Try hetyja vidy klaščoŭ sustrakajucca ŭ našym rehijonie najčaściej
Jak pakazvajuć prahnozy entamołahaŭ, z-za klimatyčnaha paciapleńnia klaščoŭ u našych lasach budzie stanavicca tolki bolš i aktyŭničać jany buduć užo ciaham troch siezonaŭ, a nie tolki letam, jak raniej. I ratunku ad hetaha niama: jašče nidzie ŭ śviecie nie ŭdałosia abmiežavać papulacyju klaščoŭ chimičnymi srodkami.
Adzinyja na siońnia sposaby abarony ad klaščoŭ — heta vakcynacyja ad encefalitu (jakaja, adnak, nie ratuje ad kleščavaha barelijozu, ci chvaroby Łajma), a taksama vykarystańnie chimičnych repielentaŭ.
U Biełarusi ahułam zarehistravana 12 vidaŭ tak zvanych iksodavych klaščoŭ z amal 900, što isnujuć u śviecie. Najbolšaje epidemijałahičnaje značeńnie majuć sabačy klešč (Ixodes ricinus), čarnanohi klešč (Ixodes scapularis), taježny klešč (Ixodes persulcatus).
Čaściej za ŭsio klaščy traplajuć na nohi i ruki, śpinu i plečy čałavieka. Mienavita hetyja vobłaści treba abaraniać u pieršuju čarhu.
U jakaści achovy moža vystupać adzieńnie, kali jano zroblena z vykarystańniem śpiecyjalizavanych tkanin z antykleščavym insiektycydnym pramočvańniem nakštałt tkaniny ad amierykanskaha vytvorcy Insect Shield. Raspracavanyja jašče ŭ 1970-ja hady, hetyja tkaniny i siońnia vykarystoŭvajucca dla patreb armii.
Z cyvilnych vytvorcaŭ antykleščavaje pramočvańnie vykarystoŭvaje ŭ svaich vyrabach kampanija BUFF. U ich, naprykład, majecca asobny vid šapak z pramočvańniem Insect Shield, takoj ža, jak u formy vajaroŭ NATA. Heta nie niejkija vysokija technałohii — bavaŭnianyja tkaniny možna i samastojna pramačyć piretroidnymi insiektycydami. Ale treba adznačyć, što insiektycydnyja sastavy, pa-pieršaje, vałodajuć tolki kantaktnym dziejańniem, to-bok klešč pavinien kantaktavać z pramočanaj častkaj adzieńnia niejki praciahły čas, a pa-druhoje, usia efiektyŭnaść źnikaje paśla myćcia adzieńnia albo paśla taho, jak jano traplaje pad doždž.
Samy raspaŭsiudžany i praktyčny mietad — heta vykarystańnie repielentaŭ, to-bok rečyvaŭ, jakija, kali vyparvajucca, utvarajuć vakoł čałavieka abarončy pierymietr z pacham, jaki nie adčuvaje čałaviek, ale jaki vielmi niepryjemny dla nasiakomych (jany paźbiahajuć hetaha pachu). Dla bolšaj efiektyŭnaści repielenty pavinny być davoli latučymi, a z hetym źviazanyja ich abmiežavańni. Z časam praz vypareńnie kancentracyja rečyva źnižajecca, a značyć, źnižajecca i jaho aktyŭnaść, prytym vyznačyć heta davoli składana, bo čałaviek pachu repielentaŭ nie adčuvaje i moža niezaŭvažna, zabyŭšysia, stracić svoj achoŭny barjer.
Kłasičnyja chimičnyja repielenty suprać klaščoŭ
Na siońniašni dzień tak zvanym «załatym standartam adpužvańnia» źjaŭlajecca takoje rečyva, jak dyetyłtałuamid, abo DETA.
Mienavita z hetym rečyvam idzie paraŭnańnie efiektyŭnaści ŭsich novych repielentaŭ.
DETA pracuje na praciahu niekalkich hadzin, patrabuje pieryjadyčnaha ŭznaŭleńnia. Čym bolšaja kancentracyja rečyva ŭ sastavie niejkaha repielentu, tym daŭžej srodak budzie abaraniać.
Rečyva heta davoli redka daje pabočnyja efiekty, ale niepažadana nanosić jaho na paškodžanuju skuru, sintetyčnyja tkaniny (acetat, viskoza), płastyk.
Tut važna adznačyć, što kali ad kamaroŭ padydzie srodak z amal luboj kancentracyjaj DETA, to dla adpužvańnia klaščoŭ treba aryjentavacca na 20—50% DETA. Kali kancentracyja nižejšaja za 20% — klešč nie reahuje. Kali bolšaja za 50% — dadatkovaha efiektu niama, pierapłačvajem za pavietra.
Nieabchodna adznačyć, što ŭ niekatorych srodkach DETA moža ŭtrymlivacca ź sinierhistami — rečyvami nakštałt MGK-264 ci MGK-326, jakija dazvalajuć dasiahnuć pry mienšaj kancentracyi asnoŭnaha rečyva bolšaj efiektyŭnaści.
Inšyja, dazvolenyja SAAZ dla vykarystańnia repielenty, — heta etyłbutyłacetyłaminaprapijanat (IR3535) i pikarydzin (KBR2030).
Pieršy ličycca bijapiestycydam (padobny da aminakisłaty ałaninu) i jaho efiektyŭnaść mocna zaležyć ad zychodnaj kancentracyi ŭ srodku. Naprykład,
suprać čarnanohaha klašča srodak z 15% IR3535 maje takuju ž efiektyŭnaść, jak i srodak z 30% DETA, a srodak z 30% IR3535 — ekvivalentny srodku z 60% DETA. Admietnaja rysa rečyva ŭ tym, što jano mienš latučaje, čym DETA, i daŭžej zachoŭvaje repielentnuju aktyŭnaść.
Mienavita IR3555 časta rekamiendujecca jak antykleščavy srodak dla dziaciej.
Pikarydzin (handlovyja marki Bayrepel, Autan, Saltidin) adnosna DETA maje mienšuju efiektyŭnaść, ale pry hetym absalutna iniertny ŭ adnosinach da tkanin ci płastyku. Dla abarony ad klaščoŭ padychodziać tolki srodki z kancentracyjaj pikarydzinu kala 20—30%.
Try efiektyŭnyja repielenty ad klaščoŭ
Čamu raślinnyja repielenty suprać klaščoŭ nie dapamohuć
Čaściej za ŭsie niejkija narodnyja srodki, jakija pazicyjanujucca jak repielenty, ujaŭlajuć saboj efirny alej raślin. Tut važna razumieć, što ŭ lepšym vypadku, kali efirny alej i budzie mieć repielentnuju aktyŭnaść, to jon budzie pracavać tolki ŭ kancentracyjach, paraŭnalnych z kancentracyjami adznačanych raniej chimičnych srodkaŭ. Uličvajučy, što kancentrat raślinnaha efirnaha aleju moža ŭtrymlivać mnostva (dziasiatki) roznych bijałahična aktyŭnych kampanientaŭ — vykarystańnie takich srodkaŭ moža ŭjaŭlać niebiaśpieku z-za imaviernaści apiokaŭ i atručeńniaŭ.
Tamu čaściej vykarystoŭvajuć słabyja śpirtavyja rastvory efirnaha aleju, jakija nie nadta efiektyŭnyja. Napeŭna, tamu vytvorcy «efirnaalejnych repielentaŭ» nikoli nie paznačajuć kancentracyju dziejsnaha rečyva.
Niekatory efirny alej raślin adpužvaje klaščoŭ, ale ŭ realnaści karystacca im praktyčna niemahčyma
Aficyjny dazvoł ad SAAZ na vykarystańnie ŭ jakaści repielentu maje tolki efirny alej limonnaha eŭkalipta. Ekstrakt aleju hetaj raśliny zabiaśpiečvaje abaronu ad nasiakomych, ekvivalentnuju nizkaj kancentracyi DETA.
Mohuć adpužvać klaščoŭ i niekatoryja indyvidualnyja rečyvy, identyfikavanyja ŭ sastavie eŭkaliptavaha aleju. Heta, naprykład, moža być paramientandyjoł (PMD), chimičnaje złučeńnie 2-undekanon, jon utrymlivajecca, naprykład, u sadovych kłubnicach ci dekaratyŭnaj raślinie chaŭciujnija sercapadobnaja, ci złučeńnie nutkaton, jakoje ŭtrymlivajecca ŭ efirnym alei hrejpfruta ci kiparysa nutkanskaha.
Pakul nie maje paćviardžeńnia repielentnaj aktyŭnaści dla prymianieńnia pry abaronie efirny alej, jaki pracuje jak bijabarjer (naprykład, kab abaranić lecišča ad klaščoŭ ź lesu) i jaki vydzialajuć u pavietra limonnaja trava (cymbapahon) i łandyš.
Usie ž astatnija srodki, u tym liku tak zvanyja «narodnyja» (nakštałt łavandavaha aleju, čajnaha dreva, aleju azadzirachty i inš.), suprać iksodavych klaščoŭ absalutna nieefiektyŭnyja i navat nanosiać škodu za košt taho, što dajuć čałavieku pamyłkovuju nadzieju na biaśpieku i abaronienaść ad klaščoŭ.
Što lepš kupić, kab zaścierahčysia ad klaščoŭ?
Znajści dziejsny srodak nie tak prosta, jak moža padacca. Navat u vialikim horadzie moža spatrebicca šmat času na toje, kab uvažliva praanalizavać toje, što prapanoŭvajecca ŭ aptekach ci kramach. U svaich pošukach dziejsnaha antykleščavaha repielentu treba kiravacca nastupnymi praviłami.
-
Pieravahu addavajcie tolki srodkam, u sastavie jakich paznačana ŭtrymańnie DETA, IR3535 ci pikarydzinu. Abaviazkova pavinna być paznačana kancentracyja asnoŭnaha dziejsnaha rečyva, i jana pavinna być nie mienšaja za 20, a lepš 50% ci kala taho dla DETA, bolšaja za 30% — dla pikarydzinu, 15—30% — dla IR3555. Pieravahu efirnamu aleju maje sens nadavać tolki tady, kali jość surjoznyja supraćpakazańni dla prymianieńnia chimičnych srodkaŭ.
- Kali na butelečcy niama apisańnia sastavu ci nie paznačana kancentracyja — paźbiahajcie takich srodkaŭ uvohule. Jak, darečy, i hetak zvanych univiersalnych repielentaŭ suprać roznych vidaŭ nasiakomych.
- Šmat chto zamaŭlaje roznyja rečy praź internet. Treba adznačyć, što nieabchodna zaŭsiody paraŭnoŭvać ličby kancentracyi, paznačanyja na jomistaści z repielentam, i tym, što ŭkazana na sajcie. Časta vytvorcy vydajuć žadanaje za sapraŭdnaje, a stracicie ad hetaha vy. Taksama pry kupli srodku ŭ internet-kramie maje sens patelefanavać i paprasić pračytać sastaŭ, bo niaredka zdarajecca, što malunki na sajcie pierabłytanyja.
-
Nie treba źviartać uvahu na roznyja «ŭzmocnienyja» srodki, dzie vytvorca nievialikuju kancentracyju dziejsnaha rečyva sprabuje kampiensavać dadatkam insiektycydaŭ. Sensu ŭ hetym asablivaha niama, bo aerazolnaje naniasieńnie insiektycydu nie raŭnaznačna pramočvańniu tkaniny. Vielmi časta vytvorca takim čynam ekanomić, kali dabaŭlaje zamiest DETA bolš tanny insiektycyd.
- Pik aktyŭnaści repielentaŭ znachodzicca ŭ vuzkim dyjapazonie i da taho ž zaležnaść «kancentracyja—efiekt» nieliniejnaja. Heta značyć, što ŭsie srodki z kancentracyjaj, jakaja vychodzić za miežy adznačanych dyjapazonaŭ, nie padychodziać. Etykietka «100% DETA» — heta nie bolš čym markietynhavy chod, takich srodkaŭ treba paźbiahać.
-
Repielent, u adroźnieńnie ad adzieńnia ź insiektycydnym pramočvańniem, raschodujecca sam pa sabie za košt vypareńnia. U siarednim, u zaležnaści ad kancentracyi dziejsnaha rečyva, adnoj apracoŭki moža chapać na 2—3 hadziny. U dalejšym, prytym niezaŭvažna dla samoha čałavieka, kamaroŭ naniesieny srodak jašče budzie adpudžvać, a klaščoŭ — užo nie. Tamu patrebna kantralavać čas znachodžańnia na pryrodzie i pieryjadyčna ŭznaŭlać repielentnuju abaronu.
U jakaści dapamožnika pry vybary dziejsnaha repielentu možna vykarystać infarmacyju z artykuła, dzie padrabiazna praanalizavany srodki, prapanavanyja ŭ prodažy, dasiažnyja na terytoryi Biełarusi i pamiežnych krain.
Zaŭvaha pra repielenty dla dziaciej
Asobna treba skazać kolki słoŭ pra repielenty dla dziaciej. U bolšaści vypadkaŭ «dziciačy repielent» — heta repielent, u jakoha vielmi surjozna źnižana kolkaść dziejsnaha rečyva. Z adnaho boku, ličycca, što nizkaja kancentracyja źnizić ciažar praciakańnia alerhičnaj reakcyi (kali takaja ŭźniknie). Ź inšaha ž boku, asnoŭnaja meta prymianieńnia repielentu — abaranić čałavieka ad nasiakomych, a nie pravieryć alerhičnuju reakcyju. Tamu
pošuk mienavita «dziciačych» repielentaŭ nie maje sensu. Ź pieralikam na kancentracyju dziejsnych rečyvaŭ takija srodki zabiaśpiečvajuć usiaho 10—15 chvilin biaśpieki, potym ich patrebna nanosić znoŭ.
Taksama treba adznačyć, što roznyja surahatnyja repielenty (u tym liku z sumiesiami efirnaha aleju) ź niezrazumiełym sastavam namnoha mienš, čym DETA, vyvučany z punktu hledžańnia taksičnaj i alerhičnaj biaśpieki. Tamu atrymać ad ich macniejšuju alerhičnuju reakcyju ci apiok namnoha praściej, čym ad staroha pravieranaha dziesiacihodździami srodku.
Da taho ž, naprykład, Amierykanskaja akademija piedyjatryi ŭ svaich spravazdačach adznačała, što «repielenty, jakija ŭtrymlivajuć 10% DETA, mohuć ličycca takimi ž biaśpiečnymi dla dziaciej, jak i repielenty, jakija ŭtrymlivajuć 30% DETA». Bolšaść daśledčykaŭ ličyć, čto lubyja chimičnyja repielenty maje sens vykarystoŭvać dla dziaciej uzrostam ad dvuch hadoŭ. Dziaciej mienšaha ŭzrostu i niemaŭlat patrebna baranić ad nasiakomych z dapamohaj antymaskitnych sietak.
Kali vy vyrašyli baranić dziaciej ad klaščoŭ z dapamohaj srodkaŭ dla darosłych, to varta prytrymlivacca nastupnych parad:
- Nie nanosić srodak na ruki małych dziaciej (dzieci łaziać rukami ŭ rot), vakoł vačej i vušej (možna nanieści niašmat).
- Nie dazvalajcie ŭdychać, hłytać repielent, raspylajcie tak, kab srodak nie traplaŭ u vočy. Kab nanieści repielent na tvar dziciaci, spačatku naniasicie jaho na svaju dałoń, a potym užo pasprabujcie raścierci pa tvary dziciaci.
- Nielha nanosić repielent na rany i paškodžanuju skuru (u tym liku na soniečnyja apioki, razdražnionyja i rasčesanyja miescy na skury, miescy ŭkusaŭ nasiakomych).
- Vykarystoŭvajcie repielent tolki na adkrytym pavietry i myjcie skuru vadoj z myłam paśla ŭvachodu ŭ pamiaškańnie.
- Nie prymianiajcie repielentu adnačasova z soncaachoŭnym kremam. Lepš za ŭsio spačatku nanieści krem, pačakać 20—30 chvilin i tolki tady nanosić srodak suprać klaščoŭ. Ličycca, naprykład, što DETA prykładna na 30% źmianšaje achoŭnaje dziejańnie soncaachoŭnaha kremu.
