Pieršy (ale nie apošni) dom
— Žyćciom u vioscy mianie nie napałochaješ, — pryznajecca Alena, kali viadzie pa zaśniežanaj ściežcy da domika, jaki razvalvajecca. — Ja naradziłasia i da 23 hadoŭ žyła ŭ «sielskim anturažy»: paśviła karoŭ, nasiła vadu z kałodzieža, pałoła hradki, narychtoŭvała siena — usio pa śpisie. Tamu ŭjaŭleńnie pra toje, jak uładkavany pobyt, maju. Ale, viedajecie, hetyja ciažkaści nie adviarnuli mianie ad vioski. Naadvarot, ja chacieła praciahvać žyć za horadam, praŭda, užo ŭ «čaroŭnym» domie — vialikim, z usimi vyhodami, haračaj vadoj…
Svaju maru Alena nie stała adkładać: u 2014 hodzie na nievialikim učastku ŭ vioscy pad Hrodnam dziaŭčyna pačała ŭzvodzić dom. Miesca było abrana ź siamiejnych mierkavańniaŭ: u toj vioscy žyli baćki muža, jakija mahli padstrachavać, kali spatrebicca dapamoha ź dziećmi.
— Hrošaj asabliva nie było, ale zatoje było vielizarnaje žadańnie budavać. Muž daŭ mnie poŭnuju svabodu dziejańniaŭ: maŭlaŭ, možaš uvasablać lubyja mary. I viedajecie, mianie zachapiła. Na praciahu čatyroch hadoŭ usio majo žyćcio kruciłasia vakoł doma: zarabi, kupi, pryviazi, znajdzi rabočych, prakantraluj. Heta byŭ moj pieršy maštabny vopyt, jaki ŭ vyniku vyliŭsia ŭ źmienu prafiesii. Sutyknuŭšysia ŭ niejki momant z deficytam bietonnych kolcaŭ i mantažnikaŭ kanalizacyi, ja vyrašyła, što varta vyvučyć hety kirunak: čytała instrukcyi, kamunikavała sa śpiecyjalistami, vučyłasia i ŭ vyniku adkryła profilny biznes. Voś tak byvaje…
Dom mary byŭ dabudavany, ale kali apošni kamień apynuŭsia na svaim miescy, Alena zrazumieła, što… vielmi stamiłasia: «Stan byŭ taki, što prosta chaciełasia ad usich źbiehčy, jašče i siamiejnyja prablemy nazapasilisia». Dziaŭčyna ŭśviadomiła, što zaraz maje patrebu ŭ cichim i ledź nie tajemnym miescy.
Biaskoncyja pošuki
— Napeŭna, jak i ŭsie, chto buduje pieršy dom, ja zanadta razmachnułasia: 250 «kvadrataŭ» na standartnym učastku, — praciahvaje Alena. — Ty byccam žyvieš u vioscy, ale asabliva hetaha nie adčuvaješ: usiudy ludzi, usiudy susiedzi, katedž staić kala darohi. A chočacca niejkaj adzinoty, kab tolki les vakoł i śpievy ptušak.
Pryroda mianie zaŭsiody natchniała i supakojvała, i, razumna zirnuŭšy na svajo žyćcio, ja zrazumieła, što maju patrebu ŭ «prytułku».
Tak, vynyrnuŭšy z adnoj budoŭli, ja pačała šukać miesca dla inšaj. Pieršyja sproby, samo saboj, byli praź internet. Hadzinami prahladała abjavy ab prodažy chatak i chutaroŭ, ale nie znachodziła ničoha vartaha: to miaścina nie malaŭničaja, to cana nie padychodzić, to duša nie lažyć. Potym sprabavała supracoŭničać z ahienctvami nieruchomaści — taksama biezvynikova. Urešcie navažyłasia na kardynalnyja miery: sieła ŭ mašynu i pajechała, što nazyvajecca, kudy vočy hladziać. Abjeździła tak ledź nie ŭsiu Hrodzienskuju vobłaść, asablivuju zvahu źviartała na nasielenyja punkty kala Biełaviežskaj puščy.
Pry hetym, užo majučy vopyt u budaŭnictvie, razumieła, što kupiŭšy, naprykład, dom za $10 000, jak minimum stolki ž układu ŭ jaho ramont. Ci treba heta?
Uśviedamlajučy, što rekanstrukcyja moža abyścisia daražej i akazacca bolš kłopatnaj, čym budaŭnictva z nula, zasiarodziłasia na pošukach hodnaha «žyvoha» doma albo supiermiesca sa staroj chataj pad znos. Ale voś niejak nie šancavała. Pakul u adnym ź sielsavietaŭ mnie nie padkazali, što isnuje 116-ty ŭkaz «ab adčužeńni žyłych damoŭ u sielskaj miascovaści i ŭdaskanaleńni pracy z pustujučymi damami». Ničoha nie zahadvajučy, vyrašyła pačytać jaho i zrazumieła, što z hetaha moža atrymacca niešta tałkovaje.
U 2021-m dziaŭčyna stała manitoryć sajty sielsavietaŭ, rajvykankamaŭ i abłvykankamaŭ. Śpisy starych i zakinutych chat byli vialikija, ale karyści akazałasia mała. Entuzijastka abjeździła ŭsie vystaŭlenyja na aŭkcyjon varyjanty i tak ničoha nie nahledzieła: nie było ŭ prodažy toj atmaśfiery, jakuju jana šukała.
— U adzin ź dzion, prajazdžajučy pa Mastoŭskim rajonie, vyrašyła zazirnuć u sielsaviet — daj, dumaju, zajdu spytaju, ci niama ŭ ich malaŭničaha chutara na prykmiecie. A mianie tam byccam čakali: staršynia nie prosta vysłuchała maje pytańni, ale adrazu ž sabrałasia ŭ darohu — maŭlaŭ, pajechali pakažu, jakija damy ŭ nas pustujuć. Niekalki hadzin my kalasili ź joj pa vioskach, pierajazdžajučy ad adnoj chaty da inšaj. Paralelna jana raspaviadała pra zakony i paradki, pra pracu z truchlavymi damami. Ja joj vielmi ŭdziačnaja za čałaviečnaść i takoje žadańnie dapamahčy.
I voś kali ŭžo amal usio, što ličyłasia za sielsavietam, było adhledžana, jana ŭspomniła pra daloki chutar u lesie. Toj, praŭda, byŭ «haspadarski» — babula, jakaja ŭ im žyła raniej razam z bratam, paśla jaho śmierci pierabrałasia ŭ susiedniuju viosku, papiarednie skazaŭšy, što sił dahladać za domam i ŭčastkam u jaje ŭžo niama. Staršynia nie była ŭpeŭnienaja, što my zmožam chutka znajści chutar, ale ŭsio ž vyrašyła adpravicca razam sa mnoj na jaho pošuki.
Pamiataju, jak my rańniaj viasnoj jechali pa jašče mierzłych lasnych darohach, zbočvali to tudy, to siudy, a potym raptam apynulisia na vializnym uźlesku. Ja zakachałasia ŭ hetaje miesca ź pieršaha pozirku! I nie važna, što domik stary, rassypajecca — vakoł cišynia, šykoŭny les, ślady źviaroŭ i ŭčastak płoščaj amal u hiektar. Sapraŭdnaja mara. Ja zrazumieła, što narešcie znajšła toje samaje miesca. Mienavita tut mnie zachaciełasia pabudavać dom, pasadzić aharod, raźbić sad.
Vosiem miesiacaŭ čakańnia
U toj ža dzień žančyny adpravilisia ŭ hości da babuli, jakaja na praciahu doŭhich hadoŭ była haspadyniaj chutara. Taja była nie suprać zadumy Aleny: sił na dźvie haspadarki ŭsio adno ŭžo niama, dyk čaho miaścinie pustavać, kali jana moža žyć.
— Ja była hatovaja kupić hety dom, ale vyśvietliłasia, što nijakich dakumientaŭ na chutar u babuli niama. A brat, razam ź jakim jany žyli, byŭ nie rodny, a stryječny, — uspaminaje dziaŭčyna. — My zrabili kuču zapytaŭ u archivy, kab dakazać svajactva, kab jana mahła ŭstupić u spadčynu i potym pradać dom, ale daremna. Zdavałasia, što ŭsio razvalvajecca i nie vidać mnie hetaha chutara nikoli…
Potym ja stała dumać: kali dom ničyj, značyć, jon moža padpadać pad 116-ty ŭkaz. Udakładniła hety momant u sielsaviecie — i sapraŭdy, jakraz upisvajecca. Miascovyja śpiecyjalisty pačali rychtavać chutar da nieabchodnych biurakratyčnych pracedur: pryznańnie doma starym i pustujučym, sud, pieradača sielsavietu, acenka, padrychtoŭka dakumientaŭ dla aŭkcyjonu, rekłama ŭ ŚMI i hetak dalej. Na žal, usio heta zajmaje vielmi šmat času i paskoryć praces nielha: jość normy, i jany niaŭmolnyja.
Čakańnie raściahnułasia amal na vosiem miesiacaŭ. Uvieś hety čas ja nie viedała, ci dastaniecca chutar mnie, ale vielmi na heta spadziavałasia i ŭvieś čas ujaŭlała, jak budu tam vieści budoŭlu.
Narešcie mnie patelefanavali ź sielsavieta: «Alena Stanisłavaŭna, spadčyńnikaŭ niama, a inšych achvotnych nabyć hety dom nie znajšłosia, kali łaska». Ja była na siomym niebie ad ščaścia.
32 rubli
Dziaŭčyna raspaviadaje, što sama pracedura kupli doma była vielmi prostaj i zaniała maksimum dziesiać chvilin: u sielsaviecie joj treba było padpisać damovu kupli-prodažu i akt pieradačy. Na hetym usio. Praŭda, bieź niuansaŭ nie abyšłosia: učastak (a heta 25 sotak, jakija «darazajucca da domu) akazaŭsia nie aformleny, hetym pytańniem treba budzie zaniacca, što vyljecca ŭ dadatkovyja vydatki. Taksama na chutary niama elektryčnaści: raniejšyja žychary abychodzilisia hienierataram.
— Usie dakumienty byli hatovyja zahadzia, tamu ździełka prajšła chutka i hładka. Kudy viesialejšaj vyjšła historyja z apłataj 32 rubloŭ — śpiecyjalistka ŭ adździaleńni banka, upieršyniu sutyknuŭšysia z takim, prosta nie viedała, jak pravieści sumu. Ale ničoha — razabralisia, i ŭ sielsaviet ja pryjechała z kvitancyjaj, usio jak maje być.
Adrazu ž paśla padpisańnia damovy ja adpraviłasia na chutar. Užo z novym adčuvańniem — heta majo!
Tak, pracy čakaje šmat i vydatkaŭ taksama. Užo vyśviatlała, što pasłuhi hieadezistaŭ kaštujuć kala 170 rubloŭ (chaču, kab adrazu adznačyli miežy na 25 sotak i adzin hiektar), jašče buduć niejkija vydatki za afarmleńnie dakumientaŭ. Razvažaju nad tym, ci treba vykuplać ziamlu pa kadastravym košcie ŭ pryvatnuju ŭłasnaść ci lepš pakinuć u pažyćciova-spadčynnym vałodańni.
Jašče za prakładku elektryčnaha kabielu pad ziamloj treba budzie zapłacić (napeŭna, dzieści da tysiačy rubloŭ), ale možna i praź sielsaviet pasprabavać heta zrabić. Kałodziež na ŭčastku jość. Kali raptam nie padydzie — vykapajem inšy. Za vodazabieśpiačeńnie i kanalizacyju ja naohuł nie pieražyvaju, bo heta maja śfiera, usio budzie zroblena ŭ najlepšym vyhladzie, — dzielicca płanami na budučyniu dziaŭčyna.
Što datyčyć budaŭnictva doma, to Alena jašče nie vyznačyłasia, jak mienavita jon budzie vyhladać. Ale dakładna maksimalna «pryrodna». A jašče płošča budynka nie pieramachnie 70 «kvadrataŭ» — usio kampaktna i pa spravie. Staruju ž chatu pryjdziecca źnieści: znos budynka — kala 70%, jaho možna tolki puścić na drovy.
— U novym domie dakładna budzie šmat škła i śviatła, kab jadnańnie z pryrodaj było poŭnym. Jašče chaču piečku abo kamin. Kančatkova ŭsio pradumaju za hetuju zimu, taksama pačnu zakuplać materyjały. Uviesnu ŭžo vaźmusia za budoŭlu, bo samoj chočacca ŭžo chutčej dziejničać, dy i zakon padhaniaje: prystupić da rekanstrukcyi ci znosu nieabchodna nie paźniej za hod z dnia rehistracyi dahavora.
Jość u mianie i sielskahaspadarčyja płany: užo damoviłasia z susiedam-fiermieram, što jon pierakapaje pa viaśnie ŭčastak, kab možna było pačać sadžać harodninu. Sad, darečy, pakinu — jon jašče na ŭsiu moc pładanosić. Darečy, za minuły čas ja pasiabravała z byłoj haspadyniaj chutara, zajazdžaju da jaje ŭ hości, i jana abaviazkova raspaviadaje, jak raniej žyłosia, jakija byli paradki.
A ŭ cełym mahu skazać, što vielmi zadavolenaja svajoj pakupkaj. Prosta nie pieradać maje adčuvańni, kali znachodžusia tam. Dy adna daroha na chutar prosta začaroŭvaje!
Usim ža, chto jašče tolki maryć pra svoj damok, chaču skazać: pačnicie ź sielsavietaŭ — całkam moža atrymacca tak, što i vy znojdziecie idealnaje dla siabie miesca ŭsiaho za 32 rubli. Viadoma, heta nie budzie najbližejšy pryharad. Dy i dom, chutčej za ŭsio, budzie starym. Ale ŭsio zaŭsiody ŭ našych rukach. A dušeŭny spakoj i mahčymaść adasobicca darahoha kaštujuć, — padsumoŭvaje Alena.
