Vyjava: pixabay
My žyviom u cudoŭny čas, kali litaralna pra što zaŭhodna na śviecie — ad najlepšaha receptu jajka-pašot da tłumačeńnia ŭźniknieńnia Suśvietu 13,81 młrd hadoŭ tamu — možna daznacca za niekalki ruchaŭ palcam. Biaźmiežnaja kolkaść vysakajakasnaj infarmacyi dastupnaja dla nas 24 hadziny 7 dzion na tydzień, ale isnuje jana pobač ź bieśpierapynnym patokam nizkajakasnaj, iłžyvaj i manipulatyŭnaj infarmacyi.
Dziva što ŭvieś hety infarmacyjny lišak pavinien adbivacca na našaj tak zvanaj kalektyŭnaj uvazie. Analiz cheštehaŭ Twitter, zapytaŭ Google abo kamientaryjaŭ Reddit u 2019 hodzie pakazaŭ, što za apošniaje dziesiacihodździe chutkaść rostu i padzieńnia papularnaści tych ci inšych pradmietaŭ paskoryłasia. Naprykład, u 2013 hodzie chešteh u Twitter u siarednim byŭ papularny 17,5 hadziny, a ŭ 2016 hodzie jaho papularnaść zhasała ŭžo praz 11,9 hadziny. Atrymlivajecca niešta kštałtu zamknionaha koła, kali bolšaja kankurencyja pryvodzić da skaračeńnia intervałaŭ kalektyŭnaj uvahi, što ŭ svaju čarhu pryvodzić da ŭsio bolš žorstkaj kankurencyi za ŭvahu spažyŭcoŭ.
Kab adnavić kantrol, patrebnyja kahnityŭnyja stratehii, jakija dapamohuć nam viarnuć chacia b častku infarmacyjnaj aŭtanomii i zaścierahuć nas ad praźmiernaściej i pastak.
Kahnityŭnaj stratehijaj umoŭnaha padručnika źjaŭlajecca krytyčnaje myśleńnie — intelektualna dyscyplinavany, samakiravany i składany praces, jaki dapamahaje vyznačać, ci źjaŭlajecca atrymanaja infarmacyja sapraŭdnaj. U škole vučni pavinny vučycca ŭvažliva čytać i analizavać infarmacyju, kab potym umieć aceńvać i ŭzvažvać raznastajnyja śćvierdžańni i arhumienty.
Ale ŭ śviecie infarmacyjnaj praźmiernaści i pastajannaha padsiłkoŭvańnia krynic dezynfarmacyi adnaho krytyčnaha myśleńnia, atrymlivajecca, niedastatkova. Pa-pieršaje, bolšaja častka infarmacyi pastupaje ź niepravieranych krynic, i krytyčnaje asensavańnie ŭsiaho abjomu danych, ź jakimi my sutykajemsia, całkam paralizavała b nas, tamu što ŭ nas nikoli nie było b času pračytać usio.
Pa-druhoje, układvańnie krytyčnaha myśleńnia ŭ krynicy, jakija treba było b praihnaravać u pieršuju čarhu, aznačaje, što azaronki i inšyja złamyśniki atrymali toje, što chacieli — našu ŭvahu.
Dyk jakija ž instrumienty my majem u našym rasparadžeńni, akramia krytyčnaha myśleńnia? Na dapamohu moža pryjści krytyčnaje ihnaravańnie — zdolnaść vybirać, što ihnaravać i kudy nakiravać svaje abmiežavanyja mahčymaści ŭvahi. Krytyčnaje ihnaravańnie — heta bolš, čym prosta nie źviartańnie ŭvahi. Heta praktyka ŭvažlivych i zdarovych zvyčak va ŭmovach praźmiernaści infarmacyi.
The Conversation prapanuje try asnoŭnyja instrumienty krytyčnaha ihnaravańnia:
- samapadšturchoŭvańnie;
- bakavoje čytańnie;
- stratehija «nie karmi trolaŭ».
Kožny ź instrumientaŭ adkazvaje za abaronu ad roznych vidaŭ niajakasnaj infarmacyi.
Pad samapadšturchoŭvańniem majecca na ŭvazie stvareńnie vakoł siabie zdarovaha infarmacyjnaha asiarodździa — naprykład, šlacham vydaleńnia apaviaščeńniaŭ, jakija adciahvajuć uvahu. Vy možacie vyznačyć peŭny čas, u jaki možna atrymlivać paviedamleńni, abmiažoŭvajučy takim čynam kankretny pramiežak času dla kancentravanaj pracy abo anłajn-znosin.
Čytańnie z rekamiendacyjami — heta stratehija, metaj jakoj źjaŭlajecca pravierka krynicy infarmacyi. To-bok spačatku treba vyznačyć i vyrašyć, ci vartaja kankretnaja krynica davieru. Heta ŭklučaje ŭ siabie pošuk infarmacyi pra arhanizacyju abo asobu, jakaja staić za sajtam, pierš čym pahruzicca ŭ jaho źmiest. Takim čynam, pieršy krok tut — praihnaravać pryvabnaść niejkaha sajta i pravieryć, što inšyja kažuć pra jaho nibyta faktyčnyja paviedamleńni.
Jak pakazvaje praktyka, heta nie tak prosta. Daśledavańni pakazvajuć, što, vyrašajučy, ci varta daviarać krynicy, ludzi robiać toje, čamu ich navučyli ŭ školnyja hady: jany ŭvažliva čytajuć źmiest. Čamu vielmi radujucca prapahandysty, rekłamščyki i internet-varjaty.
U internecie źniešni vyhlad moža być padmanlivym. Kali ŭ čałavieka niama šyrokich viedaŭ, časta byvaje niaprosta zrazumieć, što napoŭnieny atrybutami surjoznych daśledavańniaŭ sajt nasamreč raspaŭsiudžvaje chłuśniu pra źmianieńnie klimatu abo pryščepki z čypami ad kavidu, abo admaŭlaje Chałakost i vinavacić va ŭsich biedach čałaviectva vydumany «suśvietny ŭrad». Tamu daviedajciesia, kamu naležyć toj ci inšy sajt i kim finansujecca.
Stratehija «nie karmi trolaŭ» nakiravanaja na internet-trolaŭ i inšych złosnych karystalnikaŭ, jakija zajmajucca anłajn-ckavańniem, ździekami abo vykarystoŭvajuć inšyja asacyjalnyja taktyki. Troli kormiacca ŭvahaj, tamu adna z asnoŭnych stratehij, jakuju vykarystoŭvajuć prychilniki admaŭleńnia navuki i dezynfarmatary, — heta pryciahnieńnie ŭvahi šlacham stvareńnia bačnaści debataŭ tam, dzie ich niama.
Tamu ŭstupleńnie ŭ dyskusii i adkazy trolam vyhladajuć biessensoŭnym marnavańniem času: supraciŭlajciesia takim dyskusijam abo pomście padobnym ludziam. Heta pavinna być dapoŭniena błakavańniem trolaŭ i skarhami na ich u techpadtrymku toj ci inšaj internet-płatformy, a taksama prazrystaj palitykaj maderacyi źmieściva kankretnaha sajta ci sacyjalnaj sietki.
Hetyja try stratehii nie źjaŭlajucca naboram elitnych navykaŭ. Imi moža karystacca kožny, ale adukacyjnyja namahańni majuć vyrašalnaje značeńnie dla daviadzieńnia hetych instrumientaŭ da hramadskaści.
a znajetie počiemu?
a potomu žto vaš
tiekst dočitała rovno vot do etoj vašiej frazočki
tut kto-to miečtał śpieť duetom s azarienkom?
nu tak i spojetie. na našiej s nim svad́bie