«Nie viedaju, čamu maja babula, jakaja na momant vajny była padletkam, zakapała jaje na harodzie. Vidać, štości było darahoje joj. Dy i ludzi, jakija pieražyli vajnu, nie chvalilisia, što «možam paŭtaryć». Ź ich klaščami niemahčyma było słova vyciahnuć. Nie chacieli havaryć na hetuju temu», — zhadvaje hamialčanka Natalla. Babuli Natalli, Lubovi Rozavaj, było 15 hadoŭ, kali pačałasia vajna.
«Padčas vajny asabistyja rečy zakapvali prosta ŭ harodzie. Zołata, bryljantaŭ nie było. Voś zakapvali fotazdymki, šviejnuju mašynku. I čamuści knihu Žula Vierna». Prababula Natalli — 1905 hoda naradžeńnia, babula — 1924 hoda. Kniha Žula Vierna «Dzieci kapitana Hranta» 1906 hoda vydańnia vyjšła ŭ Sankt-Pieciarburhu jak biaspłatny dadatak da časopisa «Pryroda i ludzi».
Luboŭ Rozava ŭ junactvie. Fota: archiŭ hieraini materyjału
Časopis «Pryroda i ludzi» — ilustravanaje vydańnie, jakoje vydavałasia ŭ Rasijskaj impieryi z 1889 pa 1918 hod vydaviectvam Piatra Sojkina. Časopis byŭ vielmi papularnym siarod roznych słajoŭ nasielnictva. U im drukavalisia naviny pra adkryćci, raniej nieviadomyja vidy žyvioł, inžyniernyja navinki, a taksama narysy pa chimii, fizicy, batanicy, navukova-fantastyčnyja ramany i histaryčnyja apovieści. To bok štości nakštałt sučasnych časopisaŭ «Geo» i «Arche» ŭ adnym. Darečy, apošnim redaktaram časopisa «Pryroda i ludzi» byŭ vychadziec ź ziemlaŭ byłoha VKŁ Jakaŭ Pierelman (naradziŭsia ŭ Biełastoku ŭ 1882 hodzie).
Darevalucyjnaje vydańnie viadomaha ramana Žula Vierna, pra jakoje idzie havorka ŭ materyjale
«Miesca, dzie zakapvali rečy padčas vajny, zapaminali pa roznych prykmietach: drevach, damach. Ale ž damoŭ nie zastałosia praktyčna ŭ Homieli paśla vajny, tolki adzin dom Kamuny vystajaŭ, a astatnija razbambili». Natalla zhadvaje, što jaje babula, jakaja zakapała knihu «Dzieci kapitana Hranta», ledź nie zahinuła padčas vajny. «Jana była vielmi padobnaja na jaŭrejku. I patrapiła ŭ homielskaje hieta. Prababuli treba było pryvieści dvuch ci troch śviedak, jakija b zaśviedčyli, što jana nie jaŭrejka. Adnak nichto nie chacieŭ iści. Prababula znajšła absalutna čužych ludziej, jakich absalutna nie viedała. Jany padyšli i paćvierdzili, što babula nie jaŭrejka. I potym babula ŭsio vajnu chavałasia», — raspaviadaje hierainia materyjału.
Prababula hieraini materyjału Hanna Padabiedava
Kniha Žula Vierna «Dzieci kapitana Hranta» pieražyła vajnu, zakapanaja ŭ ziamli. Niekatoryja jaje staronki papsavalisia. «Ja nie viedaju, kudy pakłali tuju knihu i fotazdymki pierad tym, jak zakapać. Niejak u dziacinstvie na padumała spytać takija detali, — havoryć hamialčanka Natalla. — Moj pradzied, nakolki ja viedaju, byŭ represavany. Adnak hetaja tema była zaŭždy zakrytaja ŭ siamji. Padajecca, spačatku jany žyli ŭ Maskvie. A paśla taho, jak pradzieda represavali, pryjechali ŭ Homiel».
Naŭrad ci my ŭžo daviedajemsia, čamu siamja, pieražyŭšy represii i paśla pierajazdžajučy ŭ Homiel, vyrašyła ŭziać knihu Žula Vierna z saboj. Hetak ža ŭžo nie daviedajemsia, čamu Luboŭ Rozava ŭ 15 hod pierad niebiaśpiekaj źmiaščeńnia ŭ hieta zakapała mienavita hetuju knihu.
