Mahčymaść viarnuć u krainu aryhinalnaje vydańnie Statuta VKŁ źjaviłasia ŭ biełarusaŭ

Muziej historyi Mahilova abviaściŭ dabračynnuju akcyju pa zbory srodkaŭ dla vykupu ŭ pryvatnaha kalekcyjaniera ŭ Maskvie ŭnikalnaj knihi — aryhinalnaha vydańnia na starabiełaruskaj movie Statuta Vialikaha kniastva Litoŭskaha 1588 hoda. Pra heta paviedamiŭ dyrektar muzieja Alaksiej Baciukoŭ.

Statut byŭ vystaŭleny na prodaž na elektronnym aŭkcyjonie ŭładalnikam antykvarnaj kramy ŭ Maskvie. Dadzieny asobnik acenieny ŭ sumu $45 tys. (kala Vr360 młn).

Pry hetym častku hrošaj (10%), pavodle papiaredniaj damoŭlenaści z pradaŭcom, nieabchodna sabrać ciaham dvuch tydniaŭ u jakaści zakładu.

Tolki paśla hetaha łot budzie źniaty z aŭkcyjonu, a mahiloŭcam daduć mahčymaść sabrać ciaham troch miesiacaŭ astatniuju sumu.

Pavodle słovaŭ Alaksieja Baciukova,

va ŭsim śviecie naličvajecca kala 60 asobnikaŭ usich troch vydańniaŭ Statuta, ź ich 29 adnosiacca da vydańnia 1594–1595 hadoŭ.

Miescaznachodžańnie hetych asobnikaŭ: Vialikabrytanija (1), Litva (6), Polšča (6), Rasija (11), Ukraina (5), a ŭ Biełarusi niama nivodnaha. Jak pryvatnymi asobami, tak i dziaržaŭnymi instytutami krainy ŭžo rabilisia sproby vykupić asobniki Statuta, adnak biespaśpiachova. «Ciapier u biełarusaŭ źjaviłasia realnaja mahčymaść viarnuć na radzimu redkuju knihu, ale ŭsio budzie zaležać ad našaj aktyŭnaści», — ličyć dyrektar muzieja. Što da sapraŭdnaści vydańnia, to jość zaklučeńnie Rasijskaj dziaržaŭnaj biblijateki, padpisanaje viadomym śpiecyjalistam A. A. Husievaj, dadaŭ jon.

Statut VKŁ — najvyšejšaje dasiahnieńnie starabiełaruskaj pravavoj dumki, asnova ŭsioj jurydyčnaj sistemy VKŁ.

Pa sutnaści, heta była siaredniaviečnaja Kanstytucyja, jakaja dziejničała na ŭsich ziemlach sučasnaj Biełarusi i była adnoj z samych prahresiŭnych u Jeŭropie. Statut paŭpłyvaŭ na stanaŭleńnie nacyjanalnaj pravavoj dumki, a taksama na jurydyčnyja tradycyi susiednich krain — Rasii, Polščy, Estonii, Łatvii i inš. Mahčyma, mienavita dziakujučy jamu biełarusy adroźnivajucca vialikaj pavahaj da prava.

Statut 1588 hoda raspracavany padkancleram VKŁ i starastam mahiloŭskim Lvom Sapieham i byŭ vydadzieny za jaho asabistyja srodki ŭ drukarni, zasnavanaj u Vilni Piatrom Mścisłaŭcam na hrošy mahiloŭskich kupcoŭ Mamoničaŭ.

U ciapierašni čas viadoma pra try vydańni Statuta — 1588, 1592–1593 i 1594—1595 hh. Darečy, realny šaniec na pośpiech u dabračynnaj akcyi jość. Bo mahiloŭcy ŭžo dapamahli letaś papoŭnić fondy muzieja historyi Mahilova rarytetam — falijantam «Časoŭnika», datavanym 1773 hodam.

* * *