Draŭlany fałas sa staražytnarymskaha forta Vindołanda. Fota: Univiersitet Ńjukasła
Jašče ŭ 1992 hodzie pry daśledavańni forta Vindołanda (Vindolanda) u paŭnočnaj Anhlii, adnoj z dalokich uskrain kolišniaj Rymskaj impieryi, byŭ znojdzieny draŭlany pradmiet faličnaj formy pamieram kala 16 santymietraŭ.
Ën znajšoŭsia siarod takich pradmietaŭ chatniaha ŭžytku, jak stałovyja prybory, drobnyja instrumienty i kavałki skury, jon byŭ zaniesieny ŭ katałoh jak instrumient dla cyravańnia.
Praz 30 hadoŭ vučonyja z Kiembrydžskaha ŭniviersiteta i Univiersiteckaha kaledža Dublina praviali daśledavańnie, vyniki jakoha apublikavali ŭ časopisie Antiquity.
Vučonyja adznačajuć, što fałasy byli paŭsiul u rymskaj kultury. Jany simvalizavali seks, mahiju i abaronu. Vyjavy ich možna pabačyć na freskach, mazaikach, skulpturach. Bolšaść archieałahična zadakumientavanych uzoraŭ fałasaŭ zroblenyja ź mietału, kamieniu abo kości, a časam i z kieramiki. Fałasy byli roznych pamieraŭ i form.
Vučonyja ich znachodzili ŭstalavanymi ŭ roznych miescach u hramadskich i ŭ pryvatnych budynkach. Ale najbolš raspaŭsiudžanymi byli fałasy, jakija možna było nasić z saboj. Niekatoryja ź ich upryhožvali inšyja pradmiety, prykładam, nažy abo padvieski. Adnak znachodka ź Vindołanda, jak adznačajuć daśledčyki, — pieršy viadomy ŭzor fałasa z dreva, znojdzieny dzie-niebudź u rymskim śviecie.
Vučonyja prapanavali try mahčymyja interpretacyi vykarystańnia znachodki ŭ staražytnyja časy: vystupajučy elemient (hiermy, statui abo budynku), taŭkačyk, sieksualnaja cacka.
Vystupajučy elemient
Na dumku vučonych, adnoj z mahčymych interpretacyj vykarystańnia draŭlanaha fałasa ź Vindołanda źjaŭlajecca toje, što jon moh być ustaŭleny ŭ inšy abjekt abo pavierchniu. Tak, kruhłaja asnova fałasa moža ščylna ŭpisacca ŭ adtulinu.
Vučonyja dapuskajuć, što fałas moh być ustaŭleny ŭ hiermu. Viadoma, što jana mieła formu čatyrochhrannaha słupa, zavieršanaha skulpturnaj hałavoj, pieršapačatkova boha Hiermiesa (adsiul nazva). Niaredka da jaje ź piaredniaha boku pryrablaŭsia fałas (ź jaječkami abo biez). Fałas časam vyrazali asobna i ŭstaŭlali ŭ manalit. Hiermy sustrakalisia pa ŭsim hreka-rymskim śviecie. Časta raźmiaščalisia kala dźviarnych prajomaŭ, dzie minaki mahli dakranucca da ich, kab atrymać abaronu.
Adnak, zaŭvažajuć daśledčyki, znos asnovy znachodki, asabliva jaje vypukłaha kanca, adnolkavy pa ŭsioj pavierchni. Takoje było b małavierahodnym, kali b asnova była ŭstaŭlenaja ŭ razietku. Akramia taho, zhładžany kraj, jaki adroźnivaje vypukły kaniec ad bakoŭ asnovy, śviedčyć ab tym, što fałas nieadnarazova zdymali i znoŭ ustaŭlali.
Inšym varyjantam vykarystańnia draŭlanaha fałasa, na dumku vučonych, mahło być jaho raźmiaščeńnie z metaj zabieśpiačeńnia abarony ŭvachodu ŭ adzin z klučavych budynkaŭ unutry krepaści, naprykład, doma kamandzira, budynka štaba abo zbožžaschovišča.
Jany zaŭvažajuć, što adsutnaść vyvietryvańnia pavierchni, śviedčyć ab tym, što pry takim vykarystańni fałas albo zachoŭvaŭsia ŭ pamiaškańni, albo ŭ abaronienym miescy, albo, pa mienšaj miery, nie raźmiaščaŭsia na adkrytym miescy na praciahu značnaha času.
Akramia taho, adznačajuć daśledčyki, fałas moh być pryznačany dla ŭstaŭki ŭ draŭlanuju statuju. U jakaści anałohii jany pryvodziać draŭlanuju statuju z hniazdom, pryznačanym dla ŭtrymańnia asobnaha fałasa, znojdzienuju siarod abłomkaŭ handlovaha sudna pačatku pieršaha stahodździa našaj ery kala Marsiela.
Taŭkačyk
Daśledčyki miarkujuć, što pradmiet u formie fałasa moh taksama vykarystoŭvacca ŭ jakaści taŭkačyka dla drabnieńnia roznych rečyvaŭ.
Vučonyja śćviardžajuć, što forma pradmieta mahła dadać niejkuju mahičnuju siłu abo abaronu da inhredyjentaŭ, bo akt drabnieńnia aktyvavaŭ by mahiju. Znachodka ź Vindołanda mahła vykarystoŭvacca dla vyrabu ježy, kaśmietyki, lekaŭ abo maziaŭ.
Daśledčyki pryvodziać niekatoryja prykłady vykarystańnia taŭkačykaŭ i stupak dla takich metaŭ u rymski pieryjad. Jany taksama adznačajuć, što fałasapadobny taŭkačyk nie ŭnikalny, anałahičnyja pradmiety byli znojdzienyja ŭ inšych kulturach i pieryjadach.
Seksualnaja cacka
Vučonyja adznačajuć, što nielha admaŭlać mahčymaści vykarystańnia znachodki ŭ jakaści sieksualnaj pryłady, padobnaj da tych, što my siońnia nazyvajem fałaimitatarami abo seks-cackami.
Adnak sam termin «seks-cacka», zaŭvažajuć daśledčyki, moža nie adlustroŭvać histaryčnuju realnaść taho, jak fałasy vykarystoŭvalisia ŭ rymskim hramadstvie.
Mahčyma, ich vykarystańnie nie mieła vyklučna seksualnaha charaktaru i nie było nakiravanaje na atrymańnie zadavalnieńnia. Takija pryłady mahli ŭžyvacca ŭ dziejańniach, jakija zamacoŭvali ŭładu, naprykład, nad rabom jaho (ci jaje) ŭładalnika.
Daśledčyki adznačajuć, što dapuščeńnie ab tym, što fałas ź Vindołanda vykarystoŭvaŭsia ŭ jakaści seksualnaj pryłady, dastatkova sprečnaje. Dokazam mahli b słužyć znachodki śladoŭ zmazačnych materyjałaŭ ci čałaviečych vydzialeńniaŭ. Adnak jany nie znojdzienyja.
Taksama niezrazumieła, zaŭvažajuć vučonyja, jak mienavita znos moža vyjaŭlacca na pradmietach takoha typu. Na siońnia nie isnuje daśledavańniaŭ hetaha. Treba taksama ŭličvać adroźnieńni ŭ vykarystańni padobnych pradmietaŭ pradstaŭnikami roznych pałoŭ i seksualnaj aryjentacyi.
U suviazi z hetym, kali fałas ź Vindołanda funkcyjanavaŭ jak fałaimitatar, jon nie abaviazkova pavinien byŭ vykarystoŭvacca dla praniknieńnia. Zamiest hetaha, adznačajuć navukoŭcy, takija dziejańni, jak stymulacyja klitara, mahli b lepš adpaviadać naziranaj formie i znosu.
Aryhinalnaja 3D-madel znachodki ź Vindołanda była stvoranaja Rysam Uiljamsam (Rhys Williams) z Univiersiteta Tysajda (Teesside University) i dastupnaja dla prahladu na Sketchfab.
Čytajcie jašče:
«Muž sam papaŭniaje kalekcyju». Biełaruski raskazali, jak u ich łožku źjavilisia seks-cacki i jakija
