Ci zmoža Kličko vybić Janukoviča z rynha? 9

28 kastryčnika va Ukrainie projduć vybary va ŭkrainski parłamient — Viarchoŭnuju Radu. Palitołahi čakajuć, što Partyja rehijonaŭ zachavaje bolšaść. Ale apazicyja zdolnaja na siurpryzy. Jana idzie na vybary ŭ novym farmacie.

Rejtynhi palityčnych siłaŭ Ukrainy ad roznych sacyjałahičnych ahienctvaŭ.

Arsień Jacaniuk, Alaksandr Turčynaŭ z «Baćkaŭščyny» i kiraŭnik nacyjanalistaŭ Aleh Ciahnibok.

Zaŭvažym, što va Ukrainie ciapier dziejničaje źmiašanaja vybarčaja sistema. Pałovu z 450 deputataŭ Viarchoŭnaj Rady abirajuć u adnamandatnych (mažarytarnych) akruhach, a druhaja pałova napaŭniajecca ŭ vyniku hałasavańnia za partyjnyja śpisy. Prachadny barjer dla partyj składaje 5%.

Elektaralna Ukraina padzielenaja na dźvie častki: centralna-zachodniuju — pieravažna ŭkrainamoŭnuju, jeŭrapiejska-aryjentavanuju, i paŭdniova-ŭschodniuju — pieravažna rasijskamoŭnuju, ź vialikaj kolkaściu prychilnikaŭ roznych formaŭ supracoŭnictva dy intehracyi z Rasijaj. «Niejtralnych» partyjaŭ ciapier praktyčna niama.

Adzinym «Frontam» za «Baćkaŭščynu»

Pavodle faktyčna ŭsich apytańniaŭ, ciapier lidaram elektaralnych simpatyjaŭ ŭkraincaŭ źjaŭlajecca abjadnańnie dźviuch najbujniejšych apazicyjnych partyjaŭ. U kaalicyju ŭvajšli «Baćkaŭščyna» na čale sa źniavolenaj Julijaj Cimašenkaj, i «Front źmienaŭ» kolišniaha kiraŭnika Viarchoŭnaj Rady Arsienia Jacaniuka.

Abiedźvie partyi ŭvachodziać u tak zvany «Kamitet supracivu dyktatury», pa-ŭkrainsku KOD. Razam ź jašče adnym siabram KSD, Usieŭkrainskim abjadnańniem «Svaboda», partyi vystavili ŭzhodnienych kandydataŭ pa ŭsich 225 akruhach krainy, ź ich 190 ad «Baćkaŭščyny» i 35 — ad nacyjanalistaŭ z UA «Svaboda».

Pavodle zakona, udzieł u vybarach majuć prava brać tolki partyi, a nie vybarčyja błoki. Tamu abjadnańnie idzie na vybary pad šyldaj «Baćkaŭščyny». Sacyjołahi dajuć takomu abjadnanamu śpisu pieršaje miesca i kala 25–28% padtrymki. Da kaalicyi «Baćkaŭščyny» dałučylisia šmatlikija drobnyja partyi libieralnaha i nacyjanał-demakratyčnaha kirunku. Tak, adnym ź pieršych u śpisie staić kolišni ministr abarony Anatol Hrycenka.

Za «demakrataŭ», jak nazyvajuć ŭ ŚMI hetaje abjadnańnie, hałasuje zbolšaha centralnaja i zachodniaja Ukraina.

Partyja rehijonaŭ: staŭka na mažarytarnyja akruhi

Kaliści samaja papularnaja partyja, jakaja jašče 2 hady tamu na chvali pieramohi Janukoviča mieła 45% padtrymki, ciapier straciła amal pałovu prychilnikaŭ. Sacyjołahi prahnazujuć «rehijanałam» druhoje miesca i 23–28% hałasoŭ. Nie dapamahło Partyi rehijonaŭ i abjadnańnie z «Mocnaj Ukrainaj» — partyjaj bronzavaha pryziora vybaraŭ 2010 hoda, a ciapier vice-prem'jer-ministra Siarhieja Cihipki.

Ciažki stan ukrainskaj ekanomiki, hučnyja palityčnyja spravy suprać Cimašenki dy kolišniaha ministra ŭnutranych spravaŭ Juryja Łucenki, rost cenaŭ na pradukty i žyllova-kamunalnyja pasłuhi, prablemy ŭ adnosinach pamiž Ukrainaj ź ES i ZŠA — tolki małaja častka taho, u čym vinavaciać partyju ŭłady.

Niahledziačy na heta, Partyja rehijonaŭ kantraluje ŭrad, bolšaść ŭ Viarchoŭnaj Radzie, post prezidenta, bolšaść miascovych radaŭ, aprača zachodniaj Ukrainy, i miascovyja dziaržaŭnyja administracyi. Razdroblenaść demakratyčnaha dy nacyjanalistyčnaha elektaratu hraje na karyść «rehijanałam». Mienavita tamu PR maje niadrennyja šancy surjozna palepšyć svaje vyniki na vybarach za košt mažarytarnych akruhaŭ i dalejšaha zvablivańnia va ŭładnuju kaalicyju biespartyjnych deputataŭ-biznesoŭcaŭ i pierabiežčykaŭ z «Baćkaŭščyny» ci UDARu.

Partyja rehijonaŭ vystupaje za padvyšeńnie statusu rasijskaj movy va Ukrainie. Faktyčna, za 2 hady kiravańnia Janukoviča rasijskaja mova jašče bolš uzmacniła svaje pazicyi ŭ ŚMI, častkova ŭ adukacyi. Z kožnym hodam kolkaść rasijskamoŭnych prahramaŭ pa telebačańni pavialičvajecca, rasijskaja mova ciapier vykarystoŭvajecca ŭ sudovaj, rekłamnaj śfiery, u prakacie filmaŭ. A zusim niadaŭna PR pryniała ŭ Viarchoŭnaj Radzie zakon «Ab asnovach dziaržaŭnaj moŭnaj palityki», pavodle jakoha ŭkrainskaja mova faktyčna stračvaje status adzinaj dziaržaŭnaj movy na bolšaj častcy terytoryjaŭ krainy, u tym liku ŭ stalicy, Kijevie. Ale praz masavyja akcyi pratestu, parušeńnie pracedury hałasavańnia i admovu śpikiera Viarchoŭnaj Rady Uładzimira Litvina padpisvać dakumient zakon pakul nie ŭstupiŭ u siłu. U dalejšym PR płanuje ŭviadzieńnie rasijskaj jak druhoj dziaržaŭnaj movy va ŭsioj Ukrainie. Ź inšaha boku, nie usie «rehijanały» padtrymlivajuć takuju pazicyju. Tak, naprykład, deputaty ad PR z Haliččyny, hałasavali suprać.

Elektaralna PR maje najbolšuju padtrymku na Danbasie i ŭ Krymie, mienšuju — u astatnich rehijonach poŭdnia dy ŭschodu. Jašče mienš PR padtrymlivajuć u centry Ukrainy, a najbolš «nie lubiać» — na zachadzie.

UDAR. Pytańnie, pa kim?

Za apošnija miesiacy surjozny rost elektaralnych simpatyjaŭ demanstruje partyja viadomaha ŭkrainskaha baksiora Vitala Kličko, jakaje maje nazvu «Ukrainski demakratyčny aljans za reformy», UDAR. Partyja vyjšła na stabilnaje treciaje miesca niedzie z 10% padtrymki, pryčym istotna vyšejšuju padtrymku UDAR maje siarod moładzi.

UDAR nie braŭ udziełu va ŭzhadnieńni kandydataŭ ad abjadnanaj apazicyi i vysunuŭ svaich kandydataŭ va ŭsich mažarytarnych akruhach. Taksama da partyi jość pretenzii ŭ tym, što jaje deputaty ŭ miascovych radach časta akazvalisia hetak zvanymi «tuškami»-to bok pierabiežčykami ŭ Partyju rehijonaŭ.

Ideałahična UDAR — vielmi razmytaje ŭtvareńnie. Hałoŭnuju rolu ŭ im maje fihura samoha Kličko. Niahledziačy na toje, što sam jon rasijskamoŭny, Kličko vykazaŭsia suprać nadańnia rasijskaj movie statusu druhoj dziaržaŭnaj i «moŭnaha» zakona ad PR.

Kamunisty: za dvuma zajcami?

Na čaćviortym miescy ŭ rejtynhach iduć kamunisty. Na apošnich parłamienckich vybarach KPU atrymała 5,4%. Ciapier pavodle roznych acenak, za ich hatovyja prahałasavać ad 7% da 10% vybarščykaŭ. Pieravažna, heta rasčaravanyja Janukovičam.

Peŭny rost KPU tym bolš dziŭny, što partyja, de-fakta, źjaŭlajecca partnioram Partyi rehijonaŭ, kamunisty hałasavali za pryznačeńnie ŭradu Azarava. Nie zvažajučy na heta, KPU pazicyjanuje sabie jak apazicyjnuju da Janukoviča partyju, ale, u adroźnieńnie ad FZ, «Baćkaŭščyny», «Svabody», UDARu, — jak apazicyju prarasijskuju. Kamunisty paśladoŭna vystupajuć za nadańnie rasijskaj movie dziaržaŭnaha statusu, a siarod Partyi rehijonaŭ, jak viadoma, adzinstva ŭ hetym pytańni niama.

Niahledziačy na peŭny rost, raźličvać na pavieličeńnie kolkaści mandataŭ kamunistam nie varta: u 2007 vybary adbyvalisia pavodle praparcyjnaj sistemy, a ciapier pałova deputataŭ budzie abranaja ŭ akruhach, i naŭrad ci kamunisty zdolejuć choć dzieści pieramahčy.

Tradycyjna za KPU hałasujuć ludzi starejšaha ŭzrostu. Partyja maje bolš-mienš roŭnuju hieahrafiju padtrymki, aprača zachodniaj Ukrainy, dzie kamunistaŭ tradycyjna nie padtrymlivajuć.

Faktyčna kamunisty padtrymlivajuć usie najvažniejšyja dla Janukoviča rašeńni ŭ Viarchoŭnaj Radzie, majuć svaich pradstaŭnikoŭ u vykanaŭčaj uładzie, ale imknucca pazycyjanavać sabie jak apazicyju.

«Svaboda»: frakcyja nacyjanalistaŭ u parłamiencie?

Usieŭkrainskaje abjadnańnie «Svaboda», jakoje na minułych vybarach atrymała 0,76% padtrymki, ciapier maje realnyja šancy prajści 5-adsotkavy barjer i sfarmavać pieršuju za dziesiacihodździe nacyjanalistyčnuju frakcyju ŭ Viarchoŭnaj Radzie. Pavodle apytańniaŭ, za nacyjanalistaŭ prahałasuje ad 4,3% da 5,7% vybarcaŭ. Partyja ŭvajšła ŭ parasonavuju kaalicyju KOD i atrymała 35 z 225 mažarytarnych akruhaŭ pavodle vynikaŭ pieramovaŭ z «Baćkaŭščynaj», ale budzie iści samastojnym partyjnym śpisam, bo kala traciny vybarcaŭ «Svabody» i kala 10% libieralnych vybarcaŭ «Frontu źmienaŭ» dy «Baćkaŭščyny» nie hałasavali b za takoje miehaabjadnańnie ź ideałahičnych mierkavańniaŭ. Ličycca, što pry pachodzie na vybary dźviuma kałonami — libieralnaj i nacyjanalistyčnaj — apazicyja zdoleje atrymać bolš hałasoŭ.

Tradycyjna za nacyjanalistaŭ hałasuje zbolšaha zachodniaja Ukraina, chacia apošnim časam partyja zdabyvaje ŭsio bolšuju padtrymku i ŭ centry, i navat na ŭschodzie. Naprykład, na davybarach u charkaŭskuju abłasnuju radu kandydat ad partyi atrymaŭ 10% hałasoŭ. Pieravažna partyju padtrymlivaje moładź, dy i sama partyja vielmi maładaja.

Ideałohijaj partyi źjaŭlajecca ŭkrainski nacyjanalizm. Aprača moŭna-kulturnych patrabavańniaŭ partyja robić akcent i na baraćbu za sacyjalnyja dy ekanamičnyja pravy ŭkraincaŭ. «Svaboda» — adzinaja apazicyjnaja partyja, jakaja maje svaich kiraŭnikoŭ abłasnych radaŭ: u Ivana-Frankoŭskaj, Lvoŭskaj i Tarnopalskaj abłaściach.

«Svaboda» cikavaja dla biełaruskaha čytača jašče j tym, što partyja supracoŭničaje ź biełaruskaj dyjasparaj va Ŭkrainie i palityčnymi emihrantami. Naprykład, partyja pravodziła pikietavańnie biełaruskaj ambasady ŭ Kijevie da 25 Sakavika. U zamiežnaj palitycy nacyjanalisty vystupajuć, u pryvatnaści, za ŭtvareńnie Bałcka-čarnamorskaha sajuza — u procivahu jak Rasii, tak i ES.

A što astatnija?

Jość va Ukrainie takaja źjava jak «partyja adnych vybaraŭ». Heta abjadnańni, jakija spansarujucca aliharchami dla realizacyi peŭnych pieradvybarnych zadač. U svoj takuju rolu adyhrała Partyja zialonych, paśla sacyjał-demakraty, «Mocnaja Ukraina», partyja «Azimaha pakaleńnia». Ciapier padobny fienomien — uhrupavańnie Natalli Karaleŭskaj «Ukraina, napierad!» sacyjołahi siońnia dajuć joj 3–4%. Heta svajho rodu anałah «UDARu», tolki sa stanu Janukoviča.

«Narodnaja partyja» niaźmiennaha kiraŭnika Viarchoŭnaj Rady Uładzimira Litvina, pavodle źviestak sacyjołahaŭ, hetym razam akažacca za bortam. Sam Litvin, chutčej za usio, budzie bałatavacca pa adnamandatnaj akruzie na rodnaj Žytomirščynie. Litvin — «stary» palityk, jon sfarmavaŭsia jašče za prezidenctvam Leanida Kučmy, Administracyju jakoha ŭ svoj čas uznačalvaŭ. Elektarat Litvina — heta pieravažna vioska centralnaj Ukrainy. Partyja Litvina była faktyčna apošniaj z bujnych «niejtralnych» partyjaŭ va ŭkrainskim kanflikcie pamiž uschodam i zachadam.

Voźmuć udzieł i zusim małapapularnyja partyi: «Naša Ukraina» Juščanki, sacyjalisty kolišniaha hałavy Viarchoŭnaj Rady Alaksandra Maroza, prahresiŭnyja sacyjalisty, zialonyja, Kanhres ukrainskich nacyjanalistaŭ i šmat inšych.

Post Scriptum

Ahułam, pieravaha apazicyjnych nastrojaŭ ŭ hramadstvie vidavočnaja. Adnak Partyja rehijonaŭ nadziejna kantraluje administracyjny aparat i maje ahromnistuju pieravahu ŭ finansavych resursach.

Vasil Babič, Kijeŭ

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH