Što takoje ciulpanavyja palcy
Chimik Siarhiej Biesarab adznačyŭ u fejsbuku: u ciulpanach ludzi bačać śviata, a jon — «ciulpanavyja palcy».
«Ubačyŭ navinu pra mužčynu, jaki ŭ Ciktoku pachvaliŭsia vyraščanymi ŭ kvatery ciulpanami, — piša navukoviec. — Pabačyŭ, i adzinaje pytańnie, jakoje ŭ mianie ŭźnikła «a jak u jaho sa skuraj ruk?»
Pavodle tłumačalnych słoŭnikaŭ, «ciulpanavyja palcy» — heta dermatałahičny sindrom, jaki vyjaŭlajecca suchaściu, ekziematyzacyjaj skury na končykach palcaŭ, aproč taho, dystrafijaj paznohcievych płaścin i nahnajeńniem. Heta vynik vydzialeńnia cybulnymi raślinami soku ź bijałahična aktyŭnymi rečyvami.
Što nie tak ź ciulpanami
Siarhiej Biesarab kaža, što niekatoryja častki ciulpana ŭtrymlivajuć śpiecyfičnyja rečyvy dla abarony ad hrybkovych zachvorvańniaŭ —«ciulpanavaj šeraj hnili».
«Hetyja złučeńni ŭpieršyniu byli identyfikavanyja ŭ 1967 hodzie ŭ Niderłandach i nazvanyja tulipalinami (ad łacinskaj nazvy ciulpana — Tulipa), — davodzić navukoviec. — Dziakujučy hetamu adkryćciu, stała zrazumieła, čamu ŭ tych, chto pracavaŭ na niderłandskich kvietkavych pradpryjemstvach, časta ŭźnikała mocnaje razdražnieńnie horła, jakoje navat mahło pryvieści da apioku i śmierci čałavieka».
«Ciulpanavyja palcy». Fota: patreon.com
Pavodle Biesaraba, tryvałaść niehatyŭnaha ŭździejańnia «ciulpanavaj pryhažości» zaležyć, ad taho, ci byli raśliny padčas vyroščvańnia paškodžanyja hrybkovymi zachvorvańniami i ci paśpieli nazapasić dastatkovuju kolkaść mocnych funhicydnych tulipalinaŭ.
«Uździejańnie zaležyć ad taho, jak doŭha čałaviek kantaktuje z takimi «zaradžanymi» raślinami i, ź jakimi mienavita častkami. Bolš za ŭsie nazapašvaje aktyŭnyja rečyvy karaniovaja sistema, cybulina i pieściki kvietki, a taksama nižniaja častka stvała, ale rečyvy jość usiudy)», — raskazvaje Siarhiej Biesarab.
Kali ŭsie, zhadanyja navukoŭcam faktary supadajuć, to čałaviek moža, naprykład, atrymać najmacniejšuju alerhičnuju reakcyju z aciokam horła.
Takija vypadki fiksavalisia, kali ludzi ŭdychali pył zdrobnienych cybulin ciulpanaŭ, ich šałupińnia ci prosta vysušanych raślin. A ŭ ludziej z adčuvalnaj skuraj mohuć uźnikać mocnyja skuranyja alerhičnyja reakcyi, tak zvanyja fitadermatyty.
Najlepšy srodak abarony — palčatki ź nitrylnaj humy
Najbolš ryzykujuć sutyknucca z prablemami tyja chto prafiesijna pracuje ź ciulpanami — zborščyki kvietak, sarciroŭščyki, upakoŭščyki. Jany najčaściej majuć prafiesijnaje zachvorvańnie, «ciulpanavy dermatyt» (tulip finger «ciulpanavy palec»).
Pa słovach Biesaraba, simptomy niemačy ad ciulpanavych taksinaŭ padobnyja da hrybkovych zachvorvańniaŭ skury i paznohciaŭ. Pry kantakcie z sokam kvietak ci cybulinami spačatku ŭźnikaje erytema (pačyrvanieńnie) skury ruk, potym arahavieńnie, treščyny i razłuščvańnie.
«Na pačatku chvaroby časta ŭźnikaje śvierb, rastreskvajucca ci adsłojvajucca paznohci, — zaścierahaje navukoviec. — U redkich vypadkach dermatyt moža raspaŭsiudžvacca dalej pa rukach, až da łokcia. Padobnyja dermatyty mohuć atrymać fłarysty i sadavody, jakija hołymi rukami zryvajuć šmat kvietak. U niekatorych vypadkach dermatyt moža ŭźniknuć nie adrazu paśla kantaktu z sokam kvietak, a praź niekalki dzion. Chutčej za ŭsio, heta zaležyć ad asablivaściej arhanizma, taŭščyni skury i inšych faktaraŭ».
Siarhiej Biesarab zaŭvažaje: nastupstvy ad uździejańnia kvietak najčaściej zakančvajucca dermatytami. Ale mohuć stać i fatalnymi dla arhanizmu, kali ŭ čałavieka vysokaja adčuvalnaść ci adbyłasia mocnaja alerhičnaja reakcyja, jakaja pryviała da acioku horła i zaduchi. U takim vypadku paciarpiełamu patrebnaja ekstrannaja dapamoha.
Najlepšy srodak abarony ad fitataksinaŭ ciulpana — heta palčatki ź nitrylnaj humy. Sintetyčnyja palčatki z łateksu i PVCH (poliviniłchłarydu) dla tulipalinaŭ ciulpana pranikalnyja i nie baroniać. Kali ciulpanavy dermatyt uźnik — to lečać jaho maziami z kortykasteroidami, ale abaviazkova pa ŭzhadnieńni z doktaram.
«Nie čuŭ, kab u Biełarusi chtości zajmaŭsia fitataksikałohijaj»
Navuka, jakaja vyvučaje atrutnyja rečyvy raślinnaha pachodžańnia abo atručeńni imi žyvioł, nazyvajecca fitataksikałohijaj. Siarhiej Biesarab pryznajecca, što nie čuŭ, kab u Biełarusi chtości joju zajmaŭsia.
«Kali u pošuku Google upisać niešta kštałtu fitachimija raśliny, to akramia maich artykułaŭ piacihadovaj daŭniny naŭrad ci štości znojdziecca, — zaŭvažaje navukoviec. — Heta cikava tolki nievialikamu kołu śpiecyjalistaŭ. Ščyra kažučy, navat paraicca nakont niejkich fitachimičnych asablivaściej toj ci inšaj raśliny niama z kim. Najčaściej davodzicca ŭ pracy nad artykułami praz Linkedin kamunikavać z amierykancami, ci z navat ź indusami».
Pachodziać ciulpany ź Bližniaha Uschodu, Małoj i Siaredniaj Azii. Jeŭrapiejcy paznajomilisia ź imi ŭ Vizantyi. U Turcyi, jakaja zachapiła jaje, dahetul ciulpan ličycca nacyjanalnaj kvietkaj krainy. Mierkavana, u Jeŭropu ciulpany trapili ŭ siaredzinie 16 stahodździa.
Biełaruś maje svaje ciulpany. U dzikaj pryrodzie raście ciulpan lasny, jaki zaniesieny ŭ Čyrvonuju knihu krainy.
Čytajcie taksama: Karysnyja materyjały pa raślinnaj niebiaśpiecy:
Artykuł, pryśviečany dekaratyŭnym raślinam, jakija z naciažkaj možna nazvać pakajovymi.
Tut havorycca pra pahrozy kantaktnaha dermatytu.
U hetym artykule pišuć pra adzin tulipalin A, jaki fitataksičny.
Tut havorka pra raślinnyja taksiny.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Što rabić, kab ciulpany daŭžej stajali ŭ vazie
«90% vybirajuć biudžetnyja bukiety i płaciać kartaj rasterminoŭki». Kolki ŭ Minsku ciapier kaštujuć kvietki i jaki na ich popyt
a toje vuń užo virusy pryvučaje, a ź ciulpanami spravicca nie moža?