭvachodziać va ŭnutranuju kampietencyju inšaj dziaržavy.
Kab atrymać kartu palaka, zajaŭnik pavinien ukazać, što jaho rodnaja mova polskaja i ŭ prysutnaści konsuła paćvierdzić prynaležnaść da polskaj nacyi. Adznačym, što
na svajakoŭ čynoŭnikaŭ zabarona nie raspaŭsiudžvajecca — členy siamji pa-raniejšamu mohuć i atrymlivajuć i karty palaka, i amierykanskija hryn-karty.
Jak tolki papraŭki nabyli moc, dziaržsłužačych aznajomili z novymi pałažeńniami. Dalej ź imi zaklučyli dadatkovyja pahadnieńni, dzie ŭkazvałasia, što lhoty ad zamiežnych dziaržaŭ źjaŭlajucca pieraškodaj dla dziaržsłužby. Tyja, chto mieŭ kartu palaka, byli abaviazanyja dobraachvotna zdać jaje ŭ kadravuju słužbu.
Kali vyjavicca, što chto-niebudź z čynoŭnikaŭ schavaŭ hetuju infarmacyju, jaho mohuć vyzvalić ad pasady. Publična nie ahałošvałasia infarmacyja, kolki čynoŭnikaŭ mieli karty palaka i paśla zdali ich. Taksama kartu zabaroniena mieć deputatam — i parłamienta, i miascovych savietaŭ.
Andrej Švied, fota pres-słužby Hienprakuratury
Sioleta hienprakuror Andrej Švied dałučyŭsia da krytyki karty palaka:
«Heta ŭsiaho tolki elemient padryŭnoj pracy, antydziaržaŭnaj, forma hetaj pracy, jakaja pravodziłasia i, na žal, pravodzicca da hetaha času».
Unutrany polski dakumient. Jak biełaruskija ŭłady mohuć jaho zabaranić?
U 2020 hodzie Polšča zajaviła, što za dziesiać hod bolš za 130 tysiač hramadzian Biełarusi atrymali karty palaka, bolš dakumientaŭ vydali tolki va Ukrainie, tam ułady łajalna staviacca da palityki susiedniaj krainy.
Padobnuju pazicyju zajmaje i Litva, dzie taksama žyvie bahata etničnych palakaŭ, litoŭskija ŭłady da karty staviacca tak: heta ŭnutrany polski dakumient, jaki nie maje jurydyčnaj siły na terytoryi Litvy.
Deputat Chłabukin paabiacaŭ, što pytańnie ab zabaronie karty palaka ŭ Biełarusi razhledziać pry abmierkavańni źmienaŭ u zakon ab hramadzianstvie. Asnoŭnaje pytańnie, jak ułady miarkujuć adsočvać, chto maje dakumient, i jak źbirajucca jaho anulavać ci zabaraniać Polščy vydavać.
Zapis ab atrymańni karty palaka nie robicca ŭ pašparcie, pry pierasiačeńni biełaruskaj miažy hramadzianin nie pavinien jaje pakazvać. Pa zakonie ab abaronie piersanalnych danych, źviestki pra žadajučych atrymać kartu nie pieradajucca polskim bokam biełaruskim uładam.
Adnak viadomyja vypadki, kali biełarusaŭ, jakija atrymlivali vizy ŭ jeŭrapiejskich konsulskich ustanovach, vyklikali ŭ KDB.
Heta kaža pra toje, što ŭ śpiecsłužbaŭ jość mahčymaści adsočvać takija zvaroty.
Adznačym taksama, što Rasija nie pieršy hod zajaŭlaje, što choča stvaryć svoj anałah — kartku ruskaha, jakuju źbirajucca vydavać byłym suajčyńnikam pa SSSR. Takaja kartka budzie davać šerah pryvilejaŭ — ad biaspłatnaha navučańnia ŭ VNU da lhot na prajezd u hramadskim transparcie.
Rasijskija palityki ličać, heta budzie spryjać abjadnańniu ruskich, jakija apynulisia za miažoj paśla raspadu SSSR, — ideja, suhučnaja z palitykaj Polščy. Biełaruskija palityki ideju kaleh z Rasii nie krytykujuć.
Pry hetym u Biełarusi pražyvaje amal 707 tysiač hramadzian, jakija ličać siabie ruskimi, palakaŭ, dla paraŭnańnia, — amal 288 tysiač.
