Były dyrektar Instytutu jadravaj enerhietyki j stvaralnik małahabarytnaj atamnaj stancyi «Pamir» Vasil Nieściarenka raskazaŭ «Niamieckaj chvali», jak adabjecca na biaśpiecy skaračeńnie terminaŭ budaŭnictva stancyi.
— Dzieviać hadoŭ tamu byli vielmi mocnyja debaty ŭ biełaruskim uradzie: budavać ci nie budavać atamnyja stancyi. My detalova ŭsie aspekty biaśpieki pahladzieli, pierakanalisia, što kadraŭ u Biełarusi niama. Niama infrastruktury, niama ŭłasnaha paliva, nie zbudavanyja schoviščy. I samaje hałoŭnaje, što pakul biaśpiečnaha typu reaktara niama. Minuła dzieviać hadoŭ, a taki reaktar nie źjaviŭsia. Ja dumaju, što heta technalohija vysokaj ryzyki».
Pavodle słovaŭ Vasila Nieściarenki, Biełaruś nia zmoža znajści ŭ biudžecie srodki na budaŭnictva narmalnaj biaśpiečnaj AES, jakaja, bolš za toje, chutka nie akupicca. Urad kaža pra nieabchodnyja dla budaŭnictva 2,5‑3 miljardy dalaraŭ, adnak:
— Ja aceńvaju, što kali my budziem dva bloki stavić, to heta abydziecca ŭ sumu nia mienšuju za 10 miljardaŭ dalaraŭ. Tolki samo abstalavańnie budzie kaštavać bolš za 5 miljardaŭ dalaraŭ, dy infrastruktura stolki sama paciahnie. Nia tolki my, ale i našyja dzieci, i ŭnuki buduć dziesiacihodździami spłačvać hetuju pazyku.
Raniej na realizacyju prajektu pa budaŭnictvie biełaruskaj AES advodziłasia 9 hadoŭ. Ale Alaksandar Łukašenka daŭ daručeńnie ŭkłaścisia ŭ 4‑5 hadoŭ. Jak adabjecca na biaśpiecy skaračeńnie terminaŭ budaŭnictva i ekanomnaje finansavańnie?
— Čarnobyl ža taksama daterminova budavali. Jość takija vidy dziejnaści, dzie treba stroha pilnavacca technalohijaŭ i terminaŭ. Voś tut śpiašacca nielha, tamu što kali heta jakasna nie zrabić, to zapłacim takimi avaryjami, jak zdaryłasia ŭ Čarnobyli, — ličyć Vital Nieściarenka.
Na pytańnie, kolki hadoŭ nieabchodna dla taho, kab pabudavać atamnuju stancyju z vykanańniem usich mieraŭ biaśpieki specyjalist adkazvaje:
— 12‑15 hadoŭ — minimalny termin. Mieniej nia budzie. Kadry dla maleńkaj stancyi my rychtavali 10 hadoŭ. Padrychtoŭka infrastruktury nie pačynałasia. A kudy dziavać adkidy? Siońnia nichto nia viedaje, jak ažyćciaŭlać zachoŭvańnie vysokaaktyŭnych adkidaŭ bolš za 50‑70 hadoŭ. Heta achilesava piata atamnaj enerhietyki. Paliva taksama niama, tamu što paliŭny cykl nahetulki darahi, što heta mohuć tolki samyja bahatyja krainy dazvolić. Ja dumaju, što ŭ Rasieju pabiažym za palivam, tady ŭ čym ža naša niezaležnaść? A kali stancyju budujem, značyć, buduć i avaryi. tamu što heta technalohija vysokaj ryzyki. A jašče adnu avaryju ŭ Biełarusi nam nie pieražyć.
U 1986 hodzie spadar Vasil pieršym usčaŭ tryvohu pra nieabchodnaść jodaprafilaktyki j adsialeńnia ludziej z 100‑kilametrovaj zony vakoł čarnobylskaha reaktara. Ciapier jon uznačalvaje niedziaržaŭny instytut radyjacyjnaj biaśpieki «Biełrad». Dahetul prybory supracoŭnikaŭ instytutu fiksujuć u čarnobylskaj zonie zabrudžańnie hryboŭ da 50 Bk/kh i nazapašanyja ludźmi dozy radyjenuklidaŭ u 20 bolšyja za dapuščalnyja.
— My budziem dziesiacihodździ heta ŭsio razhrabać. Hałoŭnaja niebiaśpieka — brudnyja pradukty. A cezij vielmi marudna, dzieści 1‑2 mm ŭ hod, ruchajecca. Jon znachodzicca ŭ karaniovym słoi. Jašče 30‑40 hadoŭ, kali ličyć ad siońnia, zabrudžańnie budzie. A tam ludzi pracujuć, vyrablajuć pradukcyju, sprabujuć jaje pradać. i jana, jak saranča, paŭzie pa respublicy.
Na dumku Vasila Nieściarenki, urad Biełarusi nia maje prava vykarystoŭvać technalohii takoj vysokaj ryzyki. Jon ličyć, što Biełaruś mahła b raźvivać vietraenerhietyku i vykarystoŭvać enerhiju bijamasy:
— Kali b dziaržava tudy takija hrošy ŭkłała, jak źbirajecca ŭkłaści ŭ AES, pośpiech byŭ by bolšym.
