Vintažny Homiel: śmieły prajekt kultur-kvartała 3

Siarhiej Lapin.

Malunki, zroblenyja Andrejem Skidanom bolš za 20 hadoŭ tamu, dapamahli ŭ pracy nad prajektam.

Tak Siarhiej Lapin ujaŭlaje sabie ciapierašniuju pustka pa vuł. Arcioma nasuprać palikliniki. Kožnaja detal u hetym prajekcie — ad dekoru, akanic, raźbianych dźviarej i da samoj pabudovy — dakładnaja kopija homielskaj tradycyjnaj architektury, adnoŭlenaja pa dakumientach i malunkach.

3D-makiet detalova prapracavanaha kvartała, jaki achoplivaje vulicy Arcioma, Sadovuju i abryŭ raki Sož. Vyhlad źvierchu.

Vułačka šviedskaha Skansena, jaki pryvablivaje turystaŭ roznych krain.

I advioŭ dla hetych metaŭ Śvistok. Adkul pajšła takaja nazva, dakładna nie viadoma. Histaryčna rajon Śvistok raspaściraŭsia ad vulicy Puškina, uklučajučy ciapierašni skvier imia Hramyki, i dachodziŭ mierkavana da sučasnaha stadyjona «Centralny». Najbolš cikavyja ŭzory draŭlanaj zabudovy znachodzilisia na ciapierašnich vulicach Karła Marksa, Paryžskaj Kamuny, Arcioma i ŭ zavułku Puškina. Samyja jarkija ź ich — achutany lehiendami dom № 17 pa Vałatoŭskaj i «dom ź miezaninam» № 7a pa vulicy Paryžskaj Kamuny, źniesieny try hady tamu.

Raspracoŭvaŭ Siarhiej Lapin svoj prajekt u ramkach dypłomnaj pracy. Kansultavali jaho śpiecyjalisty roznych śfier, nieabyjakavyja da losu homielskaha draŭlanaha dojlidstva. Zahadčyca mastackaha adździeła muzieja Homielskaha pałacava-parkavaha ansambla Taćciana Litvinava pradstaviła histaryčnyja daviedki i archiŭnyja materyjały pa kartahrafičnaj asnovie Śvistka, fatahrafii draŭlanych damoŭ kanca XIX — pačatku XX stahodździa. Vopytny architektar «Homielhramadzianprajekta» Vadzim Kiślakoŭ, jaki raniej vykazaŭ mierkavańnie pra toje, što mienavita ŭ rajonie Arciomaŭskaha spusku samaje miesca ŭnikalnaj draŭlanaj zabudovie, dapamoh adaptavać dypłomny prajekt da sučasnych patrabavańniaŭ. Navukovy supracoŭnik Vietkaŭskaha muzieja narodnaj tvorčaści imia F. Šklarava Andrej Skidan padzialiŭsia z vypusknikom BiełDUT svaimi malunkami, jakija zachavalisia jašče z kanca 1980-ch. Damy, namalavanyja na ich, daŭno źniesienyja, ale staranna vykananyja malunki hetych budynkaŭ dazvalajuć uznavić ich u pieršarodnym vyhladzie.

— Siarhiej, raniej ty cikaviŭsia kamiennaj architekturaj davajennaha pieryjadu. I raptam tema dypłoma, źviazanaja z draŭlanym dojlidstvam. Čamu paŭstaŭ taki intares?

— Niepryvabnaja na pieršy pohlad draŭlanaja zabudova — samaja kaštoŭnaja dla Homiela. Asablivaść jaje darevalucyjnaj estetyki ŭ tym, što damy skrupulozna ŭpryhožvalisia bahatym draŭlanym dekoram. Dyzajnierskija napracoŭki miascovych majstroŭ uražvajuć svajoj unikalnaściu.

Heta homielskaja DNK, ułaścivaja našamu horadu asablivaść, jakaja ŭ takim złučeńni detalaŭ nie sustrakajecca ŭ inšych rehijonach Biełarusi, Rasii, Ukrainy.

— Čamu ty vybraŭ mienavita Śvistok?

— Jašče z časoŭ vyzvaleńnia Homiela ad fašystaŭ hety kvartał zastajecca niezabudavanym. Pustka pa vulicy Arcioma, nasuprać palikliniki, znachodzicca ŭ miežach histaryčnaha rajona, dzie draŭlanyja pabudovy spalenyja padčas Vialikaj Ajčynnaj vajny, a pazastałyja adzinkavyja ekzemplary, dosyć cikavyja ŭzory architektury, źniščanyja ŭ 80 — 90-ch hadach minułaha stahodździa: za savieckim časam jany nie ŭsprymalisia surjozna. Nakolki mnie viadoma, da hetaha času kankretnych płanaŭ na zabudovu hetaj pustki niama. A miesca idealnaje dla adnaŭleńnia histaryčnaha asiarodździa: centr horada, niepadalok pałac Rumiancavych i Paskievičaŭ, raka Sož.

— Ale stvorany taboj kvartał nielha nazvać histaryčnym. Heta, chutčej za ŭsio, kampilacyja, dapoŭnienaja aŭtarskimi varyjacyjami na zadadzienuju temu. Čamu ty rabiŭ staŭku na znoŭ pabudavanyja draŭlanyja damy, zamiest taho kab raźmiaścić tut zachavanyja ŭnikalnyja staradaŭnija pabudovy?

— Možna było pajści i takim šlacham, ale architektar Vadzim Kiślakoŭ pierakanaŭ: nie treba imknucca tolki pieranosić staryja damy. Viadoma, niejkija ź ich možna pieravieźci ŭ hety kvartał, ale možna ž i ŭznavić dakładnyja kopii staražytnych siadzibnych damoŭ pa materyjałach BTI, archiŭnych zdymkach, malunkach z dakładnymi abmierami. Moj prajekt nie praduhledžvaje poŭnaj aŭtentyčnaści. Ja nie staviŭ pierad saboj takoj mety. Jašče raz chaču padkreślić: heta nie etnahrafičny kvartał, a kulturna-zabaŭlalny. Niepryjemna, kali pra staradaŭniuju draŭlanuju zabudovu kažuć «chatki-hniłki», «vioska ŭ centry horada». Urešcie, zachaciełasia raźbić hety stereatyp, paŭstała žadańnie ŭnieści ŭ svoj prajekt rysy sučasnaści i navat hłamuru ŭ vyhladzie lichtaroŭ, łavačak. Tut praduhledžana ŭsio dla rełaksu: piešachodnyja vulicy, restarančyki, muziei, mini-hatel, načny kłub, padziemny parkinh i navat funikulor.

— Tak, prajekt nie z tannych. Jak dumaješ, jość šaniec realizavać jaho, chaj navat u nieabsiažnym budučyni?

— Dumaju, jość. Kali b nie spadziavaŭsia, nie staŭ by tak staranna prapracoŭvać kožnuju detal damoŭ i kvartała ŭ cełym. Funikulor i padziemny parkinh hatovy prynieści ŭ achviaru.

Siarhiej Lapin šukaŭ da apošniaha: kaža, kančatkovy malunak sfarmavaŭsia za tydzień da abarony dypłoma. Stvorany im kvartał akramia piešachodnych vulic uklučaje i dźvie płoščy.

Apošnimi ŭ prajekt byli ŭklučanyja najlepšyja ŭzory draŭlanaj architektury Stanisłava Šabunieŭskaha: pažarnaja kałanča i draŭlany cyrk, palubavacca jakimi ciapier možna chiba što na archiŭnych zdymkach. U prajekcie vypusknika BiełDUT były budynak pažarnaha depo z vysokaj viežaj-kałančoj słužyć placoŭkaj dla ahladu, muziejem pažarnaj techniki i mini-hatelem. A draŭlany cyrk — načnym kłubam, pryčym skrynka budynka — bietonnaja, stylizavanaja pad aryhinalnuju draŭlanuju pabudovu, z ulikam novaj śpiecyfiki ŭstanovy.

Darožnaje pakryćcio ŭ adnoŭlenym Śvistku — z kamniu, tratuary — z klinkieru. Na draŭlanych damach, upryhožanych pyšnym raźbianym dekoram, krasujucca vintažnyja šyldy. Usio heta stvaraje niepaŭtorny ŭtulny i ciopły kałaryt, jakoha tak nie chapaje sučasnamu Homielu. Charakterna, što ŭ hety architekturny ansambl vydatna ŭpisvajucca ŭžo najaŭnyja staradaŭnija pabudovy, raźmieščanyja na vulicy Arcioma (kłub račnikoŭ, były vuzieł suviazi račnoha parachodstva, byłaja žanočaja himnazija Kopiša).

Darečy, kancepcyja abarony dypłoma była pabudavanaja na paraŭnalnym analizie pierśpiektyŭnaha homielskaha Śvistka z etnahrafičnym muziejem Skansen u Šviecyi. Heta ceły astravok u Stakholmie, pabudavany 120 hadoŭ tamu, kudy šviedy źvieźli draŭlanyja chaty nie tolki z usioj Šviecyi, ale i Finlandyi, Narviehii. Vystupajučy pierad ekzamienacyjnaj kamisijaj, budučy architektar Siarhiej Lapin nie ŭtrymaŭsia i vielmi emacyjna vymaviŭ: «Dy niaŭžo hetyja sumnyja paŭnočnyja domiki cikaviejšyja, čym pyšnaja homielskaja draŭlanaja architektura?»

Razam z tym dypłomnaja praca lišni raz paćviardžaje, što cikavaść haradžan da «pyšnaj homielskaj draŭlanaj architektury» raście z kožnym hodam. Jašče ŭ savieckija časy, kali jana była, što nazyvajecca, nie ŭ trendzie, tolki adzinki razumieli, što raskošny draŭlany dekor — i jość sapraŭdny tvar Homiela: para Litvinavych cikaviłasia staradaŭnimi draŭlanymi damami z histaryčnaha punktu hledžańnia, a Andrej Skidan — z mastackaha i estetyčnaha. Ź ciaham času da ich pačali dałučacca historyki, homielskaja krajaznaŭčaja hramadskaja arhanizacyja «Tałaka», architektary, žurnalisty i pradstaŭniki hramadskaści, jakija razumiejuć usiu važnaść zachavańnia historyka-kulturnaj spadčyny. Homielski historyk Jaŭhien Malikaŭ nastolki prasiaknuŭsia hetaj temaj, što navat abaraniŭ kandydackuju dysiertacyju «Draŭlany architekturny raźbiany dekor paŭdniova-ŭschodniaj Biełarusi kanca ChICh — pieršaj pałovy XX stahodździa». A navukovy supracoŭnik Vietkaŭskaha muzieja Andrej Skidan dva dziesiacihodździ robić usio mahčymaje, kab zachavać detali draŭlanaha dekoru, kali čarhovy dom, pabudavany ŭ najlepšych homielskich tradycyjach, traplaje pad znos. I jašče sumiesna z «Tałakoj» jon pravodzić piešyja ekskursii pa Spasavaj Słabadzie i inšych rajonach Homiela, dzie zachavałasia histaryčnaja draŭlanaja zabudova. Ekskursii hetyja karystajucca niaźmiennaj papularnaściu ŭ hamielčukoŭ i haściej horada.

Hladzi jašče: Draŭlanaja vizitoŭka Homiela

0

0

0

0

0

0

gp.by

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH