Fota: «Naša Niva»
Što rabić prosta ciapier?
— Kali biełaruskamu pašpartu zastałosia mieniej za hod, kudy iści i jakija dakumienty afarmlać?
— Bolšaść krainaŭ ES maje mahčymaść vydavać svaje trevieł-dakumienty. Ale hałoŭnym čynam takija dakumienty vydajuć, kali ŭ čałavieka ŭžo jość albo dadatkovaja abarona, albo status uciekača, albo pastajanny vid na žycharstva.
Prablema ŭ tym, što bolšaść niejeŭrapiejskich krainaŭ takija dakumienty nie vydaje. Tamu treba abirać krainu z najbolš spryjalnymi ŭmovami z tych krainaŭ, jakija vam dastupnyja. Darečy, my i bačym, što častka biełarusaŭ u emihracyi pačała pierajazdžać z toj ža Hruzii ŭ krainy Jeŭrasajuza.
— A ci hatovyja mihracyjnyja orhany jeŭrapiejskich krainaŭ da čerhaŭ ź biełarusaŭ?
— Ja b nie kazaŭ pra vialiki napłyŭ narodu. Kali kazać pra kryzis z uciekačami, dyk biełarusaŭ niemahčyma paraŭnać ź miljonam siryjcaŭ, što ciaham niekalkich miesiacaŭ pryjechaŭ u Hiermaniju. Biełarusy dla Jeŭrasajuza i toj ža Polščy nie źjaŭlajucca vialikaj administracyjnaj prablemaj.
Ale tak, šmat jakija pracedury, kali havorka idzie, prykładam, pra nievialikija polskija vajavodstvy, biełarusy musiać buduć prachodzić pieršymi. I heta paŭpłyvaje i na terminy razhladu dakumientaŭ. A časam vam daviadziecca sustrakacca z frazami nakštałt «My nie robim i nie vydajom takich dakumientaŭ». Biezumoŭna, heta budzie.
— Varta pačakać «pašparta dobraha biełarusa» ci padavacca na «abaronu» ŭžo ciapier?
— Ja b raiŭ nie čakać hetaha pašparta, a rabić mižnarodnuju abaronu i padavacca na prajazny dakumient. Kab pašpart Pierachodnaha kabinieta dziejničaŭ, jon musić prajści ŭzhadnieńnie ź inšymi krainami. Pakul ja nie maju infarmacyi pra toje, što krainy jaho pryznali.
Da taho ž dakumient, vydadzieny Polščaj, Čechijaj ci Hiermanijaj, usio roŭna budzie mieć bolšuju siłu. I dla vas budzie adkryta bolš krainaŭ, u jakija vy zmožacie pryjechać, jakija pahodziacca pastavić u hety dakumient svaje vizy.
Ja b ustrymaŭsia kazać pra toje, što biełarusy robiać svoj pašpart pieršymi ŭ śviecie. Bo emihracyjnych uradaŭ u historyi, ja ŭpeŭnieny, byli dziasiatki. Uspomnicie chacia b pašpart BNR.
Što budziem rabić u budučyni?
— U dakumiencie Łukašenki havorka idzie nie tolki pra pašparty, ale i pra majomaść. Ciapier pradać ci pierapisać jaje možna tolki viarnuŭšysia ŭ Biełaruś. Kali ŭjavić, što adnojčy zakon vierniecca ŭ Biełaruś, jak kampiensavać ludziam stračanyja damy, kvatery i mašyny?
— My jak hramadzianskaja supolnaść musim stvaryć miechanizm i naviazać jaho novaj biełaruskaj dziaržavie. I novaja dziaržava musić zrabić tak, kab ludzi, jakija paciarpieli, atrymali naležnuju kampiensacyju.
U suśvietnaj praktycy miechanizmy kampiensacyj pracujuć pa-roznamu. Kali jość mahčymaść biesprablemna viarnuć čałavieku jaho majomaść, jaje treba viarnuć. Kali heta niemahčyma, dziaržava musić kampiensavać čałavieku stračanyja hrošy.
Ciažka kazać, jak heta budzie vyhladać, bo my havorym pra budučyniu. Pravavych miechanizmaŭ dla realizacyi hetych dziejańniaŭ niama, ale ich treba stvaryć.
Ja ŭpeŭnieny, kampiensacyju musiać atrymać i tyja ludzi, što stracili majomaść, i tyja, što niezakonna adsiedzieli, i svajaki tych, kaho zakatavali ŭ turmach. I za ŭsio heta maje adkazvać biełaruskaja dziaržava.
Navat z praterminavanym pašpartam vy — hramadzianie Biełarusi
— Spadar Aleś, vosiem hadoŭ tamu vy zajechali ŭ Biełaruś faktyčna biez pašparta. Ale ciapier jon u vas jość?
— Tak, i dla mianie heta vielmi kaštoŭna. Ja — hramadzianin Respubliki Biełaruś.
— U mianie pašpart skončycca krychu bolš čym praz hod. Ci pierastanu ja ŭ hety momant być hramadziankaj Biełarusi?
— Biezumoŭna, nie. Bolš za toje, vy možacie pryjści ŭ luboje konsulstva Respubliki Biełaruś i atrymać tak zvanuju «daviedku na viartańnie». Navat kali ŭ vas uvohule niama dakumientaŭ, hetaja daviedka na viartańnie zamacoŭvaje za vami mahčymaść pierasiekčy miažu — prynamsi pakul ruch praź miažu adkryty.
Litoŭcaŭ ci palakaŭ vy z takoj daviedkaj spakojna prajedziecie. Što budzie z vami na terytoryi Biełarusi — heta ŭžo zaležyć ad kožnaha kankretnaha vypadku.
Čytajcie taksama:
Stryžak: Pryjeduć mianiać pašpart i zusim niečakana trapiać u SIZA
