Mikita z maci Nastaśsiaj. Fota: siamiejny archiŭ
«Dzie b ja ni była, ja zaŭždy budu čakać ciabie»
Na pieršych sudach u lutym 2020 hoda ja nie była — tolki naprykancy i kali mianie śviedkaj vyklikali. Ale takoha prysudu ja nie čakała. Ja nie była hatovaja.
Kali ja analizavała terminy pa takich spravach, bolš za dva hady nie ŭkładałasia ŭ hałavie. Siem hadoŭ nieviadoma adkul uzialisia. Taki teatr absurdu.
Mnie chaciełasia Mikitu padtrymać, kali jon pačuŭ pra siem hod u sudzie (paśla apielacyi toj termin źmienšyli da 4 hod. — «NN»). Ja i padčas suda paśmichałasia jamu, pieradała, što ja jaho lublu i ja ź im.
A ciapier prosta čakaju. Mnie sapraŭdy ciažka. Ja nie mahu pryniać toje, što jaho katujuć u turmie. Ja rablu ŭsio, što mahu, ale ŭsio heta zaciahnułasia.
U nas u siamji blizkija adnosiny. Niama babulaŭ-dziadulaŭ, i dziaciej nam nichto nie dapamahaŭ hadavać. Baćki našy chutka pajšli z hetaha śvietu. Tamu my cenim siamiejnyja adnosiny. Naša siamja — heta vialikaja kaštoŭnaść.
Ja Mikitu kazała zaŭždy: «Dzie b ja ni była, ja budu čakać ciabie». Jon viedaŭ, što ŭ jaho zaŭždy jość siamja i dom.
«Strašna adpraŭlać syna tudy»
Ja starałasia padtrymać siamju. Tak vyjšła, što muž zhubiŭ pracu, a ŭ nas było jašče try syny. Było ciažka.
Ja chacieła, kab Mikita viedaŭ, što jon ni ŭ čym nie vinavaty. Što jon zmahaŭsia, jak jon dumaŭ, za spraviadlivaść i ź im, z našaj siamjoj pastupili niespraviadliva.
Było strašna adpraŭlać syna tudy. Ale ja vieru ŭ Boha i daviaraju Bohu. Jon usio viedaje i ničoha drennaha nie zrabiŭ by — i sens va ŭsim hetym ja zaŭždy bačyła. Ja nie pytałasia: za što? Ja dumała: dla čaho nam heta moža być?
«Maryŭ być kštałtu Kastusia Kalinoŭskaha»
Mikita z bratami. Fota: siamiejny archiŭ
Jon ros zvyčajnym chłopcam. Nie pamiataju, kab jon niejak vyłučaŭsia. Jon płavaŭ, zajmaŭsia boksam. Ja sprabavała jaho pryvučyć da čytańnia i zaŭsiody nabyvała najlepšyja dziciačyja kazki — Astryd Lindhren, Tuve Jansan, Ałana Miłna — i na biełaruskaj, i na ruskaj movie.
Ale bolej za ŭsio jon lubiŭ encykłapiedyi. Pra dynazaŭraŭ, kosmas, elfaŭ… Jahonaja ŭlublonaja była pra staražytny śviet — Jehipiet, Mižrečča, Rym.
Adhukaŭsia zaŭsiody, kali my prasili dapamahčy. Ź dziacinstva prysłuhoŭvaŭ u kaściole jak ministrant padčas słužbaŭ.
Siamjoj chadzili štoniadzielu ŭ kaścioł, Mikita naviedvaŭ katachezy. U starejšych kłasach byŭ siabram katalickaha ruchu lehijon Maryi.
Mikita prysłuhoŭvaje ŭ kaściole. Fota: siamiejny archiŭ
Navučaŭsia jon u BNTU na karablebudavańni i ekspłuatacyi vodnaha transparta. Jahony dzied byŭ marakom i słužyŭ u Bałtyjskim fłocie. Moža, padałosia ramantyčnym — suviaź z karablami, piratami.
Jon zachaplaŭsia historyjaj. U nas i doma byli knihi pad redakcyjaj Anatola Tarasa z cykła «Nieviadomaja historyja», a za kratami jon užo admysłova ich zamaŭlaŭ i prasiŭ, kab my dasyłali banderolami.
Jamu vielmi padabałasia palitałohija, jon cikaviŭsia roznymi płyniami. Jamu chaciełasia niešta źmianić u hramadstvie, i jon maryŭ być kštałtu Kastusia Kalinoŭskaha.
My hutaryli pra heta, i ja jamu zaŭsiody kazała, što nie kožny čałaviek moža vieści narod za saboj — treba niejki ideał, u jaki b vieryli ludzi. I pravadyr narodu musić być vielmi adukavany, vielmi razumny.
«Chacieŭ jechać abaraniać Ukrainu ad rasijskaj akupacyi»
Jašče jon kazaŭ, što jamu simpatyčny Michaś Žyźnieŭski. Navat tady chacieŭ jechać abaraniać Ukrainu ad rasijskaj akupacyi.
Tady mnie, kaniešnie, było strašna, što jaho mahli b zabić. Ja jaho adhavaryła. Było jamu 18 chiba hadoŭ, kali my pra heta hutaryli — ja raspaviadała, što Michaś, jaki pajšoŭ vajavać, byŭ adzinym synam i ja nie chaču pieražyvać toje, što baćki Žyźnieŭskaha pieražyli. Ale Mikita vostra ŭsprymaŭ situacyju i chacieŭ adnavić parušanuju spraviadlivaść.
«Dziakujučy Mikitu ŭdałosia pryciahnuć uvahu da spravy Palijenki»
Farba na budynku Minskaha haradskoha suda, adzin z epizodaŭ, jaki staviŭsia ŭ vinu Mikicie. Fota: «Viasna»
Źmicier Palijenka — Mikitaŭ siabra. Kali ŭ 2020-m Źmitra źbiralisia sudzić, Mikita kinuŭ lampačku ŭ budynak suda i paśla zrabiŭ simvaličny «padpał» Vaładarki. Hetyja akcyi byli zroblenyja vyklučna, kab pryciahnuć uvahu da palitviaźniaŭ. Mikita navat hetuju haručuju sumieś rabiŭ z taho, što ničoha padpalić pa-sapraŭdnamu nie moža.
Škoda ad akcyj skłała kala 100 rubloŭ za pierafarbavańnie budynka suda i rubiel i sorak vosiem kapiejek za paškodžańnie hanku Vaładarki. Za pieršaje Mikita atrymaŭ 6 miesiacaŭ, za druhoje — šeść z pałovaj hadoŭ. Na sudzie jon kazaŭ, što heta była čysta palityčnaja akcyja, jakaja nie mieła na mecie realna paškodzić majomaść. Heta forma sučasnaha akcyjanizmu.
Palijenka ličyć, što dziakujučy Mikitu ŭdałosia pryciahnuć uvahu da jaho spravy — sud zrabili adkrytym i Źmitra faktyčna vyzvalili ŭ zali suda.
Źmicier ładzić akcyi ŭ padtrymku Mikity za miažoj, piša listy, ale turemščyki nikoli nie addajuć ich. Chočuć pakazać, niby syn darma zrabiŭ svaju akcyju ŭ padtrymku siabra, bo toj zastaŭsia niaŭdziačnym i zabyŭsia.
«Baleli sustavy, što nie moh ustać — dali tabletku ibuprafienu»
Karcer u Vaładarcy. Fota: minsk2000.to
Sa žniŭnia 2021-ha pačaŭsia biaskoncy karcer. I zaŭždy dajuć takija terminy vialikija. Niama koŭdry, niama matracaŭ, niama aničoha. Nielha listy, knihi, haziety, papieru, ručku.
Jany zachodziać u kamieru i prosiać, kab viaźni ŭstavali i šychtavalisia. Adnaho razu Mikita nie zdoleŭ ustać. U pieryjad, kali aciapleńnie adklučali, mahčyma, zapaleńnie pačałosia. A jany pačali ź jaho kpić: «Moža, znoŭ chočaš u karcer?». Ale paśla pavieryli, musić, i dali tabletku ibuprafienu. Da turmy sustavy ŭ syna byli zdarovyja.
Pa zakonie bolš za 10 sutak u karcery dać niemahčyma. Ale jany ŭsio heta parušajuć. I kali ja pišu skarhi, to jany mnie dasyłajuć taki adkaz, bycam by ŭsio zakonna: «Jon siadzić nie 46 sutak, a čatyry razy pa dziesiać i šeść».
«Jon nikoli nie skardzicca»
U listach da mianie jon badziorycca. Tavaryšam kazaŭ, što jamu vielmi ciažka i balić śpina, ale mnie nikoli nie skardziŭsia, škadavaŭ.
Užo ŭ mahiloŭskaj turmie, kali jon byŭ u karcery, to ja ŭ jaho pytałasia: ci balić tabie niešta? A jon adkazvaŭ, što ŭsio dobra, maŭlaŭ, užo pryzvyčaiŭsia.
Mikita ŭ listach pisaŭ časta, što «mazhi nie pracujuć». Ja zhadała paśla, jak Źmicier Daškievič raspaviadaŭ pra toje, što jamu ciažka było dumać u karcery, kali jon nie moh spać.
Apošni list ad syna byŭ ad 3 maja. Tady jon pisaŭ, što z 4-ha pojdzie ŭ karcer za prahułačny dvoryk, jaki jon admaŭlajecca prybirać, bo nie jon jaho brudziŭ. Mikita nie kidaje akurki tam, nie pluje i nie ličyć patrebnym prybirać za inšymi.
«Nie skarajecca, bo ličyć, što supracoŭniki čyniać biezzakońnie»
Jon nie skarajecca, bo ličyć, što praŭda za im. Što turemščyki sami parušajuć zakony, a časam navat śmiajucca ź ich. Źniavolenym nie kažuć pra ichnija pravy, ich vučać tolki abaviazkam. Turemščyki faktyčna katujuć ich, i heta biesčałaviečna.
Da Mikity nie puskali śviatara. Navat da taho chłopca, jaki žorstka zabiŭ nastaŭnicu, śviatar prychodziŭ raz na tydzień, choć režym u jaho byŭ bolš strohi.
Mikita zrazumieŭ, što z takimi ludźmi nielha damaŭlacca. I jon admysłova pačaŭ parušać ichnija praviły, bo ličyć, što kali jany ich nie vykonvajuć, to i jon nie musić.
Mikita ad słova «zusim» nie choča padparadkoŭvacca im. Jon nie pryznaje ŭłady i nie baicca. A jany jaho chočuć złamać.
Kali jany zachodzili ŭ kamieru, to jon nie ŭstavaŭ, pratestavaŭ. I za jahonyja pratesty jamu dadali termin.
Mikita Jemialjanaŭ. Fota: siamiejny archiŭ
Dumaju, što Mikoła Statkievič dla jaho moh stać takim prykładam čałavieka, jaki nie padparadkoŭvajecca biezzakońniu, maje honar i pazicyju.
Kali da jaho prychodziać prasić padpisać niejkija papiery, to syn zaŭždy admaŭlaje. Navat u aficyjnych zajavach jon piša «sud» u dvuchkośsi, bo nie vyznaje hety sud sapraŭdnym. Dla Mikity jany nie aŭtarytety, bo jon bačyć, što jany čyniać biezzakońnie.
«Mnie daje siły toje, što ja baču va ŭsim hetym sens»
Usim maci, jakija čakajuć dziaciej z-za krataŭ, ja chaču skazać: spadziavajciesia na Chrysta i Maryju i maliciesia. Bo biez Boha zło nie sydzie. Musić adbycca pakajańnie za ŭvieś biazbožny čas — bo nichto ž nie pakajaŭsia ŭ źniščeńni śviatyniaŭ pry kamuniźmie, u tym, što adbyłosia ŭ Kurapatach. I praz toje, što niama pakajańnia, my ŭsio heta majem.
Nastaśsia i braty Jemialjanavy. Fota: siamiejny archiŭ
Mnie daje siły toje, što ja baču va ŭsim hetym sens. Kali kolki hadoŭ tamu pačali «Malitvu za Biełaruś», to šmat viernikaŭ dałučylisia da hetaj malitvy. Ja baču, što Chrystos čuje našyja malitvy. Ja baču, što Chrystos dziejničaje ŭ historyi.
Ja maju adkazy. Ja viedaju, što varta čakać źmienaŭ, varta rabić toje, što ty možaš.
Biełaruski narod ciapier prynosić hetuju achviaru za toje, kab stać demakratyčnaj dziaržavaj i zajmieć svabodu. I Vitold Ašurak taksama achviaravaŭ svajo žyćcio ŭ intencyi taho, kab biełarusy žyli lepiej.
Źmieny nie mohuć adbycca chutka. Heta nie toje, što fokuśnik vymaje trusa z kapieluša. I navat kali b u 2020 hodzie ludzi pieramahli, to staraja sistema nikudy b nie padziełasia. Ludzi b žyli i nie bačyli žachaŭ, jakija adbyvajucca.
U Biełarusi musić adbycca dekamunizacyja. Ludzi sami musiać chacieć źmienaŭ. Kali bolšaści ŭsio padabajecca, to ničoha nie budzie.
Varta ŭśviadomić, što chutka nie byvaje i my płocim za toje, što kaliści zdali svaju svabodu. Ja spadziajusia, što kali my atrymajem volu, to vierniem sabie movu i našy nazvy vulic, viosak i haradoŭ. I biełarusy pierastanuć słuchać «Ruskaje radyjo» z žudasnaj ruskaj papsoj.
