Śviatłana Cichanoŭskaja na mitynhu ŭ padtrymku Ukrainy ŭ Vilni
24 lutaha 2022 hoda Biełaruś, razam z Rasijaj, stała dla Ukrainy dziaržavaj-ahresaram. Usie dasiahnieńni ŭ biełaruska-ŭkrainskich adnosinach apošnich 30 hadoŭ faktyčna byli anulavanyja.
Havorka idzie nie tolki i nie stolki pra palityčnyja stasunki — paśla pryznańnia Łukašenki Kryma rasijskim u listapadzie 2021 hoda ciažka było čakać adnaŭleńnia palityčnaha supracoŭnictva pamiž ukrainskaj uładaj i biełaruskim režymam. Adnak z 24 lutaha adbyłosia kardynalnaje źmianieńnie ŭsprymańnia Biełarusi ŭ masavaj śviadomaści ŭkraincaŭ.
Ataka z terytoryi Biełarusi dla mnohich stała šokam. Da pačatku masavych pratestaŭ u Biełarusi paśla sfalsifikavanych vybaraŭ u žniŭni 2020 hoda Alaksandr Łukašenka šmat hadoŭ byŭ samym papularnym zamiežnym palitykam siarod ukraincaŭ, a Biełaruś jašče ŭ 2021-m hodzie nazyvali siarod top-5 družalubnych krain.
Napad na ŭkrainskija harady z terytoryi Biełarusi staŭ dla ŭkraincaŭ traŭmaj na hady, paśla jakoj adnosiny pamiž narodami pryjdziecca adnaŭlać faktyčna z nula — majučy zvyšciažkuju temu, jakaja budzie pastajanna padsiłkoŭvać niedavier ukraincaŭ da biełarusaŭ. Adnak rana ci pozna nam pryjdziecca zajmacca hetaj pracaj. Na jakim padmurku heta budzie mahčyma zrabić?
Biełaruski intares Ukrainy
Abjektyŭnym intaresam Ukrainy źjaŭlajecca samo isnavańnie niezaležnaj Biełarusi. Tut možna prytrymlivacca papularnaj u Polščy formuły, zhodna ź jakoj isnavańnie niezaležnych krain na prastory ULB (Ukraina, Litva, Biełaruś) — abjektyŭny intares Polščy.
Ukrainski intares u hetym sensie całkam supadaje z polskim. Mahčymaje ŭklučeńnie Biełarusi ŭ skład Rasii budzie aznačać jašče bolš za 1000 kiłamietraŭ rasijska-ŭkrainskaj miažy na poŭnačy Ukrainy i jašče bolšaje ŭzmacnieńnie rasijskaha ŭpłyvu ŭ rehijonie.
Ź inšaha boku, kožny krok da pasłableńnia zaležnaści Biełarusi ad Rasiei taksama asłablaje impierskija ambicyi i mahčymaści samoj Rasii. Bo jak paśla 1991 hoda ŭ intaresach Polščy było zachavać i padtrymlivać niezaležnaść Ukrainy, Litvy i Biełarusi, tak i paśla zakančeńnia vajny z Rasijaj (majučy na ŭvazie paśpiachovaje zakančeńnie dla Ukrainy), u intaresach Ukrainy budzie padtrymka niezaležnaści Biełarusi.
Vidavočna, znojducca hałasy, jakija skažuć, što niezaležnaść Biełarusi — sprava biełarusaŭ. I heta pravilna. Ale pakul niezaležnaść Biełarusi budzie zastavacca abjektyŭnym ukrainskim intaresam, da taho času heta budzie taksama i sprava biaśpieki Ukrainy dy jaje budučyni.
Polšča heta zrazumieła jašče ŭ pačatku dzievianostych, tamu tam užo 15 hadoŭ na dziaržaŭnyja srodki pracuje kanał «Biełsat», dla biełaruskich studentaŭ isnuje mnostva stypiendyj, a dla hramadzian Biełarusi spraścili atrymańnie dazvołu na pastajannaje pražyvańnie, a nie departujuć z krainy. Mienavita heta źjaŭlajecca stratehičnym bačańniem situacyi i realizacyjaj ułasnaj stratehii, jakaja rana ci pozna daść svaje vyniki.
Ukraina asudžanaja być susiedam Biełarusi, a heta značyć, što abjektyŭnaja zacikaŭlenaść u isnavańni niezaležnaj Biełarusi budzie pastajannaj dla Ukrainy. Heta, u svaju čarhu, aznačaje nieabchodnaść vypracavać doŭhaterminovuju stratehiju ŭłasnaj palityki ŭ dačynieńni da Biełarusi. A dla hetaha treba prynamsi nie varožaje staŭleńnie da Biełarusi z boku ŭkrainskich hramadzian, u tym liku tych, chto paciarpieŭ i ciapier pakutuje ad rakiet, vypuščanych z terytoryi Biełarusi.
Adsiul pieršaja zadača dla hramadzianskaj supolnaści Ukrainy i Biełarusi — nie dapuścić varožaści pamiž saboj, ad jakoj vyjhraje tolki Maskva.
Asnovy dla budučych stasunkaŭ ź Biełaruśsiu
Paśla 24 lutaha pradstaŭniki ŭkrainskaj ułady roznych uzroŭniaŭ nieadnarazova źviartalisia da biełaruskaha naroda. U hetych zvarotach možna zaŭvažyć šerah całkam kanstruktyŭnych tendencyj, jakija mohuć stać asnovaj budučyni «biełaruskaha» napramku źniešniaj palityki Ukrainy. Čyrvonaj linijaj praz hetyja zvaroty i zakliki prachodziać całkam kankretnyja tezisy:
— heta nie vajna biełarusaŭ;
— Biełaruś u hetuju vajnu ŭciahvajuć Pucin i maryjanietkavy ŭrad Łukašenki;
— biełarusy majuć mahčymaść nie dapuścić uciahvańnia vojska ŭ bajavyja dziejańni suprać Ukrainy.
Takim čynam, hetyja tezisy možna ličyć pazicyjaj ukrainskaj ułady adnosna biełaruskaha ŭdziełu ŭ rasijskaj ahresii. Zychodziačy z hetaj pazicyi, u budučyni možna budzie adnaŭlać adnosiny Ukrainy z demakratyčnaj Biełaruśsiu.
Na čym buduć budavacca budučyja ŭkrainska-biełaruskija adnosiny? Abaznačym klučavyja tezisy.
— Niezaležnaja Biełaruś — nacyjanalny intares Ukrainy.
Heta fundamientalny tezis, ź jakoha pavinny pačynacca budučyja biełaruska-ŭkrainskija adnosiny. Prytym hety tezis budzie zastavacca aktualnym jak u vypadku, kali režym Łukašenki padzie paśla zaviaršeńnia rasijska-ŭkrainskaj vajny, tak i ŭ vypadku, kali jamu ŭdasca ŭtrymacca va ŭładzie. Heta paŭpłyvaje tolki na miechanizmy taho, jak Ukraina budzie padtrymlivać niezaležnaść Biełarusi, ale sam pa sabie hety intares budzie zastavacca niaźmiennym pry lubych abstavinach.
— Pryznańnie Biełarusi akupavanaj dziaržavaj jak minimum ź vieraśnia 2020 hoda.
Z punktu hledžańnia Ukrainy heta byŭ by naturalny krok, pakolki Kijeŭ nie pryznaje vynikaŭ vybaraŭ u žniŭni 2020 hoda. Uličvajučy ŭdzieł rasijskich prapahandystaŭ i siłavikoŭ u padaŭleńni pratestaŭ u Biełarusi i pastajannaje znachodžańnie rasijskich vojskaŭ u Biełarusi z tych časoŭ, Ukraina maje ŭsie padstavy dla pryznańnia Biełarusi akupavanaj dziaržavaj jak minimum z 23 vieraśnia 2020 hoda (dzień «inaŭhuracyi» Łukašenki).
Heta dazvoliła b užo ciapier vyrašyć pytańnie adkaznaści Biełarusi za ŭdzieł u vajennaj ahresii, uskładajučy jaje na pradstaŭnikoŭ režymu Łukašenki. Pieršym krokam na hetym šlachu pavinna było b być skasavańnie dypłamatyčnych adnosin z režymam Łukašenki, pra što niadaŭna pisała «Jeŭrapiejskaja praŭda».
— Adździaleńnie biełaruskaha naroda ad režymu Łukašenki.
Ukrainskaja ŭłada na ŭzroŭni rytoryki prytrymlivajecca hetaj asnovy. Ź inšaha boku, psichałahičnaja traŭma ŭkraincaŭ, jakija pieražyvajuć udary rasijskich rakiet z terytoryi Biełarusi, budzie doŭžycca hadami, tamu navat paśla zakančeńnia vajny tezis ab tym, što heta była vajna Pucina i Łukašenki, a nie biełaruskaha naroda, budzie zastavacca aktualnaj.
— Udzieł biełarusaŭ u baraćbie ŭkraincaŭ za svabodu prynamsi z 2014 hoda.
Adnoj ź pieršych achviaraŭ režymu Viktara Janukoviča padčas padziejaŭ Jeŭramajdanu staŭ 25-hadovy biełarus Michaił Žyźnieŭski. Hetuju śmierć možna ličyć svojeasablivaj kropkaj adliku baraćby biełarusaŭ za svabodnuju Ukrainu ŭ najnoŭšaj historyi.
U lipieni 2014 hoda byŭ sfarmavany połk biełaruskich dobraachvotnikaŭ «Pahonia», jaki vajavaŭ na baku Ukrainy na Danbasie, a ŭ červieni 2015 hoda źjaviłasia taktyčnaja hrupa «Biełaruś». Paśla 24 lutaha biełaruskija vajskovyja čaści byli abjadnanyja ŭ bataljon imia Kastusia Kalinoŭskaha, jaki ciapier vajuje ŭ składzie CSU.
— «Rejkavaja vajna» ŭ Biełarusi i inšyja prykłady supraćstajańnia rasijskaj ahresii ŭnutry Biełarusi.
Nie varta zabyvacca pra baraćbu biełarusaŭ unutry krainy, samym jarkim prykładam jakoj źjaŭlajecca «rejkavaja vajna», jakaja pačałasia faktyčna adrazu paśla poŭnamaštabnaha rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu. Va ŭmovach razhalinavanaj sistemy śpiecsłužbaŭ i źviazanaj z hetym vializnaj ryzyki takija dziejańni źjaŭlajucca nie mienš hieraičnymi, čym niepasredny ŭdzieł u vajnie, tamu prykłady takoj baraćby taksama mohuć stać padmurkam dla budučych ukrainska-biełaruskich adnosin.
— Niemahčymaść dla režymu Łukašenki ŭvieści biełaruskuju armiju ŭ Ukrainu.
Adsutnaść antyŭkrainskich nastrojaŭ siarod biełarusaŭ — adzin z klučavych faktaraŭ, jakija zrabili niemahčymym dla Łukašenki pramoje pryciahnieńnie biełaruskich vajskoŭcaŭ da vajny RF suprać Ukrainy. Heta aznačaje, što zhadanyja vyšej zakliki ŭkrainskich palitykaŭ pačuli i ŭ krainie adkryŭsia inšy, niabačny, ale vielmi dziejsny front, jaki źjaŭlajecca čarhovym dokazam, što hetaja vajna nie źjaŭlajecca vajnoj biełaruskaha naroda.
Apošni tezis, vielmi važny, ale dahetul nieadnaznačna ŭsprymany va Ukrainie — pryznańnie Śviatłany Cichanoŭskaj jak paŭnapraŭnaha pradstaŭnika Biełarusi.
Padstavy dla hetaha vidavočnyja. U dadatak da taho, što takoje pryznańnie ŭžo jość z boku bolšaści krain Zachadu, Cichanoŭskaja ŭžo ŭ pieršyja dni paśla ŭvarvańnia RF zrabiła važnuju zajavu, u jakoj, pa-pieršaje, pryznała, što Łukašenka zrabiŭ Biełaruś dziaržavaj-ahresaram, pa-druhoje — adździaliła biełaruski narod ad režymu, jaki staŭ saŭdzielnikam złačynstva Rasiei, i, pa-treciaje, adkryta padtrymała Ukrainu. Paśla jana abviaściła ab stvareńni ŭ Biełarusi antyvajennaha ruchu, jašče raz padkreśliŭšy, što Łukašenka źjaŭlajecca voraham jak dla biełarusaŭ, tak i dla ŭkraincaŭ, i vykazała padtrymku ŭkrainskamu narodu ŭ jaho baraćbie z rasiejskaj ahresijaj.
Paźniej Cichanoŭskaja i pradstaŭniki jaje Ofisa raspačali šerah dziejańniaŭ dla padtrymki Ukrainy na mižnarodnaj arenie, a hałoŭnaje — nieadnarazova źviartalisia da biełaruskaha vojska i śpiecsłužbaŭ z zaklikam nie vykonvać złačynnyja zahady Łukašenki.
Hetyja fakty całkam «pierakryvajuć» zajavy Cichanaŭskaj šmathadovaj daŭnaści, jakija da hetaha času ŭpłyvajuć na pazicyju aficyjnaha Kijeva. Bolš za toje, rašučaja pazicyja Ofisa Cichanoŭskaj paśla 24 lutaha moža stać adnym z elemientaŭ adnaŭleńnia družalubnych biełaruska-ŭkrainskich adnosin.
****
Kroki nasustrač nikoli nie byvajuć prostymi, asabliva kali pamiž narodami pralahła vajna sa šmatlikimi achviarami. Adnak novaja stratehija adnosin ź Biełaruśsiu Kijevu patrebna nie mienš, čym biełaruskamu hramadstvu. Bo alternatyvaj hetamu moža być tolki zachavańnie paŭnočnaj susiedki Ukrainy ŭ arbicie Rasii.
