— Spadarynia Iryna, kažuć, što Vy nastaŭnik ad Boha. Pačniem havorku z pytańnia pra prafiesiju. Čamu padaje jaje prestyž?
— Nastaŭnik ad Boha — zamocna skazana… Ja chutčej apantany tvorčaściu čałaviek, jaki bačyć jaje sens nie tolki ŭ spatoleńni ŭnutranych duchoŭnych patreb, ale i ŭ stvareńni asiarodku takich ža tvorčych ludziej dla najbolšaj ich realizacyi. A Boh mnie dadaŭ da hetaha mocnuju luboŭ da svajho kraju, jaho movy, historyi i kultury. A čamu padaje prestyž prafiesii nastaŭnika? Heta prablema ciahniecca ź minułaha stahodździa. I tut šmat faktaraŭ. Hałoŭny ź ich, na moj pohlad, prychod u prafiesiju vypadkovych ludziej, nie pa pryzvańniu…
— Usie viedajuć Vas jak paetku, muzyku, vykanaŭcu narodnych piesień. Čaho bolš u Vašaj tvorčaj asobie — prahi da vieršaŭ ci muzyki?
— Muzyka i paezija nastolki blizkija, što ŭ maim žyćci jany nie kankuryrujuć, a mirna suisnujuć. Jość pieryjady, kali mnie bolš śpiavajecca, jość, kali pišacca, jość, kali i nie toje, i nie toje… Śpievaŭ usio ž bolej, bo ź imi źviazana praca, a paezija — hościa niabiesnaja, tut nikoli nie zhadaješ, u jaki čas raptam źjavicca radok.
— Vy stolki hadoŭ kiravali niekalkimi muzyčnymi kalektyvami, viali aktyŭnuju kancertnuju dziejnaś… I raptam abjavili, što sychodzicie. Čamu?
— Uzornamu abjadnańniu amataraŭ falkłoru «Zhadka» u hetym hodzie 33 hady, a falkłornamu hurtu «Kalažanki» 7 hadoŭ.
Ahladvajusia nazad i razumieju, što heta byli ščaślivyja tvorčyja hady. Nie było lohka. Faktyčna my raźvivalisia, nabiralisia vopytu mietadam samastojnaha pošuku i adpracoŭki svaich pamyłak. Ja zaraz chaču jašče raz padziakavać usim svaim zhadkaŭcam, ich baćkam, maim školnym nastaŭnikam, byłomu dyrektaru Mačulskaj bazavaj škoły Kirečka Piatru Haŭryłaviču, svajoj mamie, namieśniku dyrektara Maryi Ivanaŭnie Laškievič, jakija ŭ pieršyja hady pracy sa «Zhadkaj» padtrymlivali, dapamahali, čym mahli. Viedajecie, heta vielmi važna—adčuvańnie zapatrabavanaści ŭ pracy. I skažy mnie tady, što ja voś tak zmahu ŭsio kinuć, ja, napeŭna b, zaśmiajałasia…
Ale žyćcio byvaje niepradkazalnym, z hadami čałaviek spaścihaje niejkija novyja sensy, zdarajecca takaja transfarmacyja ŭ tvaim unutranym śviecie, pra jakuju ty navat nie moh ujavić… Dumki źmianić pracu pačali prychodzić usio čaściej. Ja nie adčuvała taje raniejšaj akrylenaści, žyćcio zahaniała maju tvorčaść u hrafiki rabočaha času, u płany, spravazdačy, statystyku, pravierki… Finansavy bok taksama nie radavaŭ…
A tut jašče pačalisia prablemy z rukami. Bolš za 40 hadoŭ z bajanam na žanočych plačach vylilisia ŭ traŭmy suchažylla, lačeńnie, apieracyju, praciahłuju reabilitacyju…
Urešcie atrymała zabaronu na bajan… Kali sutyknułasia z hetaj prablemaj, kali zastałasia ź joj amal adzin na adzin, ja skazała sabie: «Spynisia. Čas niešta źmianić. Tym bolš za 4 miesiacy chvaroby ja nie adčuła raniejšaha sumu pa pracy. Praca mianie adpuściła…A ja adpuściła jaje…»
— Raspaviadzicie pra siamju. Jak matulina serca spraviłasia z takim vyprabavańniem, jak zatrymańnie syna?
— U mianie vialikaja siamja… Starejšaja dačka Vola, jak i ja, šmatdzietnaja mama. Skončyła falkłornaje adździaleńnie Hrodnienskaha kaledža mastactvaŭ. Pracavała ŭ dziciačym sadku muzyčnym kiraŭnikom. Ciapier razam z mužam vychoŭvaje 4 dzietak. Žyvuć u Mačuli.
Siaredniaja dačka Maryja z mužam žyvuć u Varšavie. Jana kandytar. Mara jaje dziacinstva zbyłasia.
Mienšaja dačka Taćciana skončyła 3 kursy linhvistyčnaha kaledža, ciapier praciahvaje vučobu ŭ Varšavie.
U syna Barysa naładžvajecca žyćcio ŭ inšaj krainie. Mnie vielmi ciažka ŭspaminać toj čas, kali jaho zatrymali [byŭ palitźniavolenym]. Serca maci — kamień, jano vytrymlivaje navat śmierć svajho dziciaci… U mianie była mocnaja padtrymka maich siabroŭ… Heta była taja łakmusavaja papiera, jakaja pakazała, chto jość chto… Pisała synu piśma, čakała adkazaŭ, baviła čas ź jaho dziećmi. Płakała, maliłasia…100 dzion roŭna… Vytrymała… Nie zvarjacieła…
— Čamu vyrašyli raptam źjechać z krainy? Jak heta adbyvałasia i čym zajmajeciesia zaraz?
— Čamu ja pajechała? Mianie paklikali dzieci. Praca bolš nie trymała. Dy i adčuvańnie, što niejki pieryjad žyćcia ŭ mianie zakončyŭsia, nie pakidała… A pačynać novaje na starych zrujnavańniach nie maje sensu.
Tamu było pryniata rašeńnie, sabrany rečy i ŭ dobry šlach u nieviadomaje žyćcio. Ja maju ŭ Polščy akramia dziaciej šmat radziny. Heta mačulskaja šlachta-repatryjanty, jakija ŭ 1945 hodzie vymušany byli źjechać u Polšču. Raźmiaścili ich na byłych niamieckich terytoryjach. Vioska Dziedzicy była zasielena Laškievičami, Šydłoŭskimi, Varaksami. Kali ja naviedała ćvintar u Dziedzicach, to nie strymałasia i zapłakała… Ja pryjechała z Mačula ŭ polski Mačul. U Dziedzicach jość unikalny muziej, dzie sabrana šmat najcikaviejšych materyjałaŭ i rečaŭ, jakija niekali pryvieźli z saboj mačulcy ŭ dalokim 1945 hodzie. Radzina mianie pryniała vielmi dobra. A pracu ja znajšła chutka. Heta druhaja pa liku škoła, kudy ja zaniesła svajo partfolio. Mianie sustreła dyrektar. Paśla razmovy ź joj, ja skazała sabie: «Ja chaču pracavać tut! Boža, zrabi, kab tak było!»
Na druhi dzień mnie patelefanavali, i pačałosia majo afarmleńnie na novuju pracu ŭ novaj krainie.
— Jakija pabačyli admietnaści sistemy adukacyi ŭ Polščy? Jak budujecca Vaš pracoŭny dzień? I naohuł, jak pačuvajecie siabie na novym miescy?
— Škoła Mantesory ŭ Barlinku — heta dziciačy sadok pa sistemie Mantesory. Akreślu hałoŭnaje, što sistema bazujecca na svabodnym vychavańni, biez prymusu. Naprykład, na svaje zaniatki pa ručnoj pracy ja prychodžu ŭ vyznačany mnie čas, ale ŭ hety čas pracujuć u hrupie i inšyja vychavacieli. Dzicia moža pakinuć adny zaniatki i dałučycca da maich, kali jamu heta cikava. Nadakučyła, viarnułasia da raniejšych zaniatkaŭ ci znajšło inšuju sabie spravu. U mianie byvaje da 8 čałaviek, a byvaje 3-5. Moj pracoŭny dzień pačynajecca a pałovie vośmaj. Uklučaju muzyku. Baćki pryvodziać dziaciej u sadok, a tam hučyć muzyka. Kali raptam dzieciam zachaciełasia patančyć ad ranku, jany biahuć da mianie i ja pravodžu ź imi muzyčnyja hulni. Potym u mianie zaniatki pa ručnoj pracy ŭ hrupach. U kožnaj hrupie dva razy na tydzień. Čas akreśleny pryblizna.
Dalej ja maju čas na padrychtoŭku zaniatkaŭ nastupnaha dnia. Kali patrabujecca, to dapamahaju vychavacielam ź dziećmi na špacyry. Paśla abiedu u mianie zaniatak muzyčny. Usie materyjały da zaniatkaŭ nabyvajucca za košt škoły. Dyrektar pastajanna ŭ kantakcie z vychavacielami, prosta na kalidory vyrašajucca rabočyja momanty, hienierujucca idei, abmiarkoŭvajucca vyniki.
Usio pracuje na patreby dziciaci, na emacyjnuju ŭtulnaść, na samastojnaść, na prava vybaru.
Mnie heta ŭsio blizka, cikava. I niehledziačy na maju jašče zusim niedaskanałuju polskuju movu, ja vielmi chutka naładziła kantakt ź dziećmi i kalehami. Jany mnie razam dapamahajuć zasvojvać novaje.
— Nie škadujecie, što źjechali, pakinuli rodnych, siabrovak i haspadarku — jana ž u Vas dakładna nie słabaja?
— Kali ja prymaju rašeńnie niešta źmianić, to jano adrazu vyklučaje škadavańnie pa tym, što było. U mianie było šmat ščaślivych momantaŭ, ale ich treba ŭspaminać z udziačnaściu, a nie sa škadavańniem. Kaniečnie, jość sum i tryvoha za mamu, za rodnych. Ale ciapier, u čas Internetu, možna być pastajanna na suviazi. Sa svaimi kalažankami my taksama nie hublajemsia. Viadziem pierapisku, marym pra budučaje.
Haspadarki ja ŭžo daŭno nie maju pa pryčynie chvaroby ruk.
— Vy davoli aktyŭny karystalnik Fejsbuk. Nakolki važna dla Vas publična dzialicca padziejami z svajho žyćcia?
— Tak, majo virtualnaje žyćcio vielmi aktyŭnaje. Mnie padabajecca kamunikavać ź ludźmi. I ŭsio ž taki asnoŭnaja častka majho žyćcia pa-za siecivam… Jana vielmi asabistaja…
— Vaša staŭleńnie da situacyi ŭ Biełarusi? Jakija spadzievy na budučaje?
— My pražyvajem składany i cikavy histaryčny praces. My jaho ŭdzielniki i naziralniki. My sprabujem asensoŭvać, spračajemsia, biaremsia za čuby. Ale nichto dakładna nie viedaje, jakija ŭ historyi na nas płany. Mnie ž vielmi chaciełasia b, kab u nas adraśli mocnyja kryły, jakija padaryli b nam adčuvańnie volnaha palotu nad rodnaj ziamloj.
— Što dla Vas radzima?
— Radzima — heta toje nievymoŭnaje, što prarasło ŭ tvaim sercy asablivaj ščymlivaściu…
Iryna Laškievič naradziłasia ŭ vioscy Mačul Stolinskaha rajona. Paśla zakančeńnia škoły, ŭ 1985 hodzie pastupiła ŭ Biełaruski dziaržaŭny instytut narodnaj haspadarki. Atrymała dypłom ekanamista, ale pajšła pracavać nastaŭnicaj muzyki u Mačulskuju bazavuju škołu.
Stvaralnica i kiraŭnik uzornaha abjadnańnia amataraŭ falkłoru «Zhadka» Mačulskaha SDF, kiraŭnik falkłornaha hurta «Kalažanki».
Siabra supołki biełaruskich piśmieńnikaŭ, aŭtar knih «Suvoj» (2000) «Biblijatečka časopisa «Maładość», «Vas ja čakała» (Knihazbor, 2018).
Maci čatyroch darosłych dziaciej i babula šaści ŭnukaŭ.
