Miemaryjalnaja doška Viktaru Turavu na fasadzie hałoŭnaha korpusa «Biełaruśfilma». Fota: commons.wikimedia.org
Ideałahičny pradukt pra kvitniejučuju Biełaruś i hienacyd
«Kali prahladzieć katałoh, jaki źmieščany na sajcie studyi, tam u asnoŭnym dva vidy filmaŭ. Pa-pieršaje, stužki, pryśviečanyja Biełarusi na sučasnym etapie, ich sens — raspavieści, jakaja «dobraja» kraina była pabudavanaja za apošnija 20-25 hadoŭ. Kaniešnie, tam nie skazana prosta, što heta ŭsio zrabiŭ Łukašenka, ale ideju tudy ŭkładvali takuju. Druhi napramak — stvareńnie filmaŭ, pryśviečanych Druhoj suśvietnaj vajnie, jany raskručvajuć temu hienacydu biełaruskaha naroda, jakuju pačaŭ hienprakuror Andrej Švied», — kaža Taras Tarnalicki.
Taksama, raskazvaje Taras, siarod novych stužak ad «Biełaruśfilma» jość prajekty, pryśviečanyja tematycy «harotnaha stanu biełarusaŭ padčas znachodžańnia Zachodniaj Biełarusi ŭ składzie Polskaj Respubliki». Krytyk pryvodzić u prykład stužku pra Maksima Tanka, pra toje, jak jamu ciažka žyłosia ŭ 30-ja hady na terytoryi Zachodniaj Biełarusi.
Taksama Taras zhadvaje film «My adzinyja» — vialiki hulniavy prajekt znoŭ-taki pra Zachodniuju Biełaruś: «Pa maich źviestkach, tam užo niekalki razoŭ mianiałasia zdymačnaja kamanda, bo nichto nie chacieŭ nad hetym filmam pracavać, i ciapier jaho zdymajuć scenaryst i režysior z Rasii. Taksama ŭ filmie zdymajucca niekatoryja praŭładnyja akciory, ale pakul nie nadta zrazumieła, chto tam što robić, bo zbolšaha ŭsio robicca kułuarna».
Inšy ideałahičny pradukt ad «Biełaruśfilma», jaki pryvodzić u prykład Tarnalicki, — heta film pra vajskoŭcaŭ «Połymia pad popiełam», vypuščany ŭ 2021 hodzie.
Byvajuć, adnak, i vyklučeńni. Tarnalicki zhadvaje stužku «Aliŭje», sumiesny prajekt Rasii i Biełarusi, zbolšaha z rasijskim akciorskim składam, ale z dvuma režysiorami, adnym ź jakich byŭ biełarus. Heta była navahodniaja kamiedyja pra toje, jak na śviata vialikaja siamja źbirajecca za adnym stałom paśla doŭhaha rasstańnia, z žartami i humaram. Jaje afłajn-prakat prajšoŭ u kancy śniežnia, a potym stužka trapiła ŭ katałoh niekalkich rasijskich anłajn-płatformaŭ, u tym liku «Kinapošuku», dzie znachodzicca i dahetul.
Hledziačy pa ŭsim, ideałohija pakul što abyšła bokam animacyju ad «Biełaruśfilma». Va ŭsiakim razie, apošnija niekalki stužak u raździele animacyjnych filmaŭ studyi vyhladajuć tak:
- «Kłasiki i šachmaty» — animacyjnaja stužka da 140-hodździa z naradžeńnia Janki Kupały i Jakuba Kołasa, u jakoj dzieci praz hulniu ŭ šachmaty znajomiacca z tvorčaściu kłasikaŭ;
- «Son u zimniuju noč» — kazačnaja historyja pra kachańnie Karaleviča dziaržavy hnomaŭ i pryncesy lasnych elfaŭ;
- «Dzidzi» — apovied pra fantastyčnuju žyvuju istotu sa zdolnaściu prymušać usio navokał raści, kvitnieć i zielanieć.
Fota: picryl.com
Sa studyi, raskazvaje kinakrytyk, vyjechali praktyčna ŭsie pryvatnyja arandatary. Byŭ pieraśled supracoŭnikaŭ pa ideałahičnaj linii, častka ludziej źjechała za miažu, častka zvolniłasia. Namieśnikam dyrektara, jaki adkazvaje za biaśpieku i ideałohiju, pastavili vychadca sa śpiecsłužbaŭ.
«Adolf» z «Pieršaha adździeła»: jak były śpiecsłužbist kašmaryć «Biełaruśfilm»
Mahčymaści da kampramisaŭ niama, pa słovach Tarnalickaha: raniej byŭ kampramis, kali ty robiš niešta bolš-mienš dobraje, ale pry hetym i ideałahičnaje.
«Biełaruśfilm» finansujecca za biudžetnyja srodki.
«Studyja dahetul amal ničoha nie zarablaje i tolki vykarystoŭvaje biudžetnyja hrošy, jana robić dziaržaŭnyja zamovy na ideałahičnyja prajekty i tak i isnuje. Tam zarablajuć hrošy tolki na zdačy svajoj ułasnaści ŭ arendu ci rasprodažy katałohu filmaŭ dla pakazu ŭ Rasii abo, u vypadku z animacyjaj, u inšych krainach. Ale heta śmiešnyja ličby, na ich ni studyju nie prakormiš, ni ludziej, jakija tam jašče zastalisia ŭ štacie», — ličyć Tarnalicki.
Balivud na «Biełaruśfilmie» i niezaležnaja dakumientalistyka
U Biełarusi zdymajuć taksama rasijanie dla svajho kinarynku. Zbolšaha heta sieryjały, i tam ad Biełarusi tolki miesca zdymak. Naprykład, u 2020 hodzie ŭ Biełarusi zdymali dla «Kinapošuku» sieryjał «Topi» pa Dźmitryi Hłuchoŭskim, jaho zdymali ŭ Minsku i ŭ Smalavičach.
Dla takich sieryjałaŭ nabirajuć biełarusaŭ u masoŭku i biaruć biełaruskich techničnych śpiecyjalistaŭ i mieniedžaraŭ, astatnija ŭ asnoŭnym pryjazdžajuć z Rasii ci ź inšaj krainy. «Jany prosta płaciać hrošy za toje, kab tut pazdymać, bo heta bolš tanna. Naprykład, tak da nas pryjazdžali indyjcy, jany źniali na «Biełaruśfilmie» svoj prajekt, jaki potym pakazvali na niejkim indyjskim stryminh-servisie. Ale tam ad biełarusaŭ byli chiba što techničnyja śpiecyjalisty, tamu ličyć, što heta choć u niejkim sensie biełaruskaje kino, nie varta», — tłumačyć Taras.
Jość i prajekty, jakija ŭ Biełarusi zdymajuć niezaležnyja aŭtary, ale heta robicca kułuarna i pra heta z pryčyn biaśpieki ciapier nie raspaviadajuć.
Častkova niezaležnyja biełaruskija filmy traplajuć na fiestyvali, i nie tolki na biełaruskija, ale ŭ asnoŭnym heta fiestyvali dakumientalnaha kino. Naprykład, film našaha režysiora Rusłana Fiadotava «Preč» (Away) atrymaŭ uznaharodu na kinafiestyvali ŭ Amsterdamie. Ale heta kino było pryśviečany ŭkraincam i zdymałasia na inšaziemnyja hrošy.
Tarnalicki tłumačyć, što niezaležnaje kino ŭ Biełarusi zbolšaha dakumientalnaje, i reč va ŭmovach pracy: «Kab zdymać hulniavoje kino, patrebnaja kamanda ludziej, jakija vydatkoŭvajuć svoj čas i jakim treba płacić. Sučasnaja dakumientalistyka zakranaje bolš aktualnyja prablemy Biełarusi paśla 2020 hoda, sacyjalna-hramadskija temy. Stvarać takoje ž aktualnaje hulniavoje kino vielmi ciažka, takich prykładaŭ amal niama. Viedaju tolki sieryjał «Praces», jaki jašče nie vyjšaŭ u šyroki prakat, jaho pakazvali na kinafiestyvali Bulbamovie».
Kinakrytyk raskazvaje, što ŭ minułym hodzie vychodzili zaŭvažnyja pa biełaruskich mierkach niezaležnyja filmy na niepalityčnuju tematyku. Siarod ich mieładrama «Leki dla Viery» — pravasłaŭnaja stužka, jakaja ŭdzielničała ŭ rasijskich fiestyvalach, jana zdymałasia ŭ Biełarusi i biełaruskimi aŭtarami. Vyjšła stužka «Mišeń» Alaksandry Butar, byłoj supracoŭnicy «Biełaruśfilma». Taras zhadvaje jašče adnu stužku — karcinu «Sardečna zaprašajem u siamju», kambinacyju kryminalnych razborak i ramantyčnaj kamiedyi ŭ duchu «Ramea i Džuljety», zroblenuju pad Rasiju. Pravy na jaje byli pradadzienyja anłajn-kinateatram. Režysior hetaha filma Uładzimir Zinkievič u 2020 hodzie adznačyŭsia tryleram «Spajs bojz» pra chłopcaŭ, jakija pakaštavali narkotyki i ŭ vyniku pazbavili siabra vačej.
Taras Tarnalicki tłumačyć, čamu, na jaho dumku, ciapier nie lepšy čas dla raźvićcia biełaruskaha kino:
«Piśmieńniki, mastaki mohuć pracavać u stoł, ich tvory mohuć čakać svajho času. A kino svajho času čakać nie moža, bo dla jaho stvareńnia patrebnyja ludzi i im treba płacić, patrebnaja infrastruktura dla pakazu — kinateatry. To-bok heta praces, jaki patrabuje šmat ludziej i resursaŭ, i hetaha ŭsiaho ciapier u Biełarusi niama praz represii i niebiaśpieku. Uvieś asnoŭny kreatyŭny patencyjał kali i zastaŭsia na terytoryi Biełarusi, to ŭ vyhladzie peŭnych dakumientalistaŭ. A ŭsie režysiory, jakija zdymajuć aktualnaje i bolš-mienš dobraje hulniavoje kino ci robiać takuju animacyju, ciapier za miažoj, pracujuć na inšyja krainy ci ŭvohule źmianili prafiesiju».
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Z sakavika zapracuje anłajn-kinateatr biełaruskaha kino
U papularnym amierykanskim sieryjale i novym «Avatary» syhrała dačka biełaruskaj tenisistki
«Razumieć nie abaviazkova, hałoŭnaje — lubić». Žbankoŭ, Kaciałovič i Tarnalicki vučać, jak adroźnivać dobraje kino ad kiepskaha
