Uładzimir Zialenski i Jaŭhien Kamaroŭski ŭ Charkavie, śniežań 2018 hoda. Fota: www.facebook.com/uakomar
— Dzie vas zaśpieła vajna i dzie vy zaraz znachodziciesia?
— U Charkavie, my pračnulisia ad kananady. Pieršyja sutki dumak źjazdžać nie było, ale potym ja atrymaŭ kala 20 paviedamleńniaŭ prykładna z takim tekstam: «Doktar, pryvitańnie. Jak tam tvaja družba z nacystami? Voś tvoj adras, a heta — adras tvaich dziaciej». I paśla hetaha my evakujavalisia.
Ja znachodžusia pamiž Charkavam i Kijevam. U mianie jość Internet i kabiniet, dzie ja viadu kansultacyi, dapamahaju vałancioram, daju intervju, zapisvaju videa dla sacsietak.
— A jość razumieńnie, jak daviedalisia vaš adras?
— Ja pierakanany, što ŭ Rasii na vypadak akupacyi jość śpisy ludziej, jakich jany pavinny schilić da supracoŭnictva abo niejtralizavać. Ja, napeŭna, toj čałaviek, u jakoha samaja vialikaja ruskamoŭnaja łajalnaja aŭdytoryja (u Kamaroŭskaha 3,2 miljona padpisčykaŭ u Youtube, 8,4 miljona ŭ Instagram, 1,1 miljon u TikTok, 1,2 miljona ŭ Facebook. — Zaŭv. red.).
Važna, što maja kamunikacyja pabudavanaja nie na tym, što ja dobra śpiavaju abo simpatyčny. Mnohija hady hetym ludziam ja davaŭ vielmi patrebnuju infarmacyju, u praŭdzivaści i efiektyŭnaści jakoj jany byli pierakananyja. Ludzi nazirali za mnoj dziesiacihodździami i viedali, što ja nie rekłamuju ŭsiakaje hłupstva i nie pradajusia. I kali z majho boku idzie infarmacyja, što ŭsio, što adbyvajecca — heta vajna, Pucin — *****, heta rašyzm, vy zabivajecie dziaciej, to vielmi ciažka pryniać, što Kamaroŭski pradaŭsia i kaža niapraŭdu. Tamu dyskredytavać mianie dla ruskaj prapahandy vielmi važna.
— Prajšło ŭžo 2 miesiacy z pačatku vajny. Samaje strašnaje, što vy asabista pieražyli za hety pieryjad?
— U majoj žonki rodnyja brat ź siastroj žyli ŭ Maryupali. U niejki momant ad ich try dni nie było ni słychu ni dychu. Heta vielmi strašna. U mianie jość zahinułyja znajomyja.
Ciažka vyłučyć niešta adno. Pastajanna idzie žudasny niehatyŭny fon. Ciśnie sam fakt niavyznačanaści — nichto nie viedaje, što budzie zaŭtra, jak płanavać žyćcio. Pierad vajnoj ja šmat mieŭ znosin z roznymi ludźmi. Moj blizki siabar u mianie pytaŭsia: «Ci budzie vajna?», na što ja adkazvaŭ: «Budzie abvastreńnie na Danbasie, ale ŭjavić sabie bambiožku Kijeva abo tankavyja kałony ja nie mahu». U adkaz jon tady skazaŭ: «Viedaješ, ludzi, jakich viali rasstrelvać u Babin Jar (miesca masavych rasstrełaŭ cyvilnaha nasielnictva, hałoŭnym čynam habrejaŭ, cyhanoŭ, a taksama savieckich vajennapałonnych u pieryjad akupacyi Ukrainy ŭ hady Druhoj suśvietnaj vajny. — Zaŭv. red.), razvažali, jak my z taboj».
Ja słuchaŭ ludziej, jakim vielmi daviaraju, jany ŭsie kazali, što my ŭ biaśpiecy. Ja ŭvieś čas adčuvaju kryŭdu na samoha siabie. Kali b nie byŭ taki davierlivy, to zmoh by našmat bolš zrabić. Kali b ja adpraviŭ svaju siamju z Charkava zahadzia, to ja b nie źjechaŭ adtul. Nakolki mužčynu kamfortna, kali niama hruzu adkaznaści za žančynu i dziaciej, jakija pobač. Nakolki heta praściej.
Uvieś čas chočacca skazać: «Siadzicie tut, idzicie ŭ ****, Vy mianie dastali», uziać u ruki aŭtamat i syści tudy, dzie jość biełaje i čornaje. Tam vorah, i tabie treba vyžyć.
— U vas nie było žadańnia adpravicca na front vajennym miedykam?
— Heta było b dla mianie praściej. Ale ja razumieju, što karyści ad mianie bolš tut. U mianie ŭ dzień minimum 200 listoŭ ad ludziej, u jakich kankretnyja prośby. Chtości piša pra balački, chtości prosić źvieści z patrebnymi ludźmi, kamuści z humanitarkaj dapamahčy. Kali na šali vahaŭ pakłaści 200 listoŭ, dzie adkaz na kožnaje — rašeńnie prablemy, i maju pracu ŭ kankretnym špitali aniestezijołaham, to vybar zrazumieły. Tut ja realna bolš patrebny.
— Ci pavinien ukrainski lekar ciapier lačyć rasijanina?
— U mianie jość vielizarnaja kolkaść materyjałaŭ, jak baćki mohuć sami dapamahčy dzieciam. Jany ŭ volnym dostupie na Youtube. Luboje dzicia na terytoryi Rasii moža pryjści na pryjom da žyvoha lekara. Takoj mahčymaści pazbaŭlenaja vielizarnaja kolkaść dziaciej z Ukrainy. Tamu ciapier ni pra jakija kansultacyi siemjaŭ z Rasii havorki być nie moža. U vas jość žyvyja rasijskija lekary, usie maje materyjały ŭ volnym dostupie, mianie nie čapajcie. Mnie chapaje pracy z maimi dziećmi, jakija majuć patrebu ŭ pieršačarhovaj dapamozie.
— A kali pryviazuć paranienaha rasijskaha sałdata?
— U chvoraha i paranienaha, jaki znachodzicca pobač z taboj, niama nacyjanalnaści.
— U vas na Youtube 3,2 miljona padpisčykaŭ. Jak jany hieahrafična padzielenyja?
— Kala 40% — Ukraina, 50% — Rasija, 10% — usie astatnija.
— Jakaja była reakcyja aŭdytoryi, kali vy pierajšli ź miedycynskaj tematyki na vajennuju?
— Na Youtube praktyčna nijakaj. A ŭ Instagram syšoŭ 1 młn padpisčykaŭ, i ja tam adklučyŭ kamientary. U Facebook i Tiktok kolkaść nie źmianiłasia.
Apošni tydzień ja zaŭvažaju rezkaje pamianšeńnie paviedamleńniaŭ z Rasii z padtrymkaj fašyzmu. Ja stvaryŭ 25 lutaha Telegram-kanał «Dobry dzień, doktar. Listy vajny». Tam apublikavanyja niekalki tysiač listoŭ, jakija ja atrymlivaju z usiaho śvietu. Adrazu było vielmi šmat rašysckich listoŭ, dzie prapanoŭvali pierastać supraciŭlacca i zaklikać ludziej vychodzić z kvietkami da «vyzvalicielaŭ». Apošni tydzień padobnyja listy amal nie prychodziać.
— Čarnihaŭ, Maryupal, Charkaŭ — heta harady, dzie značnaja častka nasielnictva razmaŭlała na ruskaj movie. Čamu takija žorstkija ŭdary prypadajuć mienavita na ich?
— U ich była vydatnaja miascovaja ŭłada. Pośpiechi ŭ budaŭnictvie, transparcie i čyścini byli bačnyja i adčuvajucca. Heta ruskamoŭnyja harady pobač ź miažoj, mabyć, była pierakananaść, što ludzi z kvietkami kinucca sustrakać rasijan. Tamu i staŭleńnie jak da zdradnikaŭ. Jany nie apraŭdali nadziej.
Nichto nie čakaŭ, što ŭ Lvovie, Łucku ci Ivana-Frankoŭsku buduć z radaściu sustrakać akupantaŭ, ale na Čarnihaŭ, Maryupal i Charkaŭ jany spadziavalisia. A fihuški. Niedaacanili i nie zrazumieli. A samaje dziŭnaje, što mnohija ŭnutry krainy i ŭ Jeŭropie nie zrazumieli. Ludzi pastavili znak roŭnaści pamiž ruskim śvietam i ruskaj movaj. Heta vielizarnaja pamyłka.
— U niadaŭnim intervju vy skazali: «Pa-za ŭsiakim sumnievam, u 2020 hodzie ŭvieś śviet, i Ukraina ŭ tym liku, pakinuli Biełaruś adzin na adzin sa złom». Možacie patłumačyć?
— Sapraŭdy hetak ža, jak uvieś śviet kinuŭ Ukrainu ŭ 2014 hodzie ci jak uvieś śviet padmanuŭ našu krainu z Budapiešckim miemarandumam. Zaraz jość absalutnaje zło — rašyzm. I ŭ nas stvarajecca adčuvańnie, što ŭsie astatnija — heta absalutnaje dabro. Usie biełyja i puchnatyja. Razumiejecie, kali b śviet adekvatna adreahavaŭ na 2014 hod, to nie było b ni 2020-ha, ni 2022-ha. Całkam vidavočna, što padziei ŭ Biełarusi — heta prajava rašyzmu. Biez Rasii ŭ Łukašenki nie było b takoj kolkaści srodkaŭ, kab karmić svaich siłavikoŭ.
— A jak vy ciapier staviciesia da biełarusaŭ?
— Vy znachodziciesia pad akupacyjaj. Chtości staŭ palicajem, chtości sprabuje zmahacca, ale takaja kolkaść hrošaj ulitaja ŭ siłavy błok, što rabić heta vielmi składana i niebiaśpiečna dla žyćcia. Jość asobnyja hieroi, jakija pryjazdžajuć va Ukrainu i biaruć u ruki zbroju. Jość tyja, što pieraškadžajuć jeździć ciahnikam. Heta adzinki, jakija padymajucca i demanstrujuć niečuvanuju mužnaść, kab potym nie było soramna hladzieć u vočy svaim dzieciam. Vielmi składana ciapier razhladać Biełaruś u adryvie ad Rasii. Usio, što ciapier adbyvajecca ŭ Minsku, znachodzicca ŭ paradku dnia, jaki dyktuje Maskva.
— Što pavinna adbycca, kab adnosiny prostaha ŭkrainca i biełarusa viarnulisia chacia b na davajenny ŭzrovień?
— U vas pavinna pamianiacca ŭłada i źjavicca razumieńnie, što jość niezaležny sud, jość zakony, jakija nikomu nielha parušać, jość sumlennyja siłaviki i sumlennyja vybary. Kali hetaha nie budzie, to zastanucca masavyja ŭcioki z krainy. Usia Biełaruś i značnaja častka rasijan u zdranćvieńni čakajuć — vyzvalić ich Ukraina ci nie. Pytańnie staić mienavita tak.
— U nas jość ahulnaja budučynia?
— Nie sumniajusia, što jość. Ukraina ciapier adčuła siabie adzinaj na asnovie apraŭdanaj, ale nieviadomaj raniej krainie nianaviści da ahulnaha voraha. Ja nie ŭpeŭnieny, što na joj možna doŭha praciahnuć. Usio roŭna pryjdziecca šukać niešta. Viadoma, kali b Ukraina mahła pieralacieć u Novuju Ziełandyju, my mahli b inakš hladzieć na raźvićcio krainy. Ale nam daviadziecca niejak žyć tam, dzie my jość, i ciapier taktyčnaje pytańnie vyžyvalnaści krainy jak takoj zasłaniaje stratehičnaje, jak nam potym žyć i z kim siabravać.
— Jak vy stavilisia da Łukašenki da vajny?
— Pa-roznamu, ja nie da kanca razumieŭ usich jaho tarakanaŭ. Ale ŭsio źmianiłasia ŭ 2020 hodzie. Mnie zdavałasia, što jon vialiki manipulatar. Heta dazvalaje vam praślizhvać pamiž kroplaŭ daždžu i atrymlivać tanny haz i naftu, nie ŭstupać u niejkija vojny, nie pryznavać Krym. Mnie było niezrazumieła, jak heta atrymlivajecca ŭ Łukašenki. Potym ja šmat kantaktavaŭ ź biełarusami. Jany raspaviadali, što adkryć rot u krainie nielha, KDB pracuje ŭ lepšych abo horšych tradycyjach saŭka.
Jašče va Ukrainie, naprykład, była imitacyja karancinu, a Łukašenka prosta ničoha nie rabiŭ. I mnie zdavałasia, što heta bolš sumlennaja pazicyja. Ale katavańni i ździeki ŭ 2020 hodzie pieravažyli ŭsio. Šeraje stała čornym. Vajna nie daje mahčymaści afarboŭvać lubyja palityčnyja fihury ŭ paŭtany. Jość biełaje i čornaje, dabro i zło. Łukašenka — na baku zła.
— Kali Rasija prajhraje, Łukašenka syjdzie?
— Tak, ja ŭ hetym upeŭnieny. Prosta spyniacca tannyja haz i nafta, i ŭ jaho nie budzie hrošaj na siłavikoŭ. A značyć, što i samoha Łukašenki nie budzie.
— Vy niekalki razoŭ byli ŭ Minsku. Jakoje ŭ vas mierkavańnie pra biełaruskuju miedycynu?
— U mianie byli lekcyi, kudy prychodzili baćki. U kožnaj krainie, dzie ja sustrakajusia ź ludźmi, jość asabliva chvalujučaja tema. Dzieści pytajucca pra hamieapatyju, dzieści pra dermatyt i hetak dalej. A ŭ Minsku 50% pytańniaŭ byli pra ježu: što možna jeści, što nielha, što rabić, kali dzicia nie choča jeści. Adčuvańnie, što hałoŭnaja zadača biełaruskaj mamy — nakarmić dzicia.
Ja nadta nie zahłyblaŭsia ŭ pytańnie biełaruskaj miedycyny. Ale maje kalehi šmat razmaŭlali ź biełaruskimi lekarami. Jany kanstatavali značnyja pośpiechi vašych infiekcyjanistaŭ, chirurhaŭ, transpłantołahaŭ. Biełaruskaja miedycyna šmat u čym zastałasia savieckaj — u sistemie Siamaški. Ale sistema Siamaški, jakaja hruntujecca na narmalnym finansavańni i vykarystańni sučasnaj navuki, moža dasiahnuć vialikich pośpiechaŭ.
— U studzieńskim intervju vy kazali, što Zialenski pojdzie na druhi termin. Davajcie ŭjavim, što vajna skončyłasia. Vy ŭsio jašče dumajecie, što prezidentu Ukrainy patrebny budzie druhi termin?
— Čysta pa-čałaviečy jon moh by nie iści na druhi termin i zastacca ŭ vačach ludziej hierojem, jaki jeździć pa ŭsim śviecie i pradstaŭlaje intaresy Ukrainy. Heta byŭ by samy pravilny šlach. Ale ja bajusia, što na vybarach paśla vajny moža paŭtarycca historyja z Čerčylem (partyja palityka prajhrała vybary ŭ 1945 hodzie. — Zaŭv. red.).
Ludzi takija, jany źviazvajuć usie svaje prablemy zaraz z Rasijaj. Pieramožam heta, pryjdziecca šukać taho, chto ciapier vinavaty. A zaŭsiody vinavataja ŭłada. Ałharytmy palityčnych rašeńniaŭ vajennaha i mirnaha času vielmi mocna adroźnivajucca. Zaraz Zialenski na svaim miescy.
— Ale vy byli jaho krytykam, vaša staŭleńnie da jaho źmianiłasia?
— U vajnu jon staŭ čałaviekam, jaki prymaje rašeńni, abapirajučysia na prafiesijanałaŭ. Jon palityčny tvar, jaki daviaraje svaim vajskoŭcam. Prezident stvaraje prafiesijanałam ŭmovy, kab jany svaju spravu rabili. Heta i jość toje, što zaraz patrabujecca ad viarchoŭnaha hałoŭnakamandujučaha.
Ja ni chviliny nie sumniavaŭsia, što jon tak, ź pieršaha dnia svajho prezidenctva, budzie dziejničać u dačynieńni da karupcyi. Razumiejecie, ja hetaha čakaŭ… Zaraz krytykaŭ amal niama, tamu možna pracavać biez ahladki na toje, što pra ciabie skažuć ludzi. Ty na svaim miescy i damahaješsia vyniku.
— Adzin z hałoŭnych pasyłaŭ rasijskaj prapahandy: «Dzie vy byli minułyja vosiem hadoŭ, kali bambili Danbas?» Možam adkazać na hetaje pytańnie?
— Vosiem hadoŭ tamu Hirkin-Strałkoŭ pryjšoŭ u Słaviansk i raźviazaŭ vajnu. Vosiem hadoŭ tamu Rasija raźviazała vajnu. Jana adciapała va Ukrainy dva vielizarnych kavałka ziamli i zrabiła ich psieŭdarespublikami. Pravakacyi Rasii vylilisia ŭ zahinułych, u epizadyčnyja abvastreńni, parušeńni narmalnych umoŭ žyćcia tysiač ludziej.
Dzie vy byli? My bačyli heta i nazirali, ale ničoha zrabić nie mahli. Kali b Rasija źnikła vosiem hadoŭ tamu i pakinuła nas u spakoi, to Ukraina ŭsio vyrašyła b.
Dzie my byli? Čakali, što Rasija zvalić, a jana nie źbirałasia. I pry hetym raskazvała nam kazki, jak treba žyć.
— Davajcie pastavim dyjahnaz hetaj vajnie.
— Heta šyzafrenija. U vajny niama mety. Jak budzie vyhladać pieramoha? Źniščeńnie Ukrainy? Dziela čaho ŭsio? Vajna adbyłasia, tamu što ŭ adnaho sacyjapata, pazbaŭlenaha adekvatnaj infarmacyi, u hałavie skłaŭsia pazł. I dla vyrašeńnia hetaha pytańnia jon abraŭ šlach vajny. A nijakaha pazła i prablemy nie było.
Cyvilizacyja XXI stahodździa dapuściła, što ŭ krainie ź jadziernaj zbrojaj moža być 20-hadovaja niaźmiennaja ŭłada, iści padaŭleńnie demakratyčnych instytutaŭ, niastrymnyja kradziež i karupcyja.
Heta vajna pastaviła pierad usim śvietam pytańni: navošta nam AAN, kali jana ničoha nie moža zrabić, jakija praviły žyćcia, suisnavańnia dziaržaŭ, rašeńnie kanfliktaŭ, ci majuć sens miežy. My ŭsim śvietam ciapier budziem čakać adkazy na hetyja pytańni.
— Vy skazali, što treciaja suśvietnaja ŭžo idzie. Ale tolki ŭvieś śviet płacić hrašyma, a Ukraina — žyćciami. Vam nie zdajecca, što heta niejki cynizm z boku śvietu?
— Pa-za ŭsiakim sumnievam. Hałoŭnaje, kab ni adna bomba nie ŭpała na krainu NATA. Kaštoŭnaść žyćcia dziciaci, jakoje hinie ŭ Maryupali, zusim nie takaja, jak kali b jano zahinuła ŭ Miłanie. Heta cynizm, za jaki jany buduć płacić. A hałoŭnaje, što jany heta pryznajuć i nie chavajuć.
Pry ŭsich vysokahumannych razvahach čamuści košt žyćcia ŭ Jeŭropie nie taki, jak košt žyćcia ŭ Afrycy. Jany ŭ hetaj paradyhmie isnujuć doŭhija hady. My akazalisia zakładnikami situacyi, i heta lišni raz dakazvaje, što treba pierahladać kryteryi adnosin pamiž krainami i hałoŭnyja etyčnyja prablemy čałaviectva. Uvieś śviet pavinien ustavać i reahavać navat na nievialikaje, łakalnaje abmiežavańnie pravoŭ čałavieka i parušeńnie zakonaŭ. Inakš heta zakančvajecca pucinizmam.
— Što budzie, kali Rasija pieramoža?
— Ničoha nie budzie, i nas z vami taksama. Ale pytańnie staić u tym, kali Rasija prajhraje. Kolki času treba čałaviectvu, kab pieramahčy rašyzm?
— Kali i jak skončycca vajna?
— Ja nie viedaju, praŭda. Ja dumaju, što vastrynia da kanca leta pavinna syści. Paśla budzie linija frontu. A radykalna ŭsio źmienicca, kali ŭ Rasii budzie novaja ŭłada. Heta majo mierkavańnie, ale ja nie ekśpiert. Heta čałaviečaja chvaroba, ź jakoj my nie sutykalisia raniej.
U asnovie vajny lažać sučasnyja ŚMI i niejkaja dziŭnaja, niedasiažnaja pa svajmu cynizmu, infarmacyjnaja palityka dziaržavy, jakaja kaža: «Heta nie my. Vy sami siabie zhvałtavali, sami siabie zabili i svaje harady ŭzarvali». Heta satana, ad jaho možna čakać čaho zaŭhodna.
