Fota: sacyjalnyja sietki
«Pracuju ŭ sacyjalnym prajekcie, jaki dapamahaje dziaciam ź invalidnaściu»
«NN»: Ci nie było ŭ vas dumak źjechać z krainy?
Taćciana Karatkievič: Ja nie staju pierad takim pytańniem. Časam prymiaraju na siabie stroj źjechaŭšaha čałavieka, ale vielmi chaču zastacca ŭ krainie. Budu tut da apošniaj mahčymaści.
«NN»: «Havary praŭdu» likvidavali. Čym vy zajmajeciesia ciapier?
TK: Zaraz siabry i aktyvisty arhanizacyi isnujuć jak roznyja inicyjatyŭnyja hrupy. Jany dajuć mahčymaść mabilizavacca vakoł štodzionnych temaŭ, trymacca razam. Pakul niama ŭmovaŭ rehistravacca, iści napierad, ale spadziajusia, što pryjdzie čas, kali narešcie inicyjatyŭnyja hrupy zmohuć atrymać aficyjny status i zajmacca palitykaj u lepšych umovach.
«Havary praŭdu» ciapier arhkamitet pa stvareńni hramadskaj arhanizacyi «Robim razam». Arhkamitet padtrymlivaje jednaść hramadzianskich aktyvistaŭ. Zaraz isnuje «Zachavajem Našu Dalinu», arhkamitet «Našaj partyi», jakoj zajmajecca Andrej Dźmitryjeŭ. Čas ad času ja padtrymlivaju svaim udziełam tych, chto choča štości novaje raspačać, dzialusia dośviedam. Jašče my z susiedziami zasnavali inkluziŭnuju futbolnuju kamandu «Super kociki», nam užo hod. Moj numar 25, siabra kamandy.
«NN»: Dzie vy zaraz pracujecie?
TK: U sacyjalnym prajekcie, jaki dapamahaje dziaciam ź invalidnaściu, sirotam realizavać ich prava na jakasnaje žyćcio z dapamohaj alternatyŭnaj i dadatkovaj kamunikacyi.
Fota: sacyjalnyja sietki
«NN»: Ci pieraśledujuć kryminalna kahości ź siabroŭ arhanizacyi?
TK: Niama takich aktyvistaŭ, jakich nie tyčycca pieraśled, jaki ciahniecca amal dva hady. Taćciana Łasica, siabra «Havary praŭdu», zaraz u Homielskaj kałonii, peŭnaja kolkaść ludziej pabyła sutkach, na dopytach, kahości zvolnili z pracy, z vučoby. Dapamahajem jak usie: listami, pasyłkami, hrašyma, padtrymkaj svajakoŭ. Dla dziaciej adnaho z aktyvistaŭ ja supier Śniahurka. Dla mianie važna kab tema niespraviadlivaści i pieraśledu za alternatyŭnuju pazicyju zastavałasia ŭ fokusie. Pakul jość palitviaźni, usia kraina za kratami.
«NN»: Mnohija dahetul pryhadvajuć, što vy pacisnuli ruku Łukašenki, kali sustrelisia na vybarčym učastku ŭ 2019-m…
TK: Heta zvyčajny pratakoł. Pavinna być niejkaje vitańnie, pačatak razmovy. Tym bolš ja pradstaŭlała tuju častku ludziej, jakija stajali na płatformie mirnych pieramienaŭ.
«Kožny vybiraje sam, jak pakazać pazicyju bolš biaśpiečna»
«NN»: Dzie vas zaśpieła vajna?
TK: U hety čas, kali ŭsio pačałosia, ja była ŭ Minsku. Niahledziačy na toje, što šmat chto prahnazavaŭ hetuju vajnu, dla mianie, biezumoŭna, jana stała šokam. Pa faktach razumieješ, što napad moža być, ale psichałahična, maralna nie vieryš, što takoje mahčyma. Ja dumaju, što prykładna ŭ takim stanie znachodziłasia bolšaja častka ludziej u śviecie.
Pieršyja dumki ŭ mianie byli pra znajomych va Ukrainie i Rasii, a taksama pra toje, jakoje miesca tut zojmie Biełaruś.
«NN»: Jak pa-vašamu, ci biełarusy adčuvajuć kalektyŭnuju vinu?
TK: Tak. Ale ja trymaju ŭ hałavie, što jość biełarusy, jakija nie maŭčali, ale jany nie mieli niejkaj inšaj mahčymaści, kab paŭpłyvać na heta zahadzia. A ź inšaha boku, ja baču, jak biełarusy, adčuvajučy hetuju vinu, šukajuć, jakim čynam možna jaje «adpracavać». Heta nie taja vina, jakuju možna prahłynuć. Biełarusy navučylisia być emacyjanalna darosłymi, tamu što jany adkaznyja.
Fota: sacyjalnyja sietki
«NN»: Vy pisali list u Ministerstva abarony i ŭ Saviet Ministraŭ, u jakim patrabavali zabiaśpiečyć vykanańnie Kanstytucyi i vyvieści rasijskija vojski ź Biełarusi. Pryjšoŭ adkaz?
TK: Heta było litaralna pierad refierendumam. Było vostraje adčuvańnie, što my ŭsie pavinny niešta zrabić. Tamu ja vyrašyła skłaści taki list. Patrabavała adkrytaści ŭ takoj situacyi, dadatkovaj infarmacyi i taho, kab hetyja vučeńni skončylisia raniej. I, biezumoŭna, kab našy vajennyja nie ŭdzielničali ŭ vajnie. U liście da Saŭmina prasiła stvaryć mahčymaści dla źjaŭleńnia humanitarnych kalidoraŭ, kab Biełaruś mahła dapamahać ukraincam. Asabista da mianie šmat chto źviartaŭsia z hetym pytańniem. Kali ty nie možaš paŭpłyvać na niejkija hłabalnyja padziei, to ludzi z aktyŭnaj hramadzianskaj pazicyjaj šukajuć vyjście takim čynam.
Adkazali na moj list vielmi chutka. Heta aznačała, z adnaho boku, što heta važna. Z druhoha, toje, što tam było napisana, davoli farmalna. Ale niejki dyjałoh u nas adbyŭsia.
«NN»: Vy ličycie takuju «kamunikacyju» z uładami efiektyŭnaj?
TK: Dobraje pytańnie. Atrymlivajecca, što vadu ŭ stupie taŭčeš.
My, chto žyvie ŭ Biełarusi, adkaznyja na svaim uzroŭni za toje, što adbyvajecca ŭ joj. Niemahčyma maŭčać i ničoha nie rabić. Zychodziačy ź siońniašniaj situacyi, zdajecca, što ŭsio nierealna.
Ale kali ja azirajusia na svoj dośvied hramadzianska-palityčnaj aktyŭnaści, to niejkija rečy, naprykład, jak dyjałoh, mirnyja pieramieny i tady krytykavali mocna. A ŭsio roŭna pryjšli da taho, što, kali my hetaha chočam, nam treba ŭzajemadziejničać i ŭklučacca ŭ lubuju kamunikacyju, jakaja dapamoža zrabić pieramieny.
«NN»: Kali ščyra, da jakoha dyjałohu hatovaja ŭłada, kali ŭ nas bolš za tysiaču palitviaźniaŭ i aryšty praciahvajucca?
TK: Hramadzianskaja i palityčnaja supolnaści taksama da jaho nie hatovyja. Alternatyva pavinna być pradstaŭlena na ŭsich uzroŭniach kamunikacii hramadzian i ŭłady. Tady budzie dyjałoh. Akramia hetaha, nieabchodnyja i ŭmovy dla jaho, jakija dazvalajuć być adkrytymi, ale adkaznymi, krytyčnymi i adnačasova pavažlivymi, śmiełymi i na svabodzie.
Ja sabie nie ŭjaŭlała, što mahu niešta rabić, tamu što razumieła: heta ŭłada — ściana, ale pačućcio hodnaści i adkaznaści dapamahaje być śmiełym.
My siońnia nie majem nivodnaha ministra, čynoŭnika, upłyvovaha čałavieka, jaki b aficyjna, publična pradstaŭlaŭ by Biełaruś i jaki moh pravodzić svaju palityku niezaležna ad dziaržaŭnaj. Jany takija svajeasablivyja pomniki, kamunikacyja ź imi adpaviednaja. Ale heta nie aznačaje, što da ich nie varta stukacca.
Ja 24 lutaha była na balničnym, na nastupny dzień pajšła ŭ palikliniku. Nasuprać mianie tam siadzieła dziaŭčynka, apranutaja ŭ kolery ŭkrainskaha ściaha. Heta było vielmi niečakana. Dla mianie heta byŭ znak, što ŭsio ž šmat biełarusaŭ atrymali pazityŭny dośvied prajaŭleńnia svajoj hramadzianskaj pazicyi za hety čas. U lubym vypadku vykazanaja ŭsłych pazicyja dapamahaje kamunikavać sa śvietam i adstojvać svaje kaštoŭnaści.
«NN»: Ale ž jak pakazvać pazicyju, kali za jaje sadziać na sutki?
TK: Kožny vybiraje sam, što dla jaho budzie bolš biaśpiečnym. Naprykład, možna piersanalna dapamahać niejkaj ukrainskaj siamji ci biełaruskaj. Nie treba zabyvać, što ŭ nas svaja situacyja nijak nie źmianiłasia. Ja kažu nie tolki pra vajnu, ale ŭvohule pra baraćbu za pieramieny. Kali situacyja paharšajecca, vybierycie svoj šlach i spravu, jakuju vy možacie rabić.
Pierad biełarusam zaraz dźvie zadačy: zachavacca i vystajać. Niama siońnia dziejańnia, jakoje było b nievažnym. Chtości piša listy, dasyłaje pasyłki, padtrymlivaje svajakoŭ ludziej stałym telefanavańniem, stvaraje pietycyi ci vyrašajecca jaje padpisać. My pavinny padtrymlivać adno adnaho ŭ lubych dziejańniach.
Adzinaje, što mianie siońnia naściarožvaje i prymušaje zadumacca, — što ŭsio ž taki jość niehatyŭny ŭpłyŭ dziaržaŭnaj prapahandy. Jość biełarusy, jakija viartajucca da statusa kvo. Jany ničoha nie kažuć, nijak siabie nie prajaŭlajuć, bajacca. Mienavita z hetaj častkaj biełarusaŭ zaŭsiody ciažka ŭzajemadziejničać. Hety fakt źbiantežvaje.
«NN»: Vy niadaŭna sustrakalisia z pasłom Ukrainy Iharam Kizimam. Pra što havaryli?
Fota: sacyjalnyja sietki
TK: Jon pradstaŭnik Ukrainy, jaho zadača ŭ pryncypie ŭzajemadziejničać i padtrymlivać kantakty. Heta była mienavita takaja sustreča. Abmierkavali ahulnyja rečy.
Sam pa sabie jon vielmi cikavaja piersona, jarkaja. Zapeŭniŭ mianie, što jon budzie trymacca i padtrymlivać adnosiny, pakul heta mahčyma. Na moj pohlad, heta vielmi dobry sihnał, u nas jość šaniec zachavać narmalnyja stasunki z Ukrainaj.
«Na pachavańnie Šuškieviča nie zmahła pajści, tamu što była za miažoj»
«NN»: U svaim dvary vy pasadzili viarbu imia Šuškieviča. Čamu viarbu?
TK: Heta majo lubimaje dreva. Na pachavańnie nie zmahła pajści, tamu što była za miažoj. Čałaviek jon dla mianie vielmi darahi.
Uvohule rašeńnie z drevam było spantannaje. Zaraz źjaviłasia bačeńnie, što toje, što ty zrabiŭ siońnia, moža prynieści niejkija płady ŭ budučyni. Ujaviła, što z časam iva vyraście i stanie jašče adnoj mahčymaściu raskazać unukam, susiedziam pra Stanisłava Šuškieviča.
«NN»: Jakija ŭspaminy asabista ŭ vas zastalisia ab im?
TK: My viedali adno adnaho vielmi daŭno. Jašče pačynajučy z 2000 hoda. Paznajomilisia tady i razam pačali pracavać nad idejaj stvaryć adzinuju sacyjał-demakratyčnuju partyju. U nas u vyniku šmat što atrymałasia. Udałosia abjadnać čatyry partyi: častku sacyjał-demakrataŭ, jakaja syšła ad Mikałaja Statkieviča, partyju Šuškieviča, partyju «Nadzieja», partyju «Pracy i spraviadlivaści», jakoj kiravaŭ Alaksandr Buchvostaŭ. Heta było niaprosta. Z taho momantu ja ź vialikaj pavahaj da jaho staŭlusia, bo jon prajaviŭ siabie jak čałaviek, jaki zdolny na mocnyja pastupki dziela adnoj mety. Z tych časoŭ my bačylisia na niejkich kanfierencyjach, debatach. Zachoŭvalisia vielmi ciopłyja stasunki.
Dla mianie jon vielmi intelektualny, z pačućciom humaru, pazityŭny, charyzmatyčny, davoli jaskravy i niepaŭtorny čałaviek. Sa Stanisłavam Šuškievičam nam, biełarusam, adnaznačna pašancavała.
Mabyć, byli, kaniešnie, i ŭ jaho pamyłki. Ale ja hladžu na heta i razumieju, što nam nie treba klajmić palitykaŭ, a varta rabić vysnovy i z pavahaj stavicca da taho, što było.
«NN»: Vy razyšlisia z mužam u 2017-m. Dahetul adna?
TK: Tak.
«Pieramieny bolš realnyja, kali vyśpiavajuć unutry krainy»
«NN»: Vy bačycie, što možna zrabić, kab uratavać krainu? Sychodziačy z tych umoŭ, jakija my majem?
TK: Kali ty zastaješsia ŭnutry krainy, pieršaje — salidarnaść, uzajemapadtrymka. Z hetaha pačynajecca hramadstva.
Treba nie maŭčać. Pamiatać, što biełarusy mocnyja. Taksama źviartać uvahu na lubyja pytańni ad ekanamičnych da ekałahičnych.
Tym bolš my za hety čas zrazumieli, što biełarusy mohuć i pisać zvaroty, i rabić prapanovy, i abjadnoŭvacca. Na łakalnym palityčnym uzroŭni heta mahčyma. Na nacyjanylnym, kaniešnie, składana, bo tut manapolija i adsutnaść całkam dyjałohu.
Tyja lidary, jakija jość siońnia, pavinny pradstaŭlać alternatyŭnuju pazicyju nastolki, nakolki heta mahčyma. Varta jašče skazać pra biełarusaŭ, jakija źjechali. Ich hałoŭnaja meta — dapamahać tym, chto zastaŭsia.
«NN»: Što vam dapamahaje vieryć u pieramieny?
TK: Žyćcio i niepaźbiežnaść pieramienaŭ. Žyćcio jak raka. Jana moža źmianić rusła, ale nakirunak zastaniecca toj ža. I ty vybiraješ, płyć pa ciačeńni albo ŭ svaim nakirunku.
Z asabistaha dośviedu mahu skazać, što z adnaho boku pieramieny niepaźbiežnyja, a ź inšaha — jany bolš realnyja, kali vyśpiavajuć unutry krainy.
Čytajcie taksama:
«Uklučeńnie ŭ sumna viadomyja śpisy nakłała zabaronu na prafiesiju». Šoŭmien Jaŭhien Bułka źjechaŭ u Izrail i raskazvaje pra svaju emihracyju
Jak biełarusaŭ katujuć na Akreścina — śviedčańni źniavolenych, eks-supracoŭnika IČU, razvahi historyka ŭ filmie «NN»
