Fota: asabisty archiŭ
«Dypłomy kacirujucca amal što va ŭsich krainach śvietu»
Aryna Chłus źjechała ź Biełarusi ŭ Polšču ŭ sakaviku 2021-ha. Tam dziaŭčyna advučyłasia adzin hod u licei (skončyła 11 kłas), a paśla pastupiła ŭ kaledž UWC u Sinhapury pa stypiendyjalnaj prahramie.
UWC (United World Colleges) — sistema kaledžaŭ, jakaja składajecca z 18 navučalnych ustanoŭ, raźmieščanych na 4 kantynientach. U asnovie fiłasofii kaledža lažyć ideja abjadnańnia studentaŭ z roznych krain i kultur dziela dasiahnieńnia miru i ŭstojlivaj budučyni.
«U Polšču ja pryjechała ŭ kancy 10 kłasa, skančvała navučańnie jašče ŭ biełaruskaj pryvatnaj škole anłajn.
U Sinhapury mnie vučycca dva hady (usiaho 12 kłasaŭ) niezaležna ad taho, što ja ŭ Polščy užo 11 kłas skončyła», — raskazvaje jana.
Sinhapur — horad-kraina ŭ Paŭdniova-Uschodniaj Azii. Nasielnictva Sinhapura — kala 6 miljonaŭ čałaviek, bolšaść składajuć kitajcy, na druhim miescy — małajcy, zamykajuć trojku indusy. U krainie mirna suisnujuć budyzm, isłam, chryścijanstva, daasizm, kanfucyjanstva i navat animizm — viera ŭ adušaŭlonaść pryrody.
U XIX stahodździ vostraŭ staŭ brytanskaj kałonijaj i vialikaj handlovaj zonaj, nasielnictva jakoj papaŭniałasia za košt mihrantaŭ z Kitaja. U časie Druhoj suśvietnaj vajny Sinhapur zavajavali japonskija vojski, jakija zastavalisia tam da kapitulacyi Japonii ŭ 1945 hodzie. U 1963 hodzie Sinhapur uvajšoŭ u skład Fiederacyi Małajzii, ale ŭžo praz dva hady — 9 žniŭnia 1965 hoda — abviaściŭ svaju niezaležnaść.
Jašče padletkam Aryna vyrašyła, što choča vučycca za miažoj.
Fota: asabisty archiŭ
«Padabałasia kamunikavać ź ludźmi ź inšych krain, — tłumačyć jana. — Ja chaču stać aktrysaj, a ŭ Biełarusi ŭ takoj prafiesii pierśpiektyŭ niama. Viedaju, pra što havaru, bo piać hadoŭ pracavała ŭ teatry. Pahladzieła, kolki zarablajuć tam akciory, i zrazumieła, što nie, dziakuj».
Aryna nie zachacieła praciahvać vučycca ŭ Polščy, bo zastałasia niezadavolenaj miascovaj sistemaj adukacyi.
Naprykład, školnaja prahrama, pa mierkavańni Aryny, lahčejšaja za biełaruskuju.
«U kaledžy ŭ Sinhapury lekcyi nie 45 chvilin, a hadzina piatnaccać. Za košt taho, što lekcyi doŭhija, lepš pahłyblaješsia ŭ pradmiet, — ličyć jana. —
Školnaja prahrama ŭ Biełarusi i Polščy adarvana ad realnaha žyćcia. Niešta vyvučaješ, ale nie razumieješ, jak heta moža spatrebicca. Tut ža vielmi šmat suviazi z sapraŭdnym žyćciom».
U Sinhapury siamnaccacihadovaja dziaŭčyna vučycca dva miesiacy. Zajaŭku na navučańnie ŭ UWC jana padavała za hod.
«Stypiendyja raźličana na školnikaŭ 10-11 kłasaŭ. Pa ŭsim śviecie isnuje 17 takich kaledžaŭ, dypłomy jakich kacirujucca amal što va ŭsich krainach śvietu. Kali ty padaješ zajaŭku, to heta robicca praz nacyjanalny kamitet tvajoj krainy. Kudy ty pajedzieš — nie vybiraješ. Heta stanovicca viadoma tolki paśla taho, kali projdzieš adbor», — kaža jana.
Fota: asabisty archiŭ
Pieršy etap — padača anłajn-zajaŭki, u jakoj treba adkazać na na peŭnyja pytańni. Naprykład, čamu chočaš vučycca ŭ kaledžy.
Taksama na hetym etapie treba napisać ese i vykanać tvorčaje zadańnie.
«U maim treba było ŭjavić, što ty papularny influensier, u jakoha jość akaŭnt u sacsietkach, i apisać, jaki kantent chacieŭ by stvarać, na kaho jon byŭ by nakiravany.
Akramia hetaha, šmat pytańniaŭ, źviazanych z kaštoŭnaściami kaledža. U ese treba było abrać adnu ź ich, jakaja tabie samaja blizkaja, i apisać, jak ź joj sutykaješsia ŭ štodzionnym žyćci.
Pa vynikach hetych zajavak abirajecca peŭnaja kolkaść studentaŭ, jakija prachodziać u druhi etap. Da pandemii ŭ im byli asabistyja sustrečy, na jakich vykarystoŭvalisia roznyja psichałahičnyja hulni. Hladzieli, naprykład, jak ty pavodziš siabie ŭ kamandzie, jaki ty lidar. U hetym hodzie z-za kavidu ŭsio było zroblena ŭ farmacie stancyj (ich było kala 5), vykonvaješ zadańni. Jany byli źviazany z historyjaj i kulturaj Biełarusi, z tvaim bačańniem budučyni krainy.
Treci tur — pryvatnaje sumoŭje, jakoje pravodzicca spačatku na biełaruskaj movie, a potym na anhlijskaj.
Padčas jaho raźmiarkoŭvajucca ludzi ŭ kaledžy. Paśla pačynajecca šmat pracy z dakumientami, a potym jedzieš užo vučycca», — raskazvaje Aryna.
Fota: asabisty archiŭ
Uvieś praces — ad padačy anłajn-zajaŭki da sumoŭja — prachodziŭ pa-biełarusku. Adno sa śpiecyjalnych patrabavańniaŭ dla kandydataŭ ź Biełarusi — vałodańnie rodnaj movaj, najaŭnaść cikavaści da historyi, kultury krainy.
«Ja ŭ štodzionnym žyćci karystajusia ruskaj movaj, tamu što prosta tak skłałasia, što ŭ majoj siamji na joj razmaŭlajuć. Ale liču, što asabliva dla biełarusa, jaki jedzie pradstaŭlać svaju krainu na druhim kancy śvietu, treba viedać biełaruskuju», — kaža dziaŭčyna.
Fota: asabisty archiŭ
Dla Aryny było niečakanaściu, što jaje adpravili vučycca ŭ Sinhapur. Padčas adboru jana składała śpis, u jakich krainach chacieła b vučycca najpierš.
«Sinhapur byŭ na apošnim miescy, — uspaminaje jana. — Zdajecca, što ja prosta nie mahła pryniać toj fakt, što praz paru miesiacaŭ budu ŭžo žyć na inšym kancy śvietu».
U kaledžy jość šeść hrup pradmietaŭ. Abaviazkova treba abrać z kožnaj ź ich pa adnym.
«Pieršaja mova, druhaja, matematyka, humanitarnyja navuki, tvorčyja pradmiety», — kaža Aryna.
Fota: asabisty archiŭ
«Jość roźnica pamiž vučniami, jakija žyvuć na terytoryi kaledža, i tymi, jakija u horadzie»
Pamier stypiendyi raźličvajecca ŭ zaležnaści ad patrabavańniaŭ i materyjalnaha stanovišča kožnaha kandydata.
«Čaściej za ŭsio jana pakryvaje raschody na navučańnie. Nam dali žytło na terytoryi kaledža, za jaho płacić nie treba. Tut vučycca kala 3000 ludziej. U domikach žyvuć nie tolki tyja, chto atrymlivaje stypiendyju, ale i vučni, jaki apłačvajuć navučańnie.
Akramia hetaha ja atrymlivaju kišennyja hrošy, škoła apłočvaje kvitki dadomu i nazad, i try razy na dzień kormiać.
Nakont pamieru kišennych hrošaj skazać nie mahu, u kaledžy zabaroniena navat havaryć pra heta inšym studentam. Pryčyna ŭ tym, što pamier va ŭsich rozny, kab nie pačali paraŭnoŭvać i nie było pytańniaŭ, čamu ŭ adnaho tak, a ŭ druhoha inakš.
Fota: asabisty archiŭ
Hrošy vydajuć kožnyja dva tydni. Ja b skazała, što kišennych hrošaj ad kaledža mnie chapaje na niejkija zabavy, na dadatkovuju ježu. Dobra, što takaja mahčymaść jość, bo Sinhapur — heta vielmi darahaja kraina», — dzielicca dziaŭčyna.
Vychodzić za terytoryju kampusa Aryna ŭ asnoŭnym na vychodnych. U budnija dni niama kali.
Siabroŭ dziaŭčyna znajšła ŭ pieršyja niekalki tydniaŭ. Kaža, što asiarodździe tam vielmi raznastajnaje.
«Jość roźnica pamiž vučniami, jakija žyvuć na terytoryi kaledža, i tymi, jakija u horadzie, — zaŭvažaje Aryna. — Druhija abirajuć hetuju navučalnuju ustanovu z-za mocnaj adukacyi, a my — z-za kaštoŭnaściej, aktyŭnaściej.
Ludzi, jakija tut žyvuć, šmat zarablajuć. Jość vučni ź vielmi zabiaśpiečanych siemjaŭ. Nie skažu, što heta zaŭvažna, pakul ty ŭ škole, ale, naprykład, kali ź imi idzieš kudyści, u vas moža nie znajścisia tem dla razmoŭ, bo vy absalutna z roznych suśvietaŭ.
U mianie jość siabry z Namibii, Vienhryi, Polščy, Haici».
Fota: asabisty archiŭ
Zaniatki ŭ Aryny pačynajucca ŭ 8:10, skančvajucca a 15-j. Usiaho 4 lekcyi.
«Usio navučańnie na anhlijskaj. Ja jaje viedała dastatkova dobra. Jość niekalki ludziej, jakija słaba viedajuć anhlijskuju, i heta dla ich składana. Nieabaviazkova, kab jana była na ŭzroŭni S1, ale bazavyja navyki kamunikacyi tut treba.
U cełym lublu vučyć movy, viedaju anhlijskuju, polskuju, francuzskuju, ciapier vyvučaju ispanskuju», — pieraličvaje jana.
«Tut nielha pratestavać, za heta jość kryminalnaja adkaznaść»
Kali razmova zachodzić pra ceny, Aryna kaža, što za 5 sinhapurskich dalaraŭ (3,50 dalara ZŠA) možna pajeści ŭ miascovaj stałovaj ŭ horadzie. U kaviarni za kavu i desiert daviadziecca zapłacić 20 (14 dalaraŭ ZŠA).
Siaredni zarobak u Sinhapury ŭ 2022-m skłaŭ 5847 sinhapurskich dalaraŭ (4117 dalaraŭ ZŠA).
«My nie možam pracavać ci padpracoŭvać, bo ŭ nas studenckaja viza. U Sinhapury vielmi suvoryja zakony, — kaža dziaŭčyna. — Za pierachod darohi ŭ niapravilnym miescy — štraf, jon hihancki. Jašče adna zabarona — žujka. Nielha jaje ŭvozić. Toje ž samaje z vejpami.
Heta štučna stvoranaja kraina — horad i ałharytmy tut takija ž. Naprykład, nielha pratestavać, za heta jość kryminalnaja adkaznaść.
Fota: asabisty archiŭ
Salidarnaści, naprykład, ciapier z Ukrainaj tut niama, ściahi nie visiać. U kaledžy chacieli źbirać hrošy na padtrymku Ukrainy, ale tut isnuje vielmi vialiki padatak na takuju dapamohu», — raskazvaje dziaŭčyna.
Da pryjezdu ŭ Sinhapur dziaŭčyna starałasia nie hladzieć fota horada, kab pieršaje ŭražańnie skłałasia na miescy.
«Mnie čamuści padavałasia, što jon budzie jak Dubaj — vysačeznyja budynki, darahija mašyny. Centralnaja častka Sinhapura sapraŭdy takaja, ale kali vyjści ŭ žyłyja rajony — typovaja Azija. Buduć panelnyja damy.
Ja na sabie ich dyktaturu nie adčuvaju. Bolšuju častku žyćcia pravodžu ŭ kampusie. Zdajecca, što ludzi, jakija tut naradzilisia i žyvuć, taksama nie adčuvajuć hetaha, bo dla ich tut stvorana idealnaje žyćcio ŭ ekanamičnym sensie.
Ź sinhapurcami jašče nie paznajomiłasia. Prosta sustrakała niekatorych. Jany vietlivyja. Maje śvietłyja vałasy, skura ekzatyčnyja dla rehijona, ale za dva miesiacy nie sutykałasia z dyskryminacyjaj ci niepryjaznaściu», — padsumoŭvaje Aryna.
***
Biełaruskija studenty atrymliŭvajuć stypiendyi ŭ kaledžach UWC z 1992 hoda. Pieršym vypusknikom u 1994-m byŭ Viktar Fienčuk, były kiraŭnik Achovy ptušak Baćkaŭščyny i palitviazień (jon vučyŭsia va Uelsie).
Sioleta konkurs adkryty dla kandydataŭ, jakija naradzilisia ŭ žniŭni 2005 h. — vieraśni 2007 h. Možna padavacca i z-za miažy.
Adbor prachodzić u 3 tury całkam anłajn na biełaruskaj i anhlijskaj movie. Zajaŭka na 1 tur prymajecca da 24 listapada pa spasyłcy. Košt navučańnia ŭ UWC — ad 20 da 60 tysiač dalaraŭ na hod. Finalisty konkursu atrymoŭvajuć stypiendyju na navučańnie ŭ adpaviednaści ź finansavaj patrebaj siamji (dla małazabiaśpiečanych finalistaŭ košt adukacyi pakryvajuć całkam).
Čytajcie taksama:
«Miascovyja nie mohuć sabie dazvolić žyć tak, jak pryjezdžyja». Biełaruska pierajechała ŭ Partuhaliju i raskazvaje, jak tam žyviecca
«U 1996 hodzie ja dumaŭ, što dabro chutka pieramoža, a voś jak akazałasia». Były trenier zbornaj pa fiechtavańni źjechaŭ ad represij i pracuje na budoŭli
«Mnie daroha na Vilniu ciapier adčynienaja, ale ja — sumuju pa Hłybokim»
