Bahatyja zachodnija krainy płanujuć užo ŭ najbližejšyja dziesiacihodździ całkam admovicca ad vykidaŭ škodnych dla klimatu parnikovych hazaŭ, dla hetaha jany robiać staŭku na zamienu tradycyjnych krynic enierhii (nafty i hazu) na alternatyŭnyja.
U mnohich uźnikaje pytańnie: ci nie asłabić pierachod bahatych jeŭrapiejskich krain da biezvuhlarodnaj ekanomiki pazicyi Rasii, jakaja, što nie sakret, źjaŭlajecca adnym z hałoŭnych pastaŭščykoŭ hazu i nafty na jeŭrapiejski rynak, a taksama časta vykarystoŭvaje haz u jakaści hieapalityčnaj zbroi?
Doŭhi čas Rasija prosta ihnaravała hetyja pytańni, usprymajučy dekarbanizacyju (admovu ad vuhlevadarodaŭ) i alternatyŭnuju enierhietyku jak niešta vielmi dalokaje i fantastyčnaje.
Ale rasijanie, zdajecca, stali ŭśviedamlać ryzyku stracić jeŭrapiejski enierhietyčny rynak, tamu pastavili pierad saboj ambitnuju metu — vyjści na hłabalny rynak alternatyŭnaj enierhietyki.
Pavodle admysłovaj kancepcyi rasijskaha ŭrada, pryniataj u kastryčniku 2021 hoda, kraina da 2050 hoda źbirajecca stać adnym z hałoŭnych vytvorcaŭ vadarodu ŭ śviecie i zarablać na hetym pa sto miljardaŭ štohod. Raźbirajemsia, što staić za płanami rasijan, i ci zmohuć jany i dalej trymać Jeŭropu ŭ enierhietyčnaj zaležnaści.
Na siońnia Rasija źjaŭlajecca samym vialikim eksparcioram hazu i nafty. Vuhlevadarody doŭhi čas źjaŭlajucca adnym z hałoŭnych ekspartnych tavaraŭ u rasijskaj ekanomicy, na ich zaviazanyja cełyja haliny rasijskaj haspadarki.
Akramia taho, Rasija časta vykarystoŭvała pryrodny haz jak hieapalityčnuju zbroju. Asablivaj patreby raźvivać alternatyŭnuju enierhietyku ŭ rasijan nie było, jany istotna adstavali ŭ raspracoŭkach ad bahatych zachodnich krain. Ale Jeŭropa, hałoŭny rynak dla rasijskich vuhlevadarodaŭ, budzie admaŭlacca ad hazu i nafty.
U pryvatnaści, Hiermanija, Francyja, Vialikabrytanija, Narviehija i inšyja krainy płanujuć da 2050 hoda źmienšyć vykidy parnikovych hazaŭ da nula. Jany stali aktyŭna raźvivać hety napramak i pierahladajuć budučuju strukturu svajho enierhabałansu na karyść alternatyŭnych krynic enierhii i vadarodu. Aktyŭna ŭziaŭsia za dekarbanizacyju ekanomiki i Kitaj.
Rasija, jakaja turbujecca pra svaju ekanamičnuju biaśpieku, vymušanaja budzie adaptavacca, kab nie stracić rynak. Ciapier RF maje kałasalnyja ambicyi ŭ halinie vytvorčaści vadarodu i razhladaje jaho jak prybytkovuju, ekałahična čystuju enierhiju budučyni.
Što płanujuć rasijanie?
Vadarod dla Rasii — heta asnova budučaha roskvitu, śćviardžaje daradca Pucina Anatol Čubajs. Na dumku rasijskaha čynoŭnika, abjomy pastavak vadarodu z Rasii ŭ ES da 2030 hoda mohuć dasiahnuć jak minimum 20-30 miljardaŭ dalaraŭ štohod.
Pavodle vadarodnaj stratehii, u Rasii stvorać ekspartna aryjentavanuju vytvorčaść vadarodu — jak nizkavuhlarodnaha, na bazie pryrodnaha hazu, tak i całkam biezvuhlarodnaha, na bazie elektrolizu vady z vykarystańniem mahutanściaŭ HES, AES i ŭznaŭlalnych krynic enierhii.
Kraina imkniecca zaniać 20% rynku vadarodu da 2030 hoda. Prykładna stolki ž, kolki kraina zajmaje na suśvietnym rynku nafty i hazu. Da 2035 hoda rasijski ŭrad raźličvaje ekspartavać siem miljonaŭ ton vadarodu.
Rasija źbirajecca stać adnym ź viadučych eksparcioraŭ vadarodu i da 2050 hoda pastaŭlać ad 15 da 50 młn ton štohod. Takim čynam jana zarobić na eksparcie ad 30 da 100 miljardaŭ dalaraŭ štohod. Heta dazvolić kampiensavać straty, jakija kraina paniasie ad źmianšeńnia prodažu pryrodnaha hazu.
Siarod stratehičnych inicyjatyŭ, pradstaŭlenych u kancepcyi, — zapusk piłotnych prajektaŭ pa vypracoŭcy nizkavuhlarodnaha vadarodu, stvareńnie kansorcyumaŭ pa vytvorčaści abstalavańnia i kamplektujučych, farmavańnie infrastruktury dla zachoŭvańnia i transparciroŭki hetaha enierhanośbita.
Pieršy etap kancepcyi raźličany na bližejšyja try z pałovaj hady. Jon praduhledžvaje stvareńnie profilnych kłastaraŭ i realizacyju piłotnych prajektaŭ pa vytvorčaści i eksparcie vadarodu, a taksama prymianieńnie vadarodnych enierhanośbitaŭ na ŭnutranym rynku.
Na nastupnych etapach (da 2035 i 2050 hadoŭ) płanujecca adkryć bujnyja ekspartna aryjentavanyja vytvorčaści, pierajści da sieryjnaha prymianieńnia vadarodnych technałohij u roznych siektarach ekanomiki — ad naftachimii da žyllova-kamunalnaj haspadarki. Buduć naładžanyja vytvorčaść i ekspart rasijskaha abstalavańnia dla atrymańnia vadarodu i vytvorčaści sumiesiaŭ na jaho asnovie, a taksama paliŭnych elemientaŭ, hazavych turbin, vadarodnych enierhaŭstanovak, zapravak, vadarodnaha transpartu i robatatechniki.
Siarod najbolš viadomych piłotnych prajektaŭ možna zhadać zavody na Sachalinie i Jamale, a taksama zavod pa vytvorčaści ekałahičnaha «zialonaha» vadarodu ŭ Murmanskaj vobłaści na bazie vietrakoŭ, jaki mohuć pabudavać u kaapieracyi ź italjancami.
Vadarodny ciahnik.
Rasijski ŭrad taksama raspracoŭvaje śpiecyjalnyja stymuły dla ŭkaranieńnia vadarodnych technałohij u ekanomicy. Halinam ekanomiki, jakija pracujuć z vadarodam, zabiaśpiečać dostup da śpiecyjalnych inviestycyj i subsidyj.
U bližejšyja try hady Rasija patracić na vadarodnyja prajekty kala 127 miljonaŭ dalaraŭ.
Rasija ŭ svajoj kancepcyi padkreślivaje mižnarodnaje supracoŭnictva, uklučajučy pracu ź inšymi krainami. Siarod partnioraŭ nazyvajucca Hiermanija, Japonija, Danija, Italija, Aŭstralija, Niderłandy i Paŭdniovaja Kareja, Saudaŭskaja Aravija, AAE.
Zhodna z kancepcyjaj, Rasija płanuje stvaryć try vadarodnyja kłastary, abo chaby: paŭnočna-zachodni (dla ekspartu ŭ Jeŭropu), uschodni (dla ekspartu ŭ Aziju) i arktyčny kłastar. U pierśpiektyvie moža być stvorany i čaćviorty, paŭdniovy kłastar.
U kancepcyi niama dakładnaha miesca raźmiaščeńnia hetych vadarodnych chabaŭ. Ale miarkujecca, što hieahrafija hetych kłastaraŭ budzie adlustroŭvać ciapierašniuju hieahrafiju rasijskaha hazavaha siektara. Tamu kłastary, najbolš imavierna, buduć raźmiaščacca ŭ Leninhradskaj vobłaści, Prymorskim krai i Jamała-Nienieckaj aŭtanomnaj akruzie.
Jak «zdabyvajuć» vadarod i čym jon adroźnivajecca ad nafty i vuhalu?
Chacia hety elemient i źjaŭlajecca samym raspaŭsiudžanym na ziamli, u pryrodzie čysty vadarod nie sustrakajecca. Prablema ŭ tym, što jon lohka ŭstupaje ŭ reakcyju ź inšymi arhaničnymi złučeńniami z utvareńniem, naprykład, vady.
Vadarod nie źjaŭlajecca pieršasnaj krynicaj enierhii, jak nafta abo vuhal. Jon chutčej źjaŭlajecca nośbitam enierhii, padobna elektryčnaści, a taksama srodkam zachavańnia enierhii, jak batareja. Vadarod nie zdabyvajuć ź ziamli ŭ čystym vyhladzie, jaho nieabchodna vypracavać.
Adzin sa sposabaŭ «zdabyčy» vadarodu — vypracavać jaho z vady z dapamohaj elektrolizu (kali malekuły vady raźbivajuć na atamy vadarodu i kisłarodu). Heta možna zrabić, vykarystoŭvajučy enierhiju sonca ci vietru. Taki sposab vytvorčaści vadarodu nazyvajecca «zialonym», jon maksimalna ekałahičny, ale i adnačasova darahi. Chacia za apošnija hady taki sposab «zdabyčy» istotna patańnieŭ. Vadarod dobry tym, što pry jaho zharańni nie vydzialajecca vuhlakisły haz.
Vadarodnaja zapraŭka
Vypracoŭka vadarodu z enierhii sonca i vietru dazvalaje kampiensavać asnoŭny niedachop «zialonaj» enierhietyki. Vietravyja i soniečnyja elektrastancyi pracujuć niestabilna, hienieracyja zaležyć ad umoŭ nadvorja. Časta ŭ pikavyja nahruzki takija elektrastancyi hienierujuć niedastatkovuju kolkaść enierhii, abo naadvarot, lišniuju. Nazapašvać elektraenierhiju ŭ vialikich maštabach pakul što nie navučylisia, «transpartavać» elektraenierhiju bieź vialikich strat na značnyja adlehłaści pakul što taksama nie mohuć, tamu vypracavanuju na vietrakach i soniečnych stancyjach elektraenierhiju praściej pierapracavać u vadarod, jaki možna biez prablem kanviertavać u hetaje chimičnaje rečyva, zachoŭvać na vypadak pikavych nahruzak, a taksama transpartavać u addalenyja rajony krainy ci pradać za miažu. Vadarod robić «zialonuju» enierhietyku bolš hnutkaj i nadziejnaj.
Jość i tańniejšy sposab vytvorčaści vadarodu — z pryrodnaha hazu. Taki vadarod nazyvajecca «šery», i rasijanam praściej było b vypracoŭvać jaho.
Pry zharańni takoha vadarodu vuhlakisły haz taksama nie vydzialajecca, ale jon pradukujecca pry vytvorčaści takoha vadarodu, tamu jaho nielha nazvać ekałahičnym.
Vadarodny aŭtobus
Taksama rasijanie mahli b biez prablem vyrablać «błakitny» ci «biruzovy» vadarod — jon taksama tańniejšy za «zialony» i vyrablajecca z dapamohaj hazu, ale takaja technałohija bolš ekałahičnaja, pry joj łoviacca i ŭtylizujucca liški vuhlakisłaha hazu.
Ale jeŭrapiejcy nastojvajuć na tym, što im patrebny mienavita ekałahičny «zialony» vadarod, vypracavany z adnaŭlalnych krynic enierhii. Rasijskija čynoŭniki ličać, što takoje dzialeńnie vadarodu pa ekałahičnym pryncypie źjaŭlajecca instrumientam ekanamičnaha i palityčnaha cisku.
Jakija jość pieravahi ŭ Rasii?
Rasija maje kałasalnyja zapasy pryrodnaha hazu, i na pieršym etapie jana mahła b vypracoŭvać vadarod ź jaho, paralelna raźvivajučy alternatyŭnuju zialonuju enierhietyku. Heta dazvoliła b źmiakčyć niehatyŭnyja ekanamičnyja nastupstvy ad dekarbanizacyi. Košt hazu na ŭnutranym rynku dapamoža zrabić «błakitny» vadarod, vyrableny ŭ Rasii, adnym z samych kankurentazdolnych pa canie.
Pakul Rasija budzie vyrablać tanny vadarod ź mietanu, možna paralelna raźvivać infrastrukturu — naprykład, budavać vadarodnyja aŭtazapraŭki. Kali stvorycca nieabchodnaja infrastruktura, to potym, praź niekalki dziesiacihodździaŭ, pierajści z «błakitnaha» vadarodu na «zialony» budzie vielmi prosta.
Blizkaść krainy jak da jeŭrapiejskaha, tak i da azijacka-cichaakijanskaha rynkaŭ taksama robić jaje unikalnym miescam dla taho, kab stać adnym z najbujniejšych eksparcioraŭ vadarodu.
Akramia taho, Rasija maje vielizarnyja mahčymaści dla vytvorčaści soniečnaj i vietravoj enierhii, asabliva ŭ małanasielenym arktyčnym rehijonie.
Rasija moža vykarystoŭvać svaju ŭžo isnujučuju hazatranspartnuju infrastrukturu, navukovy i inžynierny patencyjał, a taksama svoj dośvied vytvorčaści vadarodu dla vajskovych i kaśmičnych metaŭ.
Bujnyja jeŭrapiejskija kampanii taksama hatovyja vykarystoŭvać svaje staryja suviazi z rasijanami i dzialicca ź imi technałohijami vytvorčaści. Naprykład, italjanski enierhietyčny hihant Enel adkryŭ ofis u Sankt-Pieciarburhu ŭ červieni 2021 hoda, majučy namier stvaryć prajekt pa vytvorčaści zialonaha vadarodu ŭ Rasii. Admietna, što ŭ vadarodnuju enierhietyku i adnaŭlalnyja krynicy enierhii aktyŭna pačali ŭkładvacca i inšyja naftahavazyja hihanty, kštałtu francuzskaj Total.
A ŭ čym niedachopy?
U rasijskaj kancepcyi havorycca, što da 2035 hoda ŭ jakaści pryjarytetnaha kirunku vytvorčaści vadarodu budzie vytvorčaść z vykapniovaj syraviny, to-bok «błakitnaha». «Błakitny» vadarod u Rasii atrymać praściej za ŭsio, tamu što ŭ krainie šmat hazu. Ale popyt na taki vadarod budzie źmianšacca, jeŭrapiejcam budzie patrebny «zialony» vadarod.
U dakumiencie havorycca pra toje, što «Rasija maje surjozny patencyjał u halinie vadarodnaj enierhietyki», u pryvatnaści, «resursnuju bazu», u jakaści jakoj paznačanyja «zapasy pryrodnaha hazu, nafty, vuhalu, niezahružanyja mahutnaści pa vytvorčaści elektraenierhii».
U Rasii jość vialikaja spakusa vyrablać vadarod z vuhlevadarodaŭ, heta vielmi lohki šlach, ale jon dla Jeŭropy nie padychodzić. A voś ci zmohuć tam vyrablać «zialony» vadarod u vialikich maštabach, pakul što nieviadoma.
Dla «zialonaha» vadarodu patrebnaja albo hidraenierhija, albo enierhija sonca, vietru ci prylivaŭ. Lišku hidraenierhii ŭ Rasii niama, jana vykarystoŭvajecca dla vytvorčaści aluminiju. Z enierhijaj sonca ci vietru ŭsio jašče horš, jaje dola ŭ Rasii nikčemnaja. Maštabnyja płany pa raźvićci zialonaj enierhii ŭ Rasii pakul što adsutničajuć, i bližejšyja minimum 10-15 hadoŭ tam nie budzie hałoŭnaha kampanientu dla «zialonaha» vadarodu — «zialonaj» krynicy enierhii dla elektrolizu.
Tearetyčna, rasijanie mahli b pradavać Jeŭropie «błakitny» ci «biruzovy» vadarod (jon taksama vyrablajecca z hazu, ale pry vytvorčaści utylizujuć lišni vuhlarod). Taki vadarod adnosna ekałahičny, i jon tańniejšy za zialony. Jeŭropa ciapier była b nie suprać, ale nieviadoma, kolki hadoŭ jana jašče budzie hatovaja kuplać taki vadarod, bo rana ci pozna ŭsio adno płanuje pierajści całkam na «zialony». Dla rasijan było b ryzykoŭna ŭkładvacca ŭ «błakitny» i «biruzovy» vadarod, kali popyt na ich budzie nie vielmi praciahłym.
Aŭtary kancepcyi ličać, što paśla 2035 hoda košt vytvorčaści «zialonaha» vadarodu nablizicca da koštu jaho vytvorčaści na bazie vykapniovaj syraviny, što dazvolić pačać realizacyju bujnych prajektaŭ pa vytvorčaści i ekspartu vadarodu na bazie adnaŭlalnych krynic enierhii. Ale prablema ŭ tym, što skačok u raźvićci vietra– i soniečnych elektrastancyj moža adbycca raniej, čym miarkujuć u Rasii.
Jašče adno słabaje miesca ŭ rasijskaj stratehii — eksparcioraŭ vadarodu, chutčej za ŭsio, budzie bolš, čym eksparcioraŭ vuhlevadarodaŭ. U Rasii z vadarodam i blizka nie budzie takich kankurentnych pieravah, jakija jość ciapier, naprykład, u pastaŭkach hazu na jeŭrapiejski rynak.
Taksama ŭ rasijskaj vadarodnaj kancepcyi niama ni pakazčykaŭ spažyvańnia vadarodu na ŭnutranym rynku, ni ekałahičnych i klimatyčnych efiektaŭ ad hetaha spažyvańnia, ni pakazčykaŭ raźvićcia rynku vadarodnych technałohij abo ich ekspartu. Kancepcyja źjaŭlajecca, chutčej, zaklikam da dziejańnia. Nie staranna raspracavanym pakrokavym płanam z dakładna vyznačanymi pryjarytetami, a «płanam pa raspracoŭcy płanaŭ». U kancepcyi niama adkazu na pytańnie, chto za što budzie adkazvać, i jakaja rola budzie ŭ pryvatnaha siektara.
Jašče adzin niedachop kancepcyi: Rasija bačyć vadarodnuju enierhietyku jak ekspartna aryjentavanuju halinu, biez apory na ŭnutrany rynak i jaho raźvićcia. Heta ryzykoŭna dla krainy, bo ŭ takim vypadku jana budzie mocna zaležać ad popytu na zamiežnych rynkach.
Čytajcie taksama:
Minfin znoŭ pahoršyŭ prahnoz deficytu dziaržbiudžetu
