Natalla Chierše. Fota z asabistaha archiva
Biezumoŭny pieramožca tut adzin. Dakładniej, adna — sama Natalla Chierše. Jana narešcie apynułasia na voli i ŭžo viartajecca da narmalnaha žyćcia ŭ spakojnaj i biaśpiečnaj Šviejcaryi, prytym dla hetaha ni na jotu nie zdradziŭšy pryncypam. Prašeńnia ab pamiłavańni nie pisała, viny nie pryznavała, trymałasia ŭvieś čas vyklučna hodna, navat formu svaim kátam šyć admoviłasia, śviadoma idučy na jašče bolšyja vyprabavańni. Choć i papiarednich było bolš čym dastatkova.
Niesumnienna, hetaja kvołaja źniešnie, ale sa stalovym stryžniem usiaredzinie žančyna, jakaja i za kraty patrapiła pa sutnaści vypadkova, nie rychtujučysia da hetaha zahadzia — adna z hieraiń i simvałaŭ biełaruskaha zmahańnia za volu. I vyzvaleńnie hety jaje status tolki ŭzmacniła.
Bo kali raniej my pra jaje niešta viedali tolki z čužych słoŭ, to ciapier čytajem asabistyja intervju, jakija simpatyju i honar za prynaležnaść da adnaho naroda z takimi ludźmi tolki ŭzmacniajuć.
Praŭda, prašeńnie ab pamiłavańni biełaruskim uładam było ŭsio ž taki faktyčna padadzienaje, choć i ŭ inšaj formie. Ale zrabiła heta za Chierše i biez uzhadnieńnia ź joj Šviejcarskaja Kanfiederacyja, hramadziankaj jakoj žančyna źjaŭlajecca.
Zhoda Šviejcaryi prysłać u Minsk ambasadara i ŭručyć davierčyja hramaty ŭ ruki Łukašenki ŭ toj čas, jak nijakaja inšaja ź jeŭrapiejskich demakratyj hetaha nie robić — kudy bolš istotnaje dasiahnieńnie, čym prośba ab pamiłavańni ad adnaho z bolš čym tysiačy pryznanych pravaabaroncami palitviaźniaŭ, chaj sabie i takoha pryncypovaha, jak Natalla Chierše.
Istotnaje nastolki, što prośbu možna navat zadavolić, bo prašeńni ab pamiłavańni ad samich palitviaźniaŭ, jak my viedajem, pakul što zbolšaha ihnarujucca.
Adnosna taho, atrymaje ŭ hetaj historyi šviejcarskaja dziaržava pieramohu ci reputacyjnuju parazu, pakul što kazać zaŭčasna. Heta pakaža tolki čas i nastupnyja padziei. Mnohaje zaležyć ad taho, jak buduć siabie pavodzić u znosinach z režymam i ambasadarka, i jaje kraina dalej.
Z padobnych precedentaŭ apošniaha času najpierš pryhadvajecca prykład Vatykana, jaki jašče naprykancy 2020 hoda kinuŭsia razrulvać kanflikt biełaruskaha režymu z Katalickaj carkvoj, schiliŭšysia pierad Łukašenkam i pahadziŭšysia hulać pa jaho praviłach.
Usprymałasia i ŭsprymajecca heta vielmi nieadnaznačna i hramadskaha aŭtarytetu Carkvie jaŭna nie dadaje, choć da poŭnaha jaje padparadkavańnia ŭładam na ŭzor Pravasłaŭnaj carkvy sprava ŭsio ž taki pakul nie dajšła. Ci nie adbudziecca toje samaje z aŭtarytetam i reputacyjaj šviejcarskaj dziaržavy i jaje pradstaŭnicy — pabačym nieŭzabavie.
A pakul zastajecca pytańnie: ci možna šviejcarskuju historyju nazvać pieramohaj Łukašenki i taho, što zastałosia ad biełaruskaj źniešniepalityčnaj słužby na čale z Uładzimiram Makiejem? U peŭnaj stupieni, vidać, možna. Bo vypuścili ž Chierše nie prosta tak, a za kankretnuju sastupku režymu z boku Šviejcaryi. Treba dumać, što pierad hetym vialisia pieramovy, padčas jakich dasiahalisia kankretnyja damoŭlenaści — chto što robić i ŭ jakoj paśladoŭnaści. I šviejcarcy ŭmovy Łukašenki pryniali.
Dla ŭłady hety praces važny tamu, što dobra viadoma, nakolki vialiki Łukašenka majstar handlu ludźmi, a mienavita — palitviaźniami.
Praktyčna ŭvieś čas jaho znachodžańnia va ŭładzie takoje praktykavałasia i niakiepska pracavała. Pamiatnyja tyja časy, kali biełaruskija turmy zabivalisia palitviaźniami, jakich paśla pieramovaŭ z zachodnimi demakratyjami ŭrešcie vypuskali, atrymlivajučy ad udziačnaha Zachadu peŭnyja bonusy. A ŭ vypadku čaho ništo nie zaminała pry patrebie panachapać novych i handlavacca ŭžo imi.
Ale zvykłaja schiema źbiłasia paśla 2020 hoda. Palityčnych viaźniaŭ — u vačach Łukašenki vyhadnaha tavaru — u Biełarusi stała biesprecedentna šmat, i čym dalej, tym bolš, ale voś tolki pakupnika na ich nie znachodziłasia. Hramadstva źmianiłasia, adnym prycelnym udaram, jak u 2010-m, raspravicca ź im nie ŭdałosia.
Zadušeńnie pratestaŭ zaciahnułasia ŭ časie, a padčas jaho daviałosia iści na nastolki dzikija parušeńni nie tolki pravavych, ale i maralnych normaŭ, što pradaviec staŭ zanadta taksičnym dla taho, kab ź im vieści niejkija hiešefty i pry hetym nie bajacca stracić reputacyju.
Ale Šviejcaryja taki navažyłasia na handal. Ci sama prapanavała, ci pryniała zroblenuju prapanovu: svaboda Chierše ŭ abmien na ambasadara z uručeńniem davierčych hramat nie tolki Makieju, a samomu Łukašenku.
Baki da parazumieńnia pryjšli, niejki płan raspracavali i pačali pa im pracavać. Nie ździŭlusia, kali pryncyp, «dniom hrošy, viečaram — kresły», to-bok Chierše vypuściać raniej, čym ambasadarka ŭručyć hramaty, byŭ admysłovaj umovaj šviejcarskaha boku.
Bo ŭ słova honaru i viernaść jamu z boku Łukašenki naŭrad ci chto ciapier nadta ŭ Jeŭropie vieryć. Šviejcarac Rene Fazel, vuń, pavieryŭ, što abdymki z Łukašenkam zastanucca za kadram, a nie buduć bravurna tranślavacca na ŭvieś śviet — a što atrymaŭ u vyniku?
Zrešty, detali pahadnieńnia nie nastolki i važnyja. Hałoŭnaje, praces zapuścili i pačali realizoŭvać. Vidać, byŭ uzhodnieny i kalandarny płan, jakoha musili trymacca, i adnym z punktaŭ jakoha było i vypuścić Chierše. Pakolki ŭsie inšyja punkty vykonvalisia akuratna, to ŭchilicca ad hetaha naŭrad ci vypadała.
Voś i vypuścili, ale dla režymu, jak vyhladaje, u nie samy spryjalny momant. Akurat ciapier mocna napaliłasia situacyja z Ukrainaj, usie ŭ čakańni vialikaj vajny, Łukašenka zmušany rabić Pucinu mocnyja sastupki, uciahvacca ŭ jahonyja avantury pa samyja vušy.
A dla paśpiachovaha mietadyčnaha handlu ludźmi ŭsio ž taki patrebnaja bolš spakojnaja situacyja. Tamu i sumnieŭna, što ad vyzvaleńnia Chierše Łukašenka zmoža niešta asabliva atrymać. Jak by i pieramoha, udałosia adnu krainu «prahnuć».
Ale navat tołkam prapijarycca na hetym ciapier nie ŭdasca — usia asnoŭnaja infarmacyjnaja płyń zabivajecca ŭkrainskim kantentam. Kamu važnaje ŭručeńnie šviejcarskaj dypłamatkaj hramat Łukašenku, kali Rasija pryznaje niezaležnaść «DNR» i «ŁNR»? Tym bolš, što i samomu Łukašenku jaŭna daviadziecca zrabić toje samaje.
Dy navat kab i nie było niespryjalnaj mižnarodnaj situacyi, to i tak biez dalejšaha raźvićcia navat hety adnosny pośpiech mała što daje. A z raźvićciom nie tak prosta. Vypadak Chierše — dastatkova ŭnikalny. Hramadzian inšych krain u zakładnikach u Łukašenki nie tak šmat, tamu hetuju schiemu dalej asabliva prymianiać nie ŭdasca.
Jość u zaścienkach, praŭda, amierykanski hramadzianin Juraś Ziankovič, ale ZŠA — nie Šviejcaryja, zvyšdziaržavie nie pa čynie prahinacca pad kožnaha dyktatara. Inšaha amierykanskaha hramadzianina, Vitala Šklarava, vyzvalili ŭsiaho tolki za zvanok ź jašče papiaredniaj amierykanskaj administracyi vosieńniu 2020 hoda.
Hramadzianku Izraila Maju Rajten-Stol, zatrymanuju nie za palityku, vypuścili ŭ apošnija dni 2021 hoda, taksama paśla revieransaŭ z boku izrailskaha kiraŭnictva, i biez taho nie vielmi krytyčnaha da biełaruskaha režymu.
Ź inšych zamiežnych hramadzian zastajucca chiba tolki ludzi z rasijskimi pašpartami, ale za ich Pucin nie daść i łamanaha hraša. «Ruskija svaich nie kidajuć» — tolki hučnaja pychlivaja fraza, jakaja da rečaisnaści nijakaha dačynieńnia nie maje.
A voś handlavać z Zachadam svaimi hramadzianami treba ŭžo na inšych umovach. I ci ŭdasca hetuju lubimuju hulniu Łukašenki ŭ ciapierašnich umovach zapuścić u bolš-mienš šyrokich abstavinach — prahnazavać ciažka. A biez takoha praciahu vyzvaleńnie Chierše i ŭručeńnie hramat šviejcarskaj ambasadarkaj zastanucca tolki adzinkavym epizodam, ad jakoha režymu karyści nie budzie. Jon mo i nie prajhraje ŭ hetaj situacyi, ale i ničoha nie vyjhraje.
Čytajcie taksama:
«Pad hałavu časam kłała abutak, bo nie mieła ni paduški, ni matraca». Intervju z Natallaj Chierše — pra kałoniju, muža i niepachisnaść
Chierše vyhladaje, jak viazień kancłahiera. Tryumfu łukašenkaŭskaj dypłamatyi nie budzie — mierkavańnie
Natalla Chierše: Ciapier ja bolš za ŭsio na śviecie radujusia vańnie
«U aeraport pryvieźli ŭ turemnaj robie». Brat palitźniavolenaj Chierše pra jaje vyzvaleńnie
Urad Šviejcaryi patłumačyŭ, navošta jamu ciapier treba pasoł u Minsku
