Kalekcyja pradmietaŭ była znojdzienaja tak zvanymi «čornymi kapalnikami» niekalki hod tamu. Zaraz artefakty znachodziacca na terytoryi Jeŭrasajuza ŭ pryvatnaj kalekcyi. Ułaśnik dazvoliŭ adfatahrafavać i apisać rečy, ale nie źbirajecca ŭ najbližejšaj pierśpiektyvie viartać ich u Biełaruś.
Prablema ŭ tym, što nie ŭsie pradmiety ŭdałosia zachavać. Aproč srebranych rečaŭ, kapalniki znajšli niekalki załatych pradmietaŭ, jakija… zdali na łom kaštoŭnych mietałaŭ. Hučyć žudasna, ale atrymałasia mienavita tak. Aproč hetaha, byŭ znojdzieny srebrany denaryj Marka Aŭrelija (impieratar Ryma ŭ 161—180 hadach). Jon zastaŭsia na rukach u asobaŭ, jakija znajšli skarb.
Što ŭjaŭlaje ź siabie skarb?
Heta dziesiać pradmietaŭ, zroblenych sa srebra. Nakładki, fibuła i pradmiety niavyznačanaha funkcyjanału. Najbolš charakterny artefakt maje na sabie antrapamorfnuju vyjavu čałavieka i pačvary (cmoka?..). Mahčyma, heta mifałahičny siužet. Cikava, što čałaviek i pačvara vyjaŭlenyja maksimalna schiematyčna, ale profil mužčyny — davoli dakładny. Mahčyma, jaho «pieramaloŭvali» z manietaŭ časoŭ Rymskaj impieryi.
Usie pradmiety pakrytyja pazałotaj. Što heta mahło być? Ź vialikaj vierahodnaściu — detali daśpiecha abo rytualnaj maski. Niešta padobnaje nasili pravadyry varvarskich plamionaŭ dy vysokija rymskija aficery. Zrazumieła, padobnyja rečy nie moh sabie dazvolić zvyčajny čałaviek.
Čamu pradmiety patruščanyja?
Jość dźvie viersii.
Pavodle adnoj, usio heta — plon pieradziełu vajskovych trafiejaŭ. Umoŭnyja hoty abo miascovyja najmity viarnulisia z pachodu (u Frakiju ci Pryčarnamorje) i padzialili zdabyču. Banalna parezali pradmiety z kaštoŭnaha mietału. Niechta zachavaŭ usio heta ŭ jakaści skarbu-chovanki. Praz bolš čym 1500 hadoŭ skarb razaraŭ traktar, a artefakty znajšli «čornyja kapalniki».
Druhaja viersija bolš cikavaja. Staražytnyja hiermancy mieli charakterny zvyčaj, jaki fiksujecca archieołahami ad Skandynavii da Pryčarnamorja: u jakaści padziaki baham za ŭdały pachod hiermancy truščyli i tapili ŭ bałotach (ci rekach) kaštoŭnyja pradmiety. To-bok — miačy, upryhožańni, pradmiety raskošy. Pradmiety źniščalisia rytualna. Tamu akurat hockija miačy, jakija znachodziać u Biełarusi ci na Padlaššy, zazvyčaj pahnutyja ci pałamanyja.
Biezumoŭna, skarb patrabuje bolš detalnaha vyvučeńnia. Razam z tym ułaśnik paličyŭ, što varta dać infarmacyju pra znachodku, kab jana była ŭ navukovym užytku.
[Na žal, navat samyja ŭnikalnyja materyjały, znojdzienyja padčas «čornych» raskopak, u navucy vykarystoŭvać składana, pakolki dla archieołahaŭ-navukoŭcaŭ nie mienšuju važnaść za sami znachodki majuć sami abstaviny jaje vyjaŭleńnia, toj kantekst, u jakim štości znajšłosia: kulturny płast, skład skarbu z detalovym apisańniem i h. d. Moža mieć značeńnie i raźmiaščeńnie pradmietaŭ, i što znachodziłasia kala ich. «Čornyja kapalniki» zvyčajna nie składajuć navukovych apisańniaŭ znachodak, a rečy, vyrvanyja z kantekstu, faktyčna dla navukovaha asensavańnia stračanyja, navat kali pradmiety sami pa sabie patencyjna nadzvyčaj cikavyja. Mienavita ŭ hetym hałoŭnaja škoda «čornaha kapalnictva». — NN]
Niekali skarb vierniecca ŭ Biełaruś, a pakul — možam chacia b na fota acanić fantastyčnyja pradmiety, jakija byli «na rukach» u našych prodkaŭ bolš za 1500 hod tamu.
heta žart taki? nu peŭna ž žart. chto ŭ zdarovym rozumie budzie siekčy zaprosta tak miačy, upryhožańni, pradmiety raskošy? dy šče nie doma, a na čužoj ziamli… nu chiba što moža jany jakich muchamoraŭ abjelisia