Kaciaryna Andrejeva i Darja Čulcova byli zatrymanyja 15 listapada 2020 hoda za strym, padčas jakoha pakazali žorstki razhon akcyi pamiaci Ramana Bandarenki i razbureńnie siłavikami narodnaha miemaryjału na płoščy Pieramien.
18 lutaha 2021 hoda sudździa Frunzienskaha rajonnaha suda Minska Natalla Buhuk pakarała dziaŭčat 2 hadami pazbaŭleńnia voli ŭ kałonii ahulnaha režymu.
U źniavoleńni Kaciarynu i Darju pastavili na prafiłaktyčny ŭlik jak asobaŭ, «schilnych da ekstremizmu i inšych destrukcyjnych dziejańniaŭ» — taki status praduhledžvaje ŭzmocnieny kantrol z boku administracyi. U kałonii ich abaviazali nasić žoŭtyja birki.
Svoj termin Kaciaryna Andrejeva adbyvała ŭ papraŭčaj kałonii №4 u Homieli, jon musiŭ zaviaršycca 5 vieraśnia 2022 hoda. Ale 10 lutaha Kaciarynu raptam etapavali ŭ homielski SIZA. Ciaham 55 dzion svajaki nie viedali, u jakim statusie jaje trymajuć i ŭ miežach jakoj spravy.
7 krasavika siamji palitźniavolenaj stała viadoma, što Kaciarynie vystavili abvinavačvańnie pavodle č. 1 art. 356 Kryminalnaha kodeksu («Zdrada dziaržavie»). Pavodle hetaha artykułu joj pahražaje ad 7 da 15 hadoŭ źniavoleńnia.
Što kankretna inkryminujecca žurnalistcy i na asnovie jakich padziej uźnikła abvinavačvańnie — nieviadoma. Na spravu byŭ nakładzieny hryf sakretnaści. Advakat Kaciaryny zastajecca pad strohaj padpiskaj ab nierazhałošvańni i nijakich akaličnaściaŭ nie moža raspavieści navat svajakam.
Źviazanyja sa śpiecsłužbami prapahandysckija telehram-kanały, kamientujučy novuju spravu suprać Kaciaryny Andrejevaj, akcentavali ŭvahu na tym, što palitźniavolenaja napisała knihu «Biełaruski Danbas», jakuju ŭ 2021 hodzie ŭłady pryznali «ekstremisckaj».
Niekatoryja kalehi žurnalistki vykazvali mierkavańnie, što śpiecsłužby chočuć adpomścić Kaciarynie akurat za hetuju pracu. Ale naŭrad ci novaje abvinavačvańnie naŭprost źviazanaje z knihaj: kali b heta było tak, to śledstva mieła b pretenzii da suaŭtara «Biełaruskaha Danbasu» Ihara Iljaša, adnak jon nie fihuruje ŭ novaj spravie navat u jakaści śviedki.
Taksama zastajecca zahadkaj, čamu śledstva pravodziła UKDB pa Homielskaj vobłaści. Zvyčajna ŭ takich vypadkach pracuje pryncyp terytaryjalnaj adpaviednaści: śledstvam zajmajecca toj orhan, na terytoryi adkaznaści jakoha adbyvalisia padziei kryminalnaj spravy. Ale Kaciaryna Andrejeva nikoli nie žyła na Homielščynie (jana tam tolki adbyvała pakarańnie) i vielmi mała jaje žurnalisckich materyjałaŭ byli tak ci inakš źviazanyja z padziejami ŭ hetym rehijonie.
Varta adznačyć, što sam artykuł 356 Kryminalnaha kodeksa sfarmulavany davoli raspłyvista. «Zdradaj dziaržavie» ŭ Biełarusi ličycca nie tolki vydača dziaržaŭnych sakretaŭ, špijanaž i pierachod na bok voraha padčas vajny, ale i «inšaje akazańnie dapamohi zamiežnaj dziaržavie, mižnarodnaj abo zamiežnaj arhanizacyi abo ich pradstaŭnikam u praviadzieńni dziejnaści, nakiravanaj na pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy Respubliki Biełaruś». Z ulikam taho, jak režym Łukašenki manipuluje paniaćciem «nacyjanalnaja biaśpieka», takaja farmuloŭka pakidaje śpiecsłužbam vialikuju prastoru dla złoŭžyvańniaŭ.
Jak budzie prachodzić sud
Materyjały spravy byli pieradadzienyja ŭ Homielski abłasny sud jašče 18 krasavika i pieršapačatkova svajaki Kaciaryny prahnazavali, što ŭžo ŭ traŭni pačniecca sudovy praces. Ale razhlad spravy pryznačyli tolki na 4 lipienia. Atrymlivajecca, što sprava lažała ŭ sudzie amal 2,5 miesiaca — navat daŭžej, čym viałosia śledstva. Z čym źviazanaja hetaja zatrymka — nieviadoma.
Sprava Kaciaryny Andrejevaj budzie razhladacca ŭ zakrytym režymie, na sud nie puściać navat svajakoŭ. Adnak ahałošvańnie rezalucyjnaj častki pryhavoru musić być adkrytym. Kolki času zojmie sudovy praces, ciapier sprahnazavać niemahčyma.
Varta taksama adznačyć, što paralelna ŭ Homielskim abłasnym sudzie razhladajecca sprava žurnalistki TVP Iryny Słaŭnikavaj — praces pačaŭsia 23 červienia, ale ŭ toj ža dzień byŭ abvieščany pierapynak da 6 lipienia.
Što piša Kaciaryna i što kažuć jaje svajaki
Muž Kaciaryny Ihar Iljaš nieadnarazova kazaŭ, što novaje abvinavačvańnie vyhladaje absurdnym i «stalinskim pavodle svajho duchu».
«Kacia absalutna nievinavataja. Jana nikoli nie ździajśniała ničoha supraćzakonnaha. Hetaja kryminalnaja sprava — žachlivaja ŭ svajoj cyničnaści i žorstkaści pomsta za žurnalisckuju dziejnaść», — zajaviŭ jon u dzień, kali stała viadoma pra vystaŭleńnie abvinavačvańnia.
Ihar Iljaš miarkuje, što miechanizm źjaŭleńnia spravy pavodle artykułu «zdrada dziaržavie» byŭ toj ža samy, što i ŭ pieršaj spravie: imavierna, zakonnuju prafiesijnuju dziejnaść prosta biazdokazna pryznali «złačynnaj». Ale jakaja žurnalisckaja praca Kaciaryny ciapier mahła stać nahodaj dla kryminalnaha pieraśledu, svajaki nie viedajuć.
Sama Kaciaryna nie maje mahčymaści prakamientavać novaje abvinavačvańnie. Ź jaje turemnych listoŭ vynikaje, što ducham jana nie padaje i nie hublaje nadziei.
«Ja nibyta razbłakavała apošni ŭzrovień u składanaj hulni. Tolki heta nie hulnia. I my nie majem prava na ŭsiakija «niama siłaŭ», «bolš nie mahu» i h. d. Tamu ničoha nie zastajecca, akramia taho, što i tak umiejem: sabrać usiu volu, ciarpieńnie, vytrymku, strymanaść i sa spakojnaj hodnaściu hladzieć napierad», — napisała palitźniavolenaja ŭ adnym ź listoŭ sioleta ŭ sakaviku.
U turmie Kaciaryna piša vieršy. Vierš žurnalistki «Nad biełym polem» niadaŭna byŭ pierakładzieny na ispanskuju i anhlijskuju movy ŭ miežach prajekta Jeŭrapiejskaj piśmieńnickaj rady #FreeAllWords.
