Koratka nahadajem, kaho sudziać. Heta były vaŭkavyski pradprymalnik Mikałaj Aŭtuchovič, jaho vystaŭlajuć lidaram terarystyčnaj hrupoŭki. Jaho vinavaciać až pa dziasiatku artykułaŭ KK, šeść ź ich asabliva ciažkija (siarod jakich akt teraryzmu, zamach na zachop ułady, stvareńnie złačynnaj arhanizacyi, zdrada dziaržavie).
Akramia Aŭtuchoviča abvinavačvanyja — heta pravasłaŭny śviatar Siarhiej Razanovič, jahonaja žonka Luboŭ i syn Pavieł, piensijanierka Halina Dzierbyš, invalid-afhaniec z Baranavič Uładzimir Hundar, Volha Majorava z Krupskaha rajona, piensijanierka Iryna Mielchier i jaje syn Anton, a taksama Iryna Haračkina, Viktar Śniehur i Pavieł Sava.
Jašče adzin ź mierkavanych udzielnikaŭ — Artur Papok — znachodzicca ŭ vyšuku, jon zdoleŭ nielehalna pierajści miažu.
Ludziam staviać u vinu padpał pustoha doma ŭ Vaŭkavysku i dźviuch mašyn — i nieruchomaść, i mašyny naležali milicyjantam, jakich padazravali ŭ datyčnaści da palityčnych represij i pakryvańnia falsifikacyi vybaraŭ.
Asablivaść spravy Aŭtuchoviča ad šmatlikich inšych anałahičnych pracesaŭ u tym, što «hrupiroŭku Aŭtuchoviča» vystaŭlajuć terarystyčnaj jačejkaj, stvoranaj pad kantrolem ukrainskich śpiecsłužbaŭ. Anałahu ŭ hetym sensie niama.
Akramia taho, Aŭtuchoviča i Majoravu vinavaciać u stvareńni telehram-kanała «DaVoli!», dzie, pavodle śledstva, publikavałasia «ekstremisckaja» infarmacyja, zakliki da pratestaŭ i da hvałtoŭnaha zachopu ŭłady.
Ahułam ludziej vinavaciać až pa 15 artykułach KK u zaležnaści ad «roli». Siarod artykułaŭ u mnohich i teraryzm, i zmova z metaj zachopu ŭłady, i ŭdzieł u złačynnaj arhanizacyi. Na Antona Mielchiera nie znajšłosia ničoha, akramia niekalkich zdymkaŭ z bresckaha karahoda ŭ žniŭni 2020 hoda — u vyniku chłopca sudziać tolki pa «narodnym» 342 artykule (dziejańni, jakija hruba parušajuć hramadski paradak).
Asablivaść spravy taksama ŭ tym, što siarod abvinavačanych u teraryźmie i invalidy, i piensijaniery. Halina Dzierbyš — piensijanierka, chvoraja na ankałohiju. Maje invalidnaść druhoj hrupy. Takaja ž invalidnaść i ŭ Michaiła Hundara — u jaho niama nahi. Jon ruchajecca z dapamohaj mylicaŭ, ale na sudzie ich zabirajuć kanvairy.
U kletcy Hundar siadzić biez mylicaŭ, ale navat bieź ich, kali patrabujecca ŭstać — vymušany padymacca.
Iryna Mielchier taksama piensijanierka.
Sudździa na pracesie — Maksim Fiłataŭ. Jon viadomy ŭ pieršuju čarhu tym, što asudziŭ na 5 hadoŭ kałonii Vitolda Ašurka — palitviazień zahinie ŭ źniavoleńni. Prachodziła infarmacyja ab kryminalnaj spravie, zaviedzienaj za toje, što niechta padkłaŭ u zaplečnik lidskamu sudździ fiekalii — havorka išła jakraz pra Fiłatava.
Adzin z abvinavačanych, Uładzimir Hundar, 20 maja 2021 hoda byŭ asudžany pavodle artykuła 366 KK (hvałt albo pahroza ŭ dačynieńni da słužbovaj asoby) da troch hadoŭ pazbaŭleńnia voli ŭ kałonii ahulnaha režymu.
«Źviarjo ŭ kletcy»
Razhlad spravy «hrupiroŭki Aŭtuchoviča» pačaŭsia 18 maja. Uryŭki publikujucca ŭ dziaržaŭnych ŚMI i asabistych telehram-kanałach niekatorych žurnalistaŭ. Dziaržaŭnyja prapahandysty pišuć pra abvinavačanych u stylistycy nacysckaj presy času «padpału Rejchstaha» i savieckaj presy 1937-ha.
U łukašenkaŭskaj «SB» Ludmiła Hładkaja nazyvaje ludziej na łavie padsudnych «źviarjom u kletcy», Aŭtuchoviča — «chierojem».
Jana radujecca, što ŭ sud nie puskajuć publiku: «Recydyvist Mikałaj ža spadziavaŭsia, što da jaho ŭ sud natoŭpy pavalać. Nu choć zachodnija dypłamaty, sudovyja karusielščyki».
Sud, nahadajem, prachodzić u pamiaškańni turmy Hrodna. Praces naminalna adkryty, ale trapić tudy małarealna.
Navat svajakoŭ na praces nie zaŭsiody puskajuć — zaležyć ad «praviłaŭ», jakija mianiajucca biez daj pryčyny. Na niekatoryja pasiadžeńni vyrašyli puskać čatyroch svajakoŭ. Paśla, niezrazumieła čamu, — tolki dvaich.
Na sudzie abvinavačanyja siadziać u roznych kletkach. Dźvie ahulnyja, dźvie asobnyja. U asobnych — Mikałaj Aŭtuchovič i čamuści žonka śviatara Luboŭ Razanovič.
Padčas pracesu vidać, što matušcy Lubovi ciažka ŭ małym stakanie. Jana časam uzdychaje: «Boža, daj mnie siły heta ŭsio vytryvać». Adnojčy jana prosta pramoviła: «Navošta vy mianie siudy ciahajecie? Kab hetuju łuchtu słuchać?» Taksama Razanovič časta źviartajecca da miedykaŭ.
Adnojčy kiepska stała i Volzie Majoravaj. Ale ŭ cełym ludzi starajucca trymacca.
Praśpiavaŭ u kletcy «My vyjdziem ščylnymi radami»
Uładzimira Hundara razam ź Mikałajem Aŭtuchovičam vydalali na pieršym ža pasiadžeńni z zały suda — nibyta za parušeńnie paradku.
Akazałasia, Hundara vydalili za himn BNR. Aŭtuchoviča — bo prasiŭ dapamahčy žančynie.
Viadoma, što Hundar razmaŭlaje ŭ sudzie na biełaruskaj movie. I na pieršym ža pasiadžeńni jon kamientavaŭ praces, a paśla pierapynku adrazu pačaŭ śpiavać himn Biełaruskaj Narodnaj Respubliki: «My vyjdziem ščylnymi radami».
Sudździa tady ŭvažliva dasłuchaŭ — i zahadaŭ, kab Hundara vyvieli.
Mikałaja Aŭtuchoviča taksama vydalili ź pieršaha pasiadžeńnia. Lubovi Razanovič było kiepska, Aŭtuchovič patrabavaŭ, kab pryviali doktara dla jaje. Skončyłasia vydaleńniem samoha Mikałaja Aŭtuchoviča.
Praŭda, pa prośbie prakuroraŭ na nastupnaje pasiadžeńnie i Aŭtuchoviča, i Hundara viarnuli ŭ kletki.
Kali Uładzimiru Hundaru začytvali jaho abvinavačvańnie, jon vysłuchaŭ, ź ciažkaściu ŭstaŭ i skazaŭ sudździ: zaraz pračytaju vierš!
Uładzimir Hundar
Začytaŭ jon vierš Anatola Sysa:
«Kryžavali krumkača za koler čorny
dyj hadali: a jakaja ŭ jaho kroŭ?
— Čornaja! — pramoviŭ kat vučony.
Čornaja, niby jaho kryło.
Kryžavali lebiedzia za koler bieły
dyj hadali: a ŭ jaho jakaja kroŭ?
I zabili ćvik, i kroŭ pabiehła
barvaju na biełaje kryło.
— Čornaja! — uskryknuŭ kat vučony. —
hetkich djabłaŭ z kryža nie źnimać!
Čornaja! Tamu što sam jon čorny,
a za heta hrech nie kryžavać».
Paśla Hundar dadaŭ, što nie zhodny z abvinavačvańniami. U hety raz jaho vydalać nie stali.
Taksama na biełaruskaj u sudzie razmaŭlaje Majorava: ale jana časam paŭtaraje skazanaje na ruskaj, kab jaje zrazumieli prakurory i ŭsie inšyja.
Viadoma, što ani Aŭtuchovič, ani Hundar svaju vinu nie pryznali. Admovilisia i ad supracoŭnictva sa śledstvam. Navat ciapier, na sudzie, Uładzimir Hundar nie zachacieŭ havaryć z prakurorami, adkazvaŭ tolki na pytańni svajho advakata.
Taksama Hundar raskazaŭ, što jaho bili pry zatrymańni supracoŭniki Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki: «Mianie bili ludzi ŭ cyvilnym. Paśla kožnaha admoŭnaha adkazu na patrabavańnie pryznać siabie paśladoŭnikam i saŭdzielnikam Aŭtuchoviča mianie bili pa hałavie.
Pastajanna pytalisia: «Navošta tabie marnavać čas, ryzykavać žyćciom svajoj siamji za niejkaha Aŭtuchoviča, jaki ŭžo daŭno daje pakazańni?»
Pieraharodka źnikła
Usie chadajnictvy prakuroraŭ tradycyjna prymajucca sudom. Chadajnictvy abvinavačanych ci ich advakataŭ adchilajucca. Časam uźnikajuć uvohule niezrazumiełyja situacyi: niaviestka Razanovičaŭ prysutničała na niekalkich pasiadžeńniach, paśla jaje vydalili z zały suda, abvieściŭšy, što jana atrymlivaje status śviedki i nie moža prysutničać. Pra jaje status śviedki nie viedała ani sama žančyna, ani advakaty Razanovičaŭ.
Razanoviča-małodšaha, byłoha rabotnika orhanaŭ unutranych spraŭ, vinavaciać u źlivie danych. Pry hetym u abvinavačańni była fraza, što ŭ spravie ab źlivie fihurujuć taksama až «1300 nieŭstanoŭlenych asob».
Byŭ jašče cikavy momant.
Prakuror źviarnuŭ uvahu, što ŭ Antona Mielchiera jość niejki siabar, jaki mieŭ administracyjnyja parušeńni ŭ 2018 hodzie. I paprasiŭ dałučyć hetuju infarmacyju da spravy. Advakaty vystupili suprać — jakoje dačynieńnie heta maje da siońniašniaha pracesu? Ale sudździa prysłuchaŭsia da prakuroraŭ i dałučyŭ da spravy infarmacyju pra siabra Antona».
Abvinavačanyja skardzilisia na toje, jak ź imi abychodzilisia śledčyja, na ŭmovy, u jakich ich utrymlivajuć zaraz.
Mikałaja Aŭtuchoviča pierad sudom źmiaścili ŭ kamieru, dzie było šmat prusakoŭ.
Na pačatku suda pamiž dźviuma vialiki kletkami, u jakich znachodziacca abvinavačanyja, pastavili mietaličnuju pieraharodku, kab ludzi nie mahli bačyć adno adnaho.
Uvohule, usia hetaja teatralnaść — asobnyja kletki dla niemaładych žančyn, dziasiatki achoŭnikaŭ — častka zadumy, kab stvaryć uražańnie, što sudziać terarystaŭ.
Chadajnictvy abvinavačanych prybrać jaje sud adchiliŭ. Ale na nastupnym pasiadžeńni pieraharodka źnikła. Kudy padziełasia — nichto nie ŭ kursie! Źnik pradmiet u režymnym abjekcie!
Volha Majorava adrazu zajaviła advod prakuroram: «Ja tak razumieju, što moj los nie vyrašaje ani vy, sudździa, ani prakurory, a vyrašaje niechta nad vami!»
Naturalna, advod adchilili.
«Nie dažyvu da kanca prysudu»
Viadoma taksama, što na pracesie prakurory dapamahajuć sudździ — naprykład, rajać nahadać śviedkam, što jany mohuć nie davać pakazańni, zamiest hetaha začytajuć tyja, što čałaviek davaŭ raniej u KDB. Sudździa prysłuchoŭvajecca da hetych paradaŭ.
Tak było nibyta z Paŭłam Savaj — jon choć i siadzić tut ža ŭ kletcy, ale prachodzić taksama jak śviedka. Jon pahadziŭsia, što chaj lepš začytajuć jaho minułyja pakazańni, sam jon nie budzie vystupać na pracesie.
Sava taksama paprasiŭ prabačeńnia ŭ ludziej «pa toj bok pieraharodki», paviedamiŭ, što jany nie zasłuhoŭvajuć taho, kab tam znachodzicca i jon zyčyć im apynucca na voli.
Paśla Sava skazaŭ dziŭnuju frazu: «Ja razumieju, što nie dažyvu da kanca prysudu».
Što heta značyła — niezrazumieła.
Pavieł Sava
Paśla Sava paprasiŭsia ŭ susiedniuju kletku. Sudździa adkazaŭ: heta vyrašaje načalstva turmy. Ale na nastupnym pasiadžeńni pažadańnie vykanali: Savu pamianiali miescami ź Viktaram Śniehuram i pierasadzili ŭ inšuju kletku.
Jak i Sava, «vyrašyŭ» nie davać pakazańni śviatar Siarhiej Rezanovič. Začytali toje, što jon kazaŭ na dopytach u KDB. Infarmacyja pra rakietu dla likvidacyi Alaksandra Łukašenki — mienavita ź minułych pakazańniaŭ jaho ŭ Kamitecie dziaržbiaśpieki.
Taksama ŭ svaich pakazańniach u KDB śviatar Razanovič paviedamiŭ, što hatovy supracoŭničać sa śledstvam.
Jahonyja žonka i małodšy syn — u kletcy, na voli zastaŭsia starejšy syn, u jakoha ciažkaja invalidnaść.
«Jany vinavatyja tolki ŭ tym, što byli sa mnoj znajomyja»
Mikałaj Aŭtuchovič padčas suda trymajecca dobra. Pastajanna padaje chadajnictvy, zadaje pytańni. A kali začytvajuć abvinavačvańni — prosta ŭ kletcy čytaje knihu, demanstrujučy, što ličyć heta łuchtoj.
Kali pryjšoŭ jaho čas dać pakazańni, Aŭtuchovič skazaŭ: «dzie i kali ja naradziŭsia vy i tak viedajecie, tamu raskažu pra inšaje». I pačaŭ havaryć pra svoj biznes (hruzapieravozki), jak jaho budavaŭ, jak paśla jaho straciŭ. Raskazaŭ pra svaje kryminalnyja spravy.
Taksama jon zajaviŭ, što nie zhodny z farmuloŭkaj śledstva: skazaŭ, što ŭ jaho byli płany ab adchileńni ad ułady dziejučych jaje pradstaŭnikoŭ, ale jany nie nasili radykalnaha charaktaru. Pa słovach Aŭtuchoviča, kančatkovaj metaj jaho dziejańniaŭ była arhanizacyja maštabnaj akcyi pratestu z maksimalnaj kolkaściu ludziej, ale jaho płan nie praduhledžvaŭ pralićcia kryvi.
«Całkam vinu nie pryznaju. Tak, zhodny, što niejkaja častka praŭdy jość, adnak jana nie tyčycca tych ludziej, jakija siadziać razam sa mnoj u hetaj zale suda. Jany vinavatyja tolki ŭ tym, što byli sa mnoj znajomyja. Mnohija momanty śledstva byli skažonyja. Razumieju, što rašeńnie pa mnie ŭžo pryniata na ŭzroŭni Łukašenki. Zrazumieła, što ŭvieś hety scenar byŭ spradziusavany KDB. Ale ŭsio roŭna nie razumieju, na što raźličvali śledčyja, kali dumali, što ŭsie hetyja 11 čałaviek pabajacca skazać, jak usio było na samaj spravie», — skazaŭ Mikałaj Aŭtuchovič.
Padčas dopytu jon taksama adznačyŭ, što tyja ludzi, jakija znachodziacca siońnia za kratami, nie źjaŭlajucca jaho paplečnikami i abvinavačvajucca biez padstaŭ.
Taksama jon havaryŭ pra nialudskija ŭmovy, u jakich jaho ŭtrymlivajuć u hrodzienskaj turmie.
«Pasialili ŭ kameru, jakaja nazyvałasia marazilnikam. Nas tam było dva čałavieki, a na kratach byŭ lod. Tam ja pražyŭ siem miesiacaŭ, i tolki dziakujučy ŭmiašańniu advakata mianie pieraviali ŭ lepšyja ŭmovy. Ja ŭžo «plujusia lohkimi»,
— hetyja słovy Mikałaja Aŭtuchoviča apublikavali ŭ «Sovietskoj Biełoruśsii».
Ale, akramia hetaha, Aŭtuchovič skazaŭ, što ŭ kamiery niemahčyma było vysušyć vopratku, pastajanna vilhotny łožak. Jon skazaŭ, što dvojčy pierachvareŭ na karonavirus, ale nichto jaho nie lačyŭ. Heta ŭžo skaracili.
Padčas pakazańniaŭ Aŭtuchoviča pryjšło šmat dziaržaŭnych žurnalistaŭ.
Kali abvinavačanych zdymali apieratary dziaržtelebačańnia, Luboŭ Razanovič nie pramaŭčała i paviedamiła im: usio, što adbyvajecca ŭ sudzie — niapraŭda, ludzi ni ŭ čym nie vinavatyja.
Paciarpiełyja i «paciarpiełyja»
Cikava, što svajaki abvinavačanych pamiž saboju nazyvajuć ich «paciarpiełymi».
Aficyjna ž paciarpiełymi pa spravie ličacca milicyjanty. Aŭtuchoviča «z paplečnikami» vinavaciać u padpale doma i mašyny ŭ Vaŭkavysku ŭ kastryčniku 2020 hoda i ŭ padryvie mašyny ŭ Hrodnie ŭ listapadzie 2020. Abiedźvie mašyny i dom naležali supracoŭnikam milicyi.
Nichto z paciarpiełych milicyjantaŭ na sud nie chodzić. Viadoma, što ŭ pieršy dzień pryjazdžali dvoje paciarpiełych z Vaŭkavyska, padpisali papieru, kab razhladali bieź ich i bolš na pracesie nie źjaŭlalisia.
Adzin z hetych paciarpiełych — žychar Vaŭkavyska Anatol Kavalevič. Jon padumaŭ, što haryć jaho mašyna i pabieh da jaje tak chutka, što pry hetym parvaŭ suchažylle na nazie. Kali ž ubačyŭ, što haryć aŭto susieda, to, niahledziačy na traŭmu, zmoh pierahnać svaju mašynu ŭ inšaje miesca.
Anatol Kavalevič, paciarpieły
Ciapier Kavalevič, jak i haspadary spalenych aŭtamabilaŭ, taksama choča kampiensacyju «za maralnuju i materyjalnuju škodu».
* * *
10 červienia, pravaabaroncam stała viadoma, što na sudzie Mikałaj Aŭtuchovič paskardziŭsia na stan zdaroŭja. Jon zachvareŭ ad taho, što ŭ kamiery vysokaja vilhotnaść i vielmi choładna. U sudzie abvieścili pierapynak da 13 červienia.
