Arkadź Mošes.
— Jakija, na vašu dumku, najbolš imaviernyja scenary raźvićcia padziej na ciapierašni momant? Šmat zaležyć ad taho, jaki abšar Kreml budzie ličyć terytoryjaj samaabvieščanych «respublik» (varta nahadać, što tolki mienšaja častka Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej z 2014 hoda znachodzicca pad kantrolem Rasii, a bolšaja zastajecca pad ukrainskaj uładaj).
— Adrazu treba adznačyć, što mietady racyjanalnaha analizu da dziejańniaŭ Kramla ŭžo nie stasujucca.
My nie viedajem, na padstavie čaho, jakich źviestak ci emocyj prymajucca rašeńni ŭ Maskvie. My adnaznačna pabačyli ŭ pramovie Pucina, nakolki jahonaje razumieńnie situacyi źviazanaje ź jahonym razumieńniem historyi, nakolki jano emacyjnaje, a nie racyjanalnaje. Vystup Pucina pakazvaje, što niervy ŭ jaho na miažy, a ŭ takoj situacyi prymajuć nie samyja ŭzvažanyja i praličanyja rašeńni. Tak što, paŭtarusia, pieraaceńvać racyjanalnaść rasijskich rašeńniaŭ nie varta.
Jakija jość varyjanty raźvićcia padziej? Pieršy — Rasija kansaliduje minimalny pośpiech. Admaŭlajecca ad dalejšaj kanfrantacyi, admaŭlajecca ad idei pieraŭtvaryć Ukrainu ŭ Bośniju, fiksuje svaje pazicyi, unutry Rasii vydaje heta za vialikuju pieramohu. Taksama za vialikuju pieramohu dla publiki vydajecca toje, što Zachad nie budzie reahavać radykalnymi sankcyjami (a heta amal niepaźbiežna). I situacyja na peŭny pieryjad tak ci inačaj zamarožvajecca. Usie abmiažujucca zajavami, što anieksii nie adbyłosia, što prosta jurydyčny stan spravaŭ pryviedzieny ŭ adpaviednaść z faktyčnym.
Heta adzin scenar, kali možna tak skazać, spakajniejšy, i najbolš imavierny.
Druhi scenar — jak vy pravilna adznačyli, šmat zaležyć ad taho, u jakich hieahrafičnych miežach budzie adbyvacca pryznańnie Rasijaj «DNR» i «ŁNR». Z ukazaŭ Pucina heta niezrazumieła, z dyskusij u Dumie i Saviecie Fiederacyi vynikajuć całkam roznanakiravanyja pasyły. U hetym scenary moža być abmiežavanaja vajennaja eskałacyja z metaj ustalavać rasijski kantrol nad usioj terytoryjaj Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej. Heta budzie niaprosta, heta ŭžo scenar eskałacyi siaredniaha ŭzroŭniu. I zrazumieła, što adstajać hetyja terytoryi ŭkrainskim uzbrojenym siłam budzie davoli składana.
I treci scenar, jaki ja liču najmienš imaviernym, — heta vialikaja vajennaja eskałacyja ź intensiŭnym bambavańniem Kijeva i hetak dalej. Vialikuju vajnu ja liču najmienš imaviernym varyjantam.
— U druhim scenary, kali Rasija zachoča zachapić padkantrolnyja Ukrainie častki Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej — nakolki Ukraina hatovaja vajavać za hetyja terytoryi? Bo my pamiatajem Krym, jaki Ukraina addała biez boju.
— Pra krymski scenar možna zabyć. Tady Ukraina była ŭ šoku, nichto nie razumieŭ, «jak možna stralać u rasiejcaŭ». I na Zachadzie ŭsie cisnuli na Kijeŭ i davali jamu zrazumieć: «addajcie im Krym, i na hetym usio skončycca».
Siońnia ŭkraincy hatovyja stralać u rasiejcaŭ, i na Zachadzie zusim pa-inšamu da hetaha staviacca. Chočuć jany abaraniać hetuju liniju raźmiežavańnia ci nie — užo nie pytańnie. Jany vymušanyja jaje abaraniać, bo za hetaj linijaj, ahułam kažučy, u ich ničoha niama. Kali jany prosta adyduć i addaduć, to na nastupnuju ranicu sutyknucca z novymi patrabavańniami.
Nakolki ŭkraincy mohuć procistajać realnamu rasijskamu ŭvarvańniu — ja nie vajskovy ekśpiert. Ale my viedajem, što navat razhramiŭšy armiju, ciažka kantralavać terytoryi. U kožnym razie ŭkraincy buduć procistajać — nie majuć inšaha vychadu.
— Adkazvajučy na pieršaje majo pytańnie, vy skazali: «Zachad nie budzie reahavać radykalnymi sankcyjami (a heta amal niepaźbiežna)». Što vy majecie na ŭvazie, jak možna pradkazać reakcyju Zachadu?
— My jaje ŭžo atrymali. ZŠA pryniali rašeńnie ŭvieści suprać «DNR» i «ŁNR» tyja samyja sankcyi, što i stasoŭna Kryma. Heta całkam biazzubyja sankcyi, jakija ničomu nie pieraškadžajuć. Jany nie dali vyniku što da Kryma, nie daduć i tut. Astatnija sankcyi pakinutyja na potym, bo nie adbyłosia šyrokamaštabnaj vajny, nie adbyłosia anieksii hetych terytoryj. I kali amierykancy nie pojduć dalej, to ad Jeŭropy pahatoŭ ničoha inšaha čakać nie varta.
Jeŭropa zacikaŭlenaja, kab nie było šyrokamaštabnaj eskałacyi. Kali hetaha možna dabicca pry admovie ad intensiŭnaha ŭvarvańnia Rasii, to sankcyi pakinuć u reziervie. Ale Kreml ad hetaha tolki padachvocicca, bo jon zaŭsiody zychodziŭ z taho, što nijakich balesnych sankcyj suprać jaho nie ŭviaduć.
— Jak vy patłumačycie mizanscenu z pasiedžańnia Rady biaśpieki Rasii, kali peŭnyja ŭdzielniki vystupali za dałučeńnie hetych terytoryj da Rasii?
— Z dypłamatyčnaha hledzišča heta cudoŭna pracuje, bo dasyłajecca sihnał, što Rasija maje nastupnyja chady, i nichto nie viedaje, ci jana ich zrobić. Situacyja na šachmatnaj došcy spraščajecca, hulnia praciahvajecca, ale pierachodzić u endšpil, usio mienš fihuraŭ, usio bolš jasnaści, u tym liku nakont Biełarusi.
— Jakaja ž jasnaść źjaviłasia nakont Biełarusi?
— Jasnaść u tym, što rasijskija vojski nikudy nie syšli. Nie syšli vielmi niepryhoža i nieelehantna. Ministr zamiežnych spraŭ Makiej sieŭ u łužu z abiacankami i byŭ papraŭleny praź niekalki dzion samoj realnaściu. Heta aznačaje, što ciapier, kali Rasija zachoča pakinuć u Biełarusi svaje vojski, — jana ich pakinie. I kali raniej my havaryli pra toje, nakolki Łukašenka moža supraciŭlacca Maskvie, zachoča jon ci nie zachoča — to ciapier nie maje značeńnia, čaho jon zachoča.
Kali kazać šyrej, to situacyja nakont Biełarusi zrazumiełaja i ŭ tym sensie, što biaspłatnych hrošaj bolš nie budzie. Z vyniatkam tannych enierhanośbitaŭ. Davać buduć tolki minimum, nieabchodny dla isnavańnia režymu. Na inšaje buduć davać vyklučna pad padpisku, pad štości kankretnaje. Adnym z takich «štości» moža być pahadnieńnie ab stałaj vajskovaj prysutnaści ŭ Biełarusi, ab vajskovych bazach. Ničoha inšaha, jak mnie padajecca, Maskvie zaraz asabliva nie patrebna.
Pryznańnie Kryma? Maskva vyrašyła, što słoŭnaha pryznańnia ad Łukašenki dastatkova. Navat nie pryncypova, što budzie z pryznańniem z boku Łukašenki «DNR» i «ŁNR». Ci trapić Minsk u adnu kampaniju ź Nikarahua i chusitami ź Jemena — Maskvie heta nie tak važna. Pahatoŭ Kazachstan užo skazaŭ, što pryznavać nie budzie.
Tak što adzinaje, što maje košt, — heta bazy. Heta nie tolki asłableńnie suvierenitetu Biełarusi, ale i vializnaje asłableńnie imidžu Łukašenki jak haspadara na hetaj terytoryi. Sa źjaŭleńniem tam rasijskich vajskoŭcaŭ Łukašenka pierastaje być uładarom Biełarusi. Dla jaho heta nieprymalna i vielmi balesna, ale bajusia, što ŭ jaho nie moža zastacca inšaha vyjścia.
— Pucin u svajoj pramovie vielmi ščyra vykazaŭ usio, što jon dumaje pra postsavieckuju prastoru. I tam niama miesca ani niezaležnaj Ukrainie, ani niezaležnaj Biełarusi. Zaraz Łukašenka, sapraŭdy, maksimalna prahinajecca pierad Maskvoj, ale mahčyma, jon ličyć, što heta nie nazaŭždy, što jon jašče rasprastaje kryły, znoŭ stanie «niezaležnym» i «šmatviektarnym».
— Pucin nie skazaŭ ničoha pryncypova novaha, jon šmat razoŭ krytykavaŭ Lenina i balšavikoŭ. Adzinaje, što było adnosna novaje, — toje, jak Pucin chvaliŭ Stalina, takoha ja raniej nie čuŭ.
U Łukašenki vybar nievialiki. Scenarna vy, napeŭna, majecie racyju. Jon, vidać, zychodzić z taho, što situacyja niejak supakoicca, jamu ŭdasca kupić niejki čas, a tam pahladzim. Jamu i spadziavacca asabliva bolš niama na što. Zaraz u palitałahičnaj supolnaści chodzić adna dumka, jana davoli novaja. Maŭlaŭ, dałučeńnie Biełarusi da Rasii biez dałučeńnia Ukrainy nie maje vialikaha sensu dla Pucina. Bo kali jon «vossojedinitiel ziemiel russkich», to pavinien abjadnać usio, a nie zadavalniacca małym. Zhodna z hetaj teoryjaj, kali Pucin pojdzie na dałučeńnie Biełarusi, to heta budzie pryznańniem admovy ad Ukrainy.
Ja dumaju, Łukašenka maje anałahičnaje ŭjaŭleńnie ab realnaści. Jon sprabuje kupić čas, heta jahonaja adzinaja nadzieja. Ale ja dumaju, času ŭ jaho zastajecca zusim niašmat. Na jahonym miescy vielmi ciažka niešta płanavać, pahatoŭ znachodžańnie va ŭładzie paśla 2025 hoda.
— A hetaja fraza Łukašenki («Što tyčycca majho prezidenctva, to voś my zaraz sa starejšym bratam paraimsia i vyrašym. Što vy pieražyvajecie? Usio budzie narmalna») — jakuju schavali biełaruskija aficyjnyja ŚMI, ale šyroka cytavali rasijskija? Ci jana kaža pra toje, što jany sapraŭdy abmiarkoŭvali z Pucinym, kolki Łukašenku być va ŭładzie?
— Varažyć, što jany abmiarkoŭvali, ja nie budu i nie chaču. Naturalna, Maskva chacieła b bačyć na hetaj pasadzie kahości inšaha, bolš łajalnaha da Rasii. Ci jość u Kramla taki čałaviek — mnie zdajecca, niama. Tamu Łukašenku tryvajuć, niama kim jaho zamianić. I na hety momant Maskva zychodzić z taho, što Łukašenku treba trymać, zachoŭvać.
Niachaj jon robić unutry krainy ŭsio, što choča. Treba tolki abmiežavać jahonuju zamiežnapalityčnuju svabodu dziejańniaŭ i svabodu rytoryki. Čas užo čałavieku navučycca havaryć pra Rasiju bolš pavažliva. Ułasna kažučy, heta zaraz i adbyvajecca. A što heta vyklikaje ŭ Łukašenki razdražnieńnie i jon zryvajecca, — u hetym niama ničoha dziŭnaha, heta pračyniaje ichnuju palityčnuju kuchniu.
Čytajcie taksama:
Arkadź Mošes: Usialakija razmovy pra «finlandyzacyju» pavinny spynicca, dla XXI stahodździa heta absalutna nieprymalna
Pradčuvańnie vajny i pieradziełu. Nie tolki z boku Rasii? — mierkavańnie
