Fota: sacyjalnyja sietki
«Nastaŭniki čakajuć pieršakłaśnikaŭ na dvary i sami advodziać u kabiniety, tamu što baćkam u škołu nielha»
Kacia vučycca ŭ 9-m kłasie dziaržaŭnaj siaredniaj škoły ŭ Minsku. Jana raskazvaje, što apošnim časam uzmacniŭsia kantrol za školnikami — što padčas urokaŭ, što za miežami kabinietaŭ. Naprykład, ciapier pierad kožnymi kanikułami baćkam vydajuć śpiecyjalnuju tablicu, u jakoj treba zapaŭniać, dzie i z kim kožny dzień znachodzicca dzicia.
«Z novaha — źjaviŭsia abaviazkovy ŭrok pa «Vialikaj Ajčynnaj vajnie». Aficyjnaje tłumačeńnie dadatkovych zaniatkaŭ — heta pavinna nam dapamahčy padrychtavacca da CE. Pra inšyja abaviazkovyja vajskova-patryjatyčnyja fakultatyvy ja ničoha nie čuła.
Ciapier praktyčna ŭsie kłasnyja i infarmacyjnyja hadziny pryśviečanyja roznym patryjatyčnym temam. Časam raskazvajuć pra niejkich znakamitych biełaruskich asob, pra važnyja miescy abo padziei. Pieryjadyčna ŭklučajuć kadry ź filmaŭ pra Vialikuju Ajčynnuju vajnu i frahmienty ź dziaržaŭnych navin, jakija krucili napiaredadni pa televizary. Patryjatyčnaj temy stała bolš apošnim časam, ale nas joj nie pierahružajuć. Prynamsi, skardzicca ja nie mahu.
Prapusknaja sistema stała bolš strohaj. Stajać turnikiety, praź jakija možna prajści tolki pa śpiecyjalnych vučnioŭskich kartkach. Na ŭvachodzie ŭ škołu sustrakajuć zavučy i łoviać tych, chto pryjšoŭ biez kartki.
Baćkam u škołu zachodzić nielha. Vučniaŭ małodšych kłasaŭ ich kłasnaja kiraŭnica čakaje na vulicy da peŭnaha času, a potym da pačatku ŭrokaŭ sama viadzie ŭ patrebny kabiniet.
Heta davoli sprečnaje praviła. Niadaŭna nazirała karcinu, jak mama ź dziciem-pieršakłaśnikam spaźnilisia i pryjšli krychu paźniej. Da hetaha momantu ŭsich dziaciej užo adviali ŭsiaredzinu. Dzicia płakała, tamu što nie viedała, što jamu rabić i kudy iści samastojna. Mama prasiła pravieści dzicia, ale zavuč admoviła i paabiacała advieści dziaŭčynku potym, paśla taho, jak vyzvalicca ad niejkich inšych spraŭ.
U cełym kantrol uzmacniŭsia: ciapier pačali sačyć jašče i za tym, što ty robiš paśla škoły. Kali ja źbirajusia adsutničać na ŭrokach pa lubych pryčynach, akramia chvaroby, ja pavinna prynieści za dzień da hetaha zajavu na imia dyrektara ab tym, što mianie nie budzie i čamu. Tłumačeńnie ŭ styli «pa siamiejnych abstavinach» užo nie padydzie.
Pierad kožnymi kanikułami baćkam vydajuć tabličku, dzie jany pavinny prapisać kožny dzień, dzie i z kim ty budzieš znachodzicca.
Nastaŭnikaŭ nie chapaje, asabliva pačatkovych kłasaŭ. Adčuvańnie takoje, što novych ludziej biaruć, prosta kab choć niechta byŭ. Dadatkovych repietytaraŭ najmajuć praktyčna ŭsie, chto ŭ nastupnym hodzie choča trapić u profilny kłas.
U nas dastatkova vialikaja škoła, tamu praktyčna ŭ kožnym kłasie kala 30 čałaviek. Ja čuła, što paśla zakryćcia pryvatnych škoł letaś niekatoryja vučni pierachodzili ŭ dziaržaŭnyja, ale ŭ nas novieńkich niama.
U 9 kłasach ciapier prachodzić vielmi strohi adbor na nastupny hod. U nas u škole ŭsiaho dva 10-yja kłasy. Abodva jany profilnyja. Kab tudy patrapić, treba mieć siaredni bał vyšejšy za 7. Tym, chto nie prajšoŭ, treba budzie šukać inšyja škoły.
Što tyčycca školnaj formy, to ciapier va ŭsich škoł jość dva abaviazkovyja elemienty, u nas — kamizelka i značok. Značok my pryšpilvajem tolki na liniejki ŭ pačatku i kancy čverci, a voś najaŭnaść kamizelki i aficyjna-dziełavoha stylu adzieńnia praviarajuć. Davodzicca vykonvać hetyja praviły, tamu što nie chočacca padvodzić kłasnaha kiraŭnika. Dy i nasamreč kamizelka akazałasia nie takoj užo i niazručnaj, hałoŭnaje — nadzieć niešta biełaje pad jaje, i heta nie abaviazkova pavinna być kašula.
U cełym, mnie kamfortna znachodzicca ŭ škole, ale asabliva tudy ja nie rvusia. Praŭda, užo pałochajuć dumki pra vypusk. Razumieju, što maja budučynia zaležyć tolki ad mianie».
«Dzicia nie jeść u škole, ale nastaŭniki pačynajuć zapałochvać, kali ty chočaš admovicca ad abiedaŭ»
Maryna, mama dzieviacikłaśnika, kaža, što niadaŭna sutyknułasia z zapałochvańniem i pahrozami z boku nastaŭnicy svajho syna. Maryna pasprabavała admovicca ad haračych abiedaŭ u škole, jakija jaje dzicia nie jeść. Kłasnaja kiraŭnica skazała, što nielha nie płacić za charčavańnie: nibyta heta prapisana ŭ pastanovach Minadukacyi.
Praŭda, pa słovach Lucyi Michalčuk, načalnicy adździeła arhanizacyi charčavańnia ŭ Minadukacyi, u dakumientach nidzie nie prapisana, što haračaje charčavańnie ŭ škole — heta niešta abaviazkovaje. «Kali dzicia kateharyčna admaŭlajecca jeści ź niejkich pryčyn, nijakaj zajavy nie treba. Prosta nieabchodna infarmavać kłasnaha kiraŭnika abo rabotnika, jaki adkazvaje za charčavańnie ŭ škole», — adznačyła čynoŭnica.
Maryna raskazvaje, što jaje historyja nie ŭnikalnaja. Ź jaje słoŭ, z hetym sutykałasia niekalki jaje siabroŭ i znajomych, čyje dzieci taksama nie jaduć abiedaŭ.
«U miesiac za haračyja abiedy moža iści kala 100 rubloŭ. Raniej ja mahła dazvolić sabie płacić i nie źviartać uvahi na toje, jeść majo dzicia ŭ škole ci nie. Ciapier u mianie niama takoj mahčymaści, — dzielicca Maryna. — Mnie nie padabajecca, kali padletku 14 hadoŭ zapichvajuć ježu ŭ toj momant, kali jon hetaha nie choča. Mnie praściej dać jamu hrošaj, kab jon sam kupiŭ što-niebudź u bufiecie, kali zachoča jeści, a potym doma jaho pakarmić.
Ja nie chaču, kab u majho syna źjaviłasia rasstrojstva charčovych pavodzin ad karmleńnia tym, što jon nie lubić.
Ja pajšła na baćkoŭski schod i była ŭ žachu. Čakała, što mnie buduć raskazvać pra budučyja ekzamieny, a ź mianie zamiest hetaha pačali patrabavać hrošaj. Tam było kala 10 čałaviek, i nichto ničoha nie kazaŭ: usie nastolki pryvykli maŭčać i bajacca.
Da hetaha ja ŭžo ŭzdymała pytańnie ab admovie ad charčavańnia ŭ asabistaj pierapiscy z nastaŭnicaj. Na heta jana mnie pačała pahražać: maŭlaŭ, kali ja raźviedzienaja i ciapier siadžu biez pracy, to piedsaviet moža nakiravać da mianie patrebnyja słužby, kali ja budu praciahvać patrabavać.
Potym hetaja vykładčyca skazała ŭžo asabista majmu dziciaci, što ŭ nas buduć prablemy z-za hetaj situacyi. Vielmi nadakučyła bajacca, ale pakul ničoha zrabić z hetym nielha».
«Zapisvajuć u BRSM bieź viedama dziaciej, bo jość raznaradka»
U Kaciaryny ŭ škole vučycca dvoje dziaciej: dačka ŭ dziaviatym kłasie i syn — u čaćviortym. Pavodle jaje słoŭ, samaje trahičnaje dla jaje toje, što dzieci, jakim nie plavać na svaju budučyniu, paśla zakančeńnia navučańnia chočuć žyć za miežami Biełarusi.
«Letaś zakryli nie tolki pryvatnyja škoły, ale i licei. Adna ź licejskich nastaŭnic pierajšła da nas u škołu: pakul składana skazać, čym adroźnivajucca mietady jaje navučańnia, ale dačka ŭžo kaža, što nastaŭnica ź liceja daje bolš hłyboki materyjał u paraŭnańni z tym, čamu vučyła inšaja.
U baćkoŭskim čacie my amal ničoha nie abmiarkoŭvajem, akramia niejkich važnych spraŭ dla dziaciej: kudy sabrać hrošy, što z vypusknymi. Ničoha, što tyčycca zakonaŭ albo žyćcia pa-za škołaj, my nie kranajem tam.
U dziaciej starejšych kłasaŭ sioleta ŭviali dadatkovy fakultatyŭ na vajskova-patryjatyčnuju temu. Pra jaho ŭ pačatku čverci kazali asobna. Niby tyja, chto tudy budzie chadzić, buduć mieć ilhoty pry pastupleńni ŭ niejkija VNU. Jak ja razumieju, jość niejkaja raznaradka, pa jakoj treba, kab peŭnaja kolkaść vučniaŭ tudy chadziła. Maja dačka tudy nie chodzić, tamu nie mahu skazać, ci prymušali kahości naviedvać hety fakultatyŭ.
Letaś niekalkich adnakłaśnikaŭ majoj dački bieź ich viedama zapisali ŭ BRSM. Daznalisia dzieci pra heta praź niekatory čas amal vypadkova. Zdajecca, byŭ «źvierchu» niejki zahad, kab školniki ŭstupali, ale dobraachvotna nichto nie choča, tamu nastaŭniki vyrašyli zrabić usio tajna.
Uvohule, mnie zdajecca, što nijakija patryjatyčnaja zaniatki nie zmohuć pierarabić našych padletkaŭ. Kali baćki choć troški razmaŭlajuć ź dziećmi pra toje, što adbyvajecca ŭ krainie, ničoha nie zmoža pierakanać ich. A kali mierkavać pa niejkich namiokach, jakija pieryjadyčna robiać nastaŭniki, i jany ŭsio dobra razumiejuć. Ale ich meta — praciahvać vučyć, niahledziačy ni na što.
Maje dzieci metanakiravana płanujuć žyćcio pa-za miežami Biełarusi, heta samaje nieviasiołaje dla mianie. Mnie samoj składana ŭjavić, što chutka dzicia źjedzie ŭ inšuju krainu. Adnačasova z hetym strašna, što zakryjuć miežy i jana nie paśpieje źjechać».
Čytajcie taksama:
