Hienry Kisindžer. Fota: Evan Vucci /AP
Try istotnyja spravy Kisindžera
«Usie prystojnyja ludzi pačynali ŭ raźviedcy», — skazaŭ pry znajomstvie Hienry Kisindžer rasijskamu prezidentu Uładzimiru Pucinu. Vidavočna, jon schitravaŭ — u adroźnieńnie ad Pucina, jaki ŭsio žyćcio pracavaŭ na kabinietnych pasadach u cichim tyle, Kisindžer pačynaŭ z vajskovaj vyviedki 84-j piachotnaj dyvizii armii ZŠA i ŭdzielničaŭ u bajach Druhoj suśvietnaj. Ale «meta apraŭdvaje srodki» — tak apisvaje svajo palityčnaje kreda sam Kisindžer, i, napeŭna, jamu dla čahości spatrebiłasia atrymać prychilnaść Pucina.
U zamiežnuju palityku Kisindžer trapiŭ padčas prezidenctva Ryčarda Niksana ŭ 1969 hodzie. Apošni imknuŭsia skaracić udzieł ZŠA ŭ nieistotnych mižnarodnych spravach, jakija adciahvali ŭvahu i resursy. Hety kurs pavinien byŭ ździejśnić Kisindžer, ź jakim u amierykanskaha prezidenta skłalisia nadzvyčaj davierlivyja adnosiny. Pry Niksanu jon staŭ daradcam pa nacyjanalnaj biaśpiecy i dziaržaŭnym sakratarom ZŠA.
Razradka
Napeŭna, najbolš istotnaj spravaj Kisindžera ŭ našym rehijonie stała razradka adnosin pamiž SSSR i ZŠA. Tady krainy padpisali damovy ab skaračeńni stratehičnych uzbrajeńniaŭ, Maskva pašyryła ekanamičnyja adnosiny z Zachadam, a ŭ kosmasie adbyłasia stykoŭka karabloŭ «Sajuz — Apałon». Niksan z Kisindžeram bolš za inšyja amierykanskija administracyi nablizilisia da ŭsprymańnia kamunistyčnaha kiraŭnictva SSSR jak całkam naturalnaha. Zamiežnaja palityka SSSR z časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny zaznała svoj najvialikšy tryumf.
Mienavita praz Kisindžera Niksan pravodziŭ usie dalikatnyja razmovy z SSSR, pryčym čaściakom jany nie stavili ŭ viadomaść supracoŭnikaŭ Biełaha doma i Dziaržaŭnaha departamienta. Darečy, u svaich uspaminach Kisindžer nievysoka aceńvaje Leanida Brežnieva, što padajecca niespraviadlivym. Rassakrečanyja zapisy pieramoŭ śviedčać, što saviecki hiensiek ni razmovaj, ni manierami, pakul byŭ zdarovy, nie sastupaŭ svaim amierykanskim surazmoŭcam.
Adnak u vyniku čaraŭnictva nie adbyłosia i prajekt razradki chutka siabie vyčarpaŭ.
Spynić chałodnuju vajnu było niemahčyma, bo nie dazvalała sama sutnaść sistemy SSSR i śvietapohlad jaho kiraŭnikoŭ u Maskvie. Praciahnulisia honka ŭzbrajeńniaŭ i saviecka-amierykanskija proksi-vojny ŭ Afrycy i na Blizkim Uschodzie, pakul kančatkova razradku nie pachavała interviencyja SSSR u Afhanistan.
Abodva baki ličyli razradku sposabam vieści kanfrantacyju mienš niebiaśpiečnymi mietadami.
Paźniej Kisindžer apisvaŭ hety čas jak «stratehiju viadzieńnia kanfliktu z Savieckim Sajuzam». Chutka i ŭ amierykanskaj presie samo słova «razradka» prosta stała adyjoznym, sinonimam «umiratvareńnia ahresara».
Savieckija dysidenty bačyli svaimi sajuźnikami nie Niksana i Kisindžera, jakim nie było nijakaj spravy da pravoŭ čałavieka ŭ SSSR, a ideałahičnuju apazicyju ŭ Kanhresie ZŠA, naprykład, u sienataru Džeksanu i jaho prychilnikach. Adnak razam z tym, dziakujučy časovamu paciapleńniu adnosin, u SSSR na niekalki hadoŭ źnikła antyamierykanskaja rytoryka, spynili hłušyć «Hołas Amieryki», a moładź pačała słuchać pa radyjo «Bitłz», «Pink Fłojd» i «Rolinh Stoŭnz». Iniercyja ŭ «antyimpieryjalistyčnych» nastrojach SSSR niezvarotna źniziłasia.
Staŭka na Kitaj
Druhoj istotnaj spravaj Kisindžera, napeŭna, bolš važnaj dla siońniašnich mižnarodnych adnosin, stała naładžvańnie suviaziaŭ z Kitajskaj Narodnaj Respublikaj. Z časoŭ hramadzianskaj vajny ŭ Kitai ZŠA farmalna nie pryznavali kitajskich kamunistaŭ lehitymnym uradam, padtrymlivajučy Kitajskuju Respubliku na vostravie Tajvań.
Razam z tym raskoł u saviecka-kitajskich adnosinach adkryvaŭ mahčymaść supraćpastavić dźvie kamunistyčnyja krainy, a ekanamičnyja vyhady prynieści ZŠA.
Iznoŭ Kisindžer staŭ pasiarednikam u palitycy Niksana pa pryznańni KNR u 1972 hodzie, iznoŭ heta adbyvałasia tajemna ad kaleh u Dziaržaŭnym departamiencie. Najbolš jaskravym momantam padrychtoŭki da paciapleńnia adnosin stała «pinh-ponhavaja dypłamatyja», kali razam z kamandaj pa nastolnym tenisie Kitaj tajemna naviedvali dypłamaty ZŠA.
U vyniku heta sapraŭdy źmianiła bałans sił u Jeŭrazii. Uzdym Piekina staŭ adnym z faktaraŭ, jaki padšturchnuŭ Harbačova pačać pierabudovu stahnujučaj savieckaj sistemy. U samim ža Kitai prytok zachodnich inviestycyj dazvoliŭ padniać z halečy 600 miljonaŭ čałaviek.
Razam z tym siońnia praź dziejańni Kisindžera ŭ 1970-ja hady ZŠA trapili ŭ «pastku Fukidzida» — tak dypłamaty apisvajuć źjavu, kali ŭzmacnieńnie adnoj dziaržavy pahražaje isnamu hiehiemonu. Zrešty, jak adznačaje amierykanski historyk Lutvak, Kisindžer niamała taksama pryčyniŭsia da stvareńnia mifa ab zahadkavaj i razumnaj kitajskaj stratehii, jakaja skiravanaja na sotni hadoŭ napierad.
Vychad z vajny
Narešcie, treciaj istotnaj spravaj Kisindžera stała pastupovaje vyjście ZŠA z vajny ŭ Vjetnamie — spačatku praź pieradaču adkaznaści za bajavyja dziejańni na ŭrad Paŭdniovaha Vjetnama (vjetnamizacyju), a potym praz padpisańnie Paryžskich mirnych pahadnieńniaŭ 1973 hoda.
Za hety krok Kisindžera i ministra zamiežnych spraŭ Vjetnama Le Dyk Tcho ŭznaharodzili Nobieleŭskaj premijaj miru. Adnak pahadnieńni nie vykonvalisia i praz dva hady armija kamunistyčnaha Paŭnočnaha Vjetnama zaniała paŭdniovuju častku krainy. Paźniej Kisindžer sprabavaŭ viarnuć Nobieleŭskuju premiju, bo jaho mirny prajekt skončyŭsia pravałam.
«Reałpalityk» Kisindžera i 2022 hod
Niahledziačy na supiarečlivaść, upłyvy Kisindžera na sučasnaje myśleńnie ab zamiežnaj palitycy składana pieraacanić. Abajalny, z vysokim intelektam, jon jašče jak dziaržsakratar achvotna vykarystoŭvaŭ miedyja dla pašyreńnia svajoj papularnaści.
Skandalnym dla jaho akazaŭsia vystup na forumie ŭ Davosie, jaki prachodziŭ u momant uvarvańnia Rasii va Ukrainu 2022 hoda. Padčas razmovy Kisindžer pasprabavaŭ rastłumačyć mižnarodnuju situacyju vakoł vajny va Ukrainie z punktu hledžańnia «reałpalityk».
Ën śćviardžaŭ, što Rasiju nielha vyciaśniać ź Jeŭropy, bo heta pryviadzie da jašče bolšaj niestabilnaści i jašče bolšych kanfliktaŭ. Taksama jon padkreślivaŭ, što Rasiju niebiaśpiečna šturchać u arbitu Kitaja, uzmacniajučy tym samym hałoŭnaha supiernika Zachadu.
Ale, badaj, najbolšaje abureńnie vyklikała vykazvańnie, što dla spynieńnia kanfliktu Ukrainie pryjdziecca pajści na terytaryjalnyja sastupki, što vyklikała rašučaje niepryniaćcie z boku Zialenskaha i maciernuju ekspresiju daradcy Ofisa prezidenta Ukrainy Alaksieja Arastoviča.
Viadoma, palityku Ukrainy nielha idealizavać. U Kijevie baluča ŭsprymajuć, kali rekamiendacyi ŭ duchu «reałpalityk» hučać na Zachadzie — na hetym viektary im chočacca, kab staŭleńnie da Ukrainy hruntavałasia nie na spažyvieckich padychodach, a na «supolnych kaštoŭnaściach». Ale ŭ toj ža čas kijeŭskija palityki chvalacca, što toj samy cyničny «reałpalityk» jany pravodziać adnosna Biełarusi. Dy nie tolki adnosna našaj krainy, ale taksama Tureččyny, Kitaja, Indyi.
Razam z tym Kisindžer vykazvaŭ typovy dla sučasnych «realistaŭ» punkt hledžańnia, što Biełaruś, Ukraina i Małdova źjaŭlajucca zonaj rasijskich intaresaŭ, jakaja maje rolu kluča da biaśpieki ŭ adnosinach pamiž Rasijaj i astatniaj Jeŭropaj. Z hetaha punktu hledžańnia, meta NATA — praduchilić vajnu, ale nie raźviazvać jaje.
Na svajo 100-hodździe Kisindžer u intervju Wall Street Journal vystupiŭ užo sa skarektavanaj pazicyjaj — što ŭstupleńnie Ukrainy ŭ NATA metazhodnaje, ale Krym viartać nielha, bo «cełasnaść Rasii akazałasia b pad pahrozaj. I heta niepažadana dla śvietu».
Biezumoŭna, takoje vyznačeńnie losaŭ našaha rehijona biez uliku suvierennaj voli jaho narodaŭ abraźlivaje i spryjaje rasijskaj prapahandzie. Bolš za toje, usia karjera Kisindžera ŭ čymści naśmiešliva śviedčyć, što «realisty» sami nie vielmi realistyčnyja — u vyniku pamylajucca hetak ža časta, jak usie.
