Fota: vecteezy
Mierkavałasia, što navukoŭcy raskryli ŭsie sakrety čałaviečaha hienomu jašče ŭ 2003 hodzie, kali było abvieščana, što padvojnaja śpiral žyćcia była całkam siekvienavana (byli vyznačany ŭsie paśladoŭnaści) i sabrana. Biezumoŭna, niekatoryja častki adsutničali, ale heta byli niaznačnyja prabieły, adkinutyja jak nieistotnyja, bo jany, zdavałasia, nie kadziravali ničoha funkcyjanalnaha (toje, što ŭ toj čas ličyłasia «śmiećcievaj DNK»).
Ale navat u śmiećci jość schavanyja skarby. Daśledavańni pakazali, što varyjacyi ŭ hetych niesiekvienavanych učastkach vielmi ŭpłyvajuć na zdaroŭje čałavieka — ad stareńnia da takich zachvorvańniaŭ, jak rak; i navat na parušeńni raźvićcia, takija jak aŭtyzm. U 2022 hodzie znakavaje daśledavańnie narešcie raskryła hienomnuju nieviadomaść, całkam siekvienavaŭšy astatnija vosiem adsotkaŭ nierasšyfravanaj DNK.
Ciapier navukoŭcy vyjavili, što niekatoryja hienietyčnyja paśladoŭnaści kadzirujuć białki, u jakich adsutničajuć vidavočnyja prodki. Hienietyki nazyvajuć ich hienami-sirotami. Daśledčyki miarkujuć, što niekatoryja z hetych hienaŭ-sirot uźnikli spantanna ŭ pracesie našaha raźvićcia, u adroźnieńnie ad inšych, jakija my atrymali ŭ spadčynu ad našych prodkaŭ-prymataŭ.
Mižnarodnaja hrupa navukoŭcaŭ identyfikavała 155 «mikrahienaŭ», jakija spantanna ŭźnikli z malusieńkich učastkaŭ DNK paśla adździaleńnia ad našych prodkaŭ-prymataŭ. Niekatoryja ź ich źviazanyja sa staražytnym pachodžańniem usich mlekakormiačych, a niekatoryja — z chvarobami.
StudyFinds piša, što daśledavańnie adkryvaje mahčymaść bolš detalova vyvučyć upłyŭ hienaŭ na arhanizm. Tak, niekatoryja novyja hieny akazalisia źviazanyja ź niekalkimi zachvorvańniami. Byli vyjaŭlenyja DNK-markiery, jakija pakazvali na suviaź z myšačnaj dystrafijaj i pihmientnym retynitam, što pryvodzić da straty zroku. Inšyja ŭtrymlivali chimičnyja rečyvy, jakija źviazvajuć z pavyšanaj ryzykaj raźvićcia karlikavaści abo sindromu Ałazami (redkaha hienietyčnaha adchileńnia).
Akramia suviazi z chvarobami, daśledčyki taksama vyjavili novy hien, źviazany z tkankaj serca čałavieka. Hety hien źjaviŭsia ŭ ludziej i šympanze adrazu paśla adździaleńnia ad harył, što pakazvaje, nakolki chutka hien moža raźvicca, kab stać važnym dla arhanizma. Navukoŭcy kažuć, što ŭ budučych daśledavańniach budzie vielmi cikava zrazumieć, što mohuć rabić usie hetyja mikrahieny i ci mohuć jany niepasredna ŭdzielničać u inšych zachvorvańniach.
Vysnovy pralivajuć śviatło na papiarednija hłabalnyja daśledavańni našaj DNK, jakija pakazvajuć, što naturalny adbor unios i ŭsio jašče praciahvaje ŭnosić źmieny ŭ naša raźvićcio. Časam peŭnyja rysy, stvoranyja hienietyčnymi mutacyjami, dapamahajuć arhanizmu vyžyvać abo razmnažacca. Takija mutacyi z bolšaj vierahodnaściu pieradajucca dalej, tamu kolkaść ich pavialičvajecca. Kali źmieny škodnyja, naturalny adbor zvyčajna im supraćstaić.
U toj ža čas upłyŭ naturalnaha adboru z časam moža adyhryvać usio mienšuju rolu ŭ raźvićci čałavieka. Heta moža zrabić praces mutacyj u peŭnaj miery bieskantrolnym i navat dapamahčy paskoryć evalucyju našaj DNK.
Sama častata mutacyj čałavieka taksama moža źmianiacca. Śćviardžajecca, što asnoŭnaj krynicaj mutacyj u DNK čałavieka jość praces dzialeńnia kletak, u vyniku jakoha stvarajucca śpiermatazoidy. Čym starejšyja stanoviacca asobiny mužčynskaha połu, tym bolš mutacyj adbyvajecca ŭ ich śpiermie. Takim čynam, kali mužčynski ŭniosak u hienafond źmianiajecca — naprykład, kali pary adkładajuć naradžeńnie dziaciej, — chutkaść mutacyj taksama źmianiajecca.
Kali pryniać pad uvahu, što evalucyja adbyvajecca nie tolki šlacham naturalnaha adboru, stanovicca jasna, što praces naŭrad ci kali-niebudź spynicca. Vyzvaleńnie našych hienomaŭ ad cisku naturalnaha adboru tolki adkryvaje ich dla inšych evalucyjnych pracesaŭ, što robić jašče bolš ciažkim pradkazańnie taho, jakija buduć ludzi ŭ budučyni. Adnak całkam mahčyma, što dziakujučy raźvićciu sučasnaj miedycyny budučyja pakaleńni čakaje bolš hienietyčnych prablem.
całkam mahčyma. nielha biazdumna ŭmiešvacca ŭ pryrodu