Pažaryščy na turaŭskim bałońni. Fota: Maksim Białocki
Pažary ŭ dzikaj pryrodzie — narmalnaja źjava. Jany dapamahajuć niekatorym typam lasoŭ adnaŭlacca. Kali słoj lasnoj padściłki ŭ saśniaku robicca takim toŭstym, što maładym dreŭcam niama jak ukaranieć, praces naturalnaha adnaŭleńnia praktyčna prypyniajecca.
Na dapamohu prychodziać pažary: suchoje dreva moža zaharecca ad małanki. Arhanika, jakaja nakoplivałasia hadami, raskładajecca ahniom vielmi chutka i pieratvarajecca ŭ pažyŭnyja rečyvy dla novych raślin.
Bolšaja častka naturalnych lasnych pažaraŭ zajmaje nievialikuju płošču. Paśla pažaru małady les chutka padymajecca na ŭzbahačanaj pažaram hlebie. Roznyja ŭčastki lesu harać z roznaj intensiŭnaściu, tamu paśla pažaru les moža stać bolš raznastajnym, čym raniej.
Adnak pry niedastatkovaj vilhotnaści pažary mohuć pierarastać u vielmi vialikija, razburalnyja dla ekasistem. Jany mohuć być niebiaśpiečnyja i dla zdaroŭja dy žyćcia ludziej, a papiaredžvać i tušyć pažary ŭ śpiakotnyja i zasušlivyja pieryjady — vielmi zatratna.
Samyja surjoznyja i składanyja dla tušeńnia pažary na Paleśsi adbyvajucca akurat u asušanych pojmach rek, na asušanych tarfianikach abo parušanych bałotach.
U daśledavańni «Łandšaftnyja pažary niepraparcyjna ŭździejničajuć na tarfianiki, papłavy i listavyja lasy ŭmieranaha pojasa z vysokaj pryrodaachoŭnaj kaštoŭnaściu, ale tolki va ŭmovach nizkaj vilhotnaści», apublikavanym na hałoŭnaj suśvietnaj płatformie recenzavanaj navukovaj litaratury ScienceDirect u mai 2023 hoda, skazana, što
adnaŭleńnie vodna-bałotnych uhodździaŭ moža pamienšyć imaviernaść razburalnych pažaraŭ na vialikich płoščach.
Brytanski trast pa arnitałohii sabraŭ kamandu navukoŭcaŭ ź Vialikabrytanii, Kanady, Novaj Ziełandyi i Biełarusi, dzie našu krainu pradstaŭlaŭ Dźmitryj Hrumo, dyrektar Instytuta ekśpierymientalnaj bataniki imia Kupreviča NAN Biełarusi.
Vučonyja kartahrafavali i praanalizavali bujnyja pažary, što adbyvalisia na Paleśsi na praciahu 19-ci hadoŭ. Dla vyvučeńnia pryčyn i ŭzroŭniu raspaŭsiudžanaści bujnych pažaraŭ vykarystoŭvalisia spadarožnikavyja zdymki, što znachodziacca ŭ volnym dostupie.
Karta pažaraŭ na Paleśsi z daśledavańnia
Aŭtary daśledavańnia vyjavili, što z 2001 pa 2019 hod na Paleśsi adbyłosia piać pažaraŭ na płoščy bolš jak 100 kvadratnych kiłamietraŭ (tak zvanyja «miehapažary»). Asabliva časta Paleśsie hareła ŭviesnu i ŭvosień.
Pačynalisia pažary pieravažna tam, dzie viaskoŭcy vypalvali paletki pierad pačatkam i paśla zakančeńnia sielskahaspadarčych rabot.
Mienavita siezonny pał — častaja pryčyna pažaraŭ na susiednich tarfianikach i papłavach, dzie ahoń pahražaje redkim vidam i pryvodzić da vysokich vykidaŭ vuhlarodu ŭ atmaśfieru.
Vypracavanyja tarfianiki i paletki na miescy niekali asušanych bałot — nadzvyčaj pažaraniebiaśpiečnyja abjekty. Suchi torf lohka pačynaje tleć, ale patušyć tarfiany pažar vielmi składana.
Samyja vialikija pažary pałali ŭ liścievych lasach, nanosiačy vializnuju škodu viekavym dubrovam, jakija znachodziacca pad achovaj. Jany adnaŭlajucca paśla pažaraŭ ciažej za inšyja vidy lasoŭ.
Ahułam za daśledavany pieryjad pažary roznaha maštabu zakranuli piatuju častku asabliva achoŭnych pryrodnych terytoryj Paleśsia. U toj ža čas hareła tolki 8% terytoryj, što nie znachodziacca pad achovaj.
Adzin z bujnych pažaraŭ — płoščaj 97 kv. km — adbyŭsia ŭ Čarnobylskaj zonie adčužeńnia, dzie paśla avaryi na Čarnobylskaj AES zachoŭvajecca vysoki ŭzrovień radyjeaktyŭnaha zabrudžvańnia. Pažary ŭ hetaj častcy Paleśsia mohuć mieć asabliva surjoznyja nastupstvy dla zdaroŭja ludziej.
U Biełarusi płošča asušanych tarfianikaŭ pieravyšaje 1,5 młn ha. Heta značyć, što praktyčna kožny horad krainy patencyjna znachodzicca ŭ zonie ryzyki pry hareńni tarfianikaŭ. I adzinaje efiektyŭnaje rašeńnie ŭ baraćbie z tarfianymi pažarami — zabałočvańnie dehradavanych tarfianikaŭ.
Čytajcie taksama:
Što rabić čałavieku, kali jaho atakuje varona?
Varta pryhladacca da ptušak na palach. Mahčyma, atrymajecca zafiksavać siensacyju
