U siaredzinie traŭnia amal adnačasova pryjšli dva paviedamleńni pra adstaŭki z vysokich pastoŭ, jakija farmalna adbuducca pry kancy červienia, z roźnicaj usiaho ŭ adzin dzień. Abiedźvie buduć mieć značnyja nastupstvy dla mižnarodnaj palityki. Tolki zajavu Toni Błera pra adstaŭku z pasady lidera Lejbarysckaj partyi, a značyć — i premjer‑ministra Vialikaj Brytanii, čakali ŭžo daŭno. A voś vymušanaja adstaŭka prezydenta Ŭsiaśvietnaha banku Poła Vułfavica vyhladała sensacyjnaj. Vułfavic choć i pryznaŭ svaje pamyłki, da apošniaha času admaŭlaŭsia sychodzić z pasady dobraachvotna. Ale hałasavańnie rady dyrektaraŭ UB visieła nad im damokłavym miačom, i prezydent banku abviaściŭ pra svoj «dobraachvotny sychod».
Poł i Toni
Piacidziesiacičatyrochhadovy Toni Błer i šaścidziesiacidvuchhadovy Poł Vułfavic absalutna nie padobnyja. Adzin naradziŭsia ŭ šatlandzkim Edynburhu ŭ siamji jurysta. Druhi naradziŭsia ŭ Ńju‑Jorku ŭ siamji matematyka — habrejskaha emihranta z Polščy.
I chacia dla abodvuch palityka stałasia hałoŭnaj spravaj žyćcia, u ich ad samaha pačatku byli zusim roznyja matyvy, mety, styl i maniera pavodzinaŭ. Dastatkova zhadać skandalny vypadak z Vułfavicam, kali jon padčas naviedvańnia miačeci musiŭ źniać čaraviki, i ŭsie ŭbačyli, što ŭ jaho dziravyja škarpetki. Ujavić sabie padobnuju historyju z zaŭsiody apranutym pavodle mody, frantavatym i adnačasova pryvabnym Błeram prosta niemahčyma.
Błer zastaŭsia nia tolki samym maładym u historyi Vialikaj Brytanii premjeram (jon pryjšoŭ da ŭłady ŭsiaho ŭ sorak čatyry), ale, badaj, samym papularnym. Jamu nie chapiła pary hadoŭ, kab dahnać kanservatarku Marharet Tetčer pavodle praciahłaści premjerstva. Ale trojčy zapar pieramahčy na ŭsieahulnych vybarach lejbarystam da Błera nie ŭdavałasia nikoli. Pry im ekanomika Anhlii demanstravała stabilny rost, źmienšyłasia biespracoŭje, pašyryŭsia dostup da adukacyi. Nie ŭ apošniuju čarhu praz aktyŭnuju rolu j pasiarednictva Błera ŭdałosia dasiahnuć doŭhačakanaha palityčnaha ŭrehulavańnia ŭ Paŭnočnaj Irlandyi.
Vułfavic, jaki niekalki razoŭ zajmaŭ post namieśnika ministra abarony ZŠA, ličyŭsia klasyčnym «jastrabam» u palitycy. Nia mienšym jastrabam, čymsia jahony niepasredny šef — Donałd Ramsfełd. Vułfavic byŭ adnym z hałoŭnych raspracoŭnikaŭ amerykanskaj vajskovaj stratehii ŭ Iraku, a taksama adnym z architektaraŭ kancepcyi hlabalnaj vajny z teraryzmam (kali tut padychodzić słova «architektar»).
Vajna ŭ Iraku stała samym niepapularnym «epizodam» u palityčnaj karjery Toni Błera, jaki ŭ sakaviku 2003‑ha całkam padtrymaŭ prezydenta Džordža Buša‑małodšaha ŭ vajskovaj aperacyi suprać Chusejna. I chacia letaś častka brytanskaha kantynhientu była vyviedzienaja ź Iraku, papularnaść lejbarystaŭ i asabista Błera siarod brytanskich vybarcaŭ za hady irackaj vajny adčuvalna źmienšyłasia. Pacyfisty navat prydumali jamu kryŭdnuju mianušku — «pudziel Buša».
Ale taja samaja vajna kaštavała karjery i Vułfavicu. U 2005‑m, kali praź niaŭdačy ŭ Iraku pačała tracić papularnaść administracyja Buša, jon byŭ adpraŭleny ŭ adstaŭku. Praŭda, adstaŭku bolš čym hanarovuju: uznačaliŭ Usiaśvietny bank.
Hetaja mižnarodnaja finansavaja instytucyja dapamahła vielmi mnohim krainam u ekanamičnym raźvićci i karystajecca vysokim aŭtarytetam va ŭsim śviecie. Z bankam supracoŭničaje siońnia i ŭrad Biełarusi. UB niadaŭna vyłučyŭ 50 młn dalaraŭ na pieraadoleńnie nastupstvaŭ Čarnobylu.
Na skryžavańni palityki j marali
Mienavita vajna ŭ Iraku mižvoli skryžavała bijahrafii hetych dvuch absalutna nieardynarnych asobaŭ u sučasnaj palitycy, jakija žyvuć pa roznyja baki Atlantyki, patrapiła ŭ abodvuch rykašetam.
Ale jość jašče adzin važny momant, jaki dazvalaje razhladać abiedźvie adstaŭki ŭ adnym klučy. Heta maralny faktar. U 2006 hodzie ŭspychnuŭ skandał, kali stała viadoma, što lejbarysty padčas vybarčaj kampanii stali prymać nia tolki pryvatnyja achviaravańni (heta paŭsiudnaja praktyka dla palityčnych partyjaŭ na Zachadzie), ale ž i brać pazyki ŭ bujnych pradprymalnikaŭ. Apošnija ŭ abmien nibyta atrymlivali pasady łordaŭ, zvańni rycaraŭ i h.d. Błera niekalki razoŭ vyklikali ŭ suviazi z hetymi abvinavačańniami na dopyty ŭ prakuraturu. I chacia dokazaŭ viny ci chacia b datyčnaści premjera da skandału nie było, lider lejbarystaŭ vyrašyŭ uziać adkaznaść za los svajoj partyi na siabie i zajaviŭ pra budučuju adstaŭku. Kali jon abviaściŭ jaje pierad vybarcami svajoj akruhi, pobač ź im była jahonaja kachanaja žonka.
Poł Vułfavic na toj momant, kali jon pierajšoŭ na pracu va ŬB, byŭ užo ŭ razvodzie. Supracoŭnica banku Šacha Ryza, jakaja była paluboŭnicaj Vułfavica, zrabiłasia jahonaj padnačalenaj. Heta ŭžo samo pa sabie piarečyła etyčnym normam karparacyi. Ale Vułfavic jašče j vykarystaŭ svajo słužbovaje stanovišča dla taho, kab padvysić svajoj padnačalenaj akład da 193 590 dalaraŭ u hod. Heta bolš, čymsia ŭ dziaržsakratara ZŠA Kandalizy Rajs.
I našmat mienš, dadamo, čymsia ŭ šmat jakich bankaŭskich rabotnikaŭ albo čynoŭnikaŭ u jakoj‑niebudź Rasiei, naprykład. Dla krutoha rasiejskaha ci navat i biełaruskaha biznesoŭca 16 tysiač na miesiac — heta nie miaža.
Ale taki voś dziŭny narod, jak vyjaviłasia, pracuje, va Ŭsiaśvietnym banku, jaki moža vydavać šmatmiljardnyja kredyty cełym krainam. Ščodraść novaha šefa ŭ dačynieńni da jahonaj padnačalenaj nie była acenienaja vykanaŭčymi dyrektarami ŭstanovy, jakija jašče niadaŭna adnahałosna pryznačali Vułfavica jaje prezydentam. Miž inšym, zastupajučy na pasadu, jon abiacaŭ u pieršuju čarhu zmahacca z… karupcyjaj.
Apraŭdańni Vułfavica, byccam jon nia viedaŭ praviłaŭ karparacyi, u jakuju pryjšoŭ pracavać, hučać, miakka kažučy, niepierakanaŭča. U ZŠA, dzie tak zaciata zmahajucca z usimi vidami połavaj dyskryminacyi, vykarystańniem połavaj prynaležnaści ŭ słužbovych metach dy j prosta zabaraniajuć «šury‑mury» na pracy, padobnyja apraŭdańni vyhladajuć, dalboh, naiŭnymi.
Kažuć, što Vułfavic zusim nia mieŭ prafesijnaha dośviedu j zdolnaściaŭ, kab zaniać samuju vysokuju pasadu va Ŭsiaśvietnym banku. Ale heta nie zusim tak. Jon pačynaŭ adukacyju na fakultecie matematyki. Akramia taho, u jaho jość dośvied u raspracoŭcy jadravaj stratehii, u kiravańni vialikimi kalektyvami.
Ale ž prafesijnyja jakaści tut nie dapamahli. Nie dapamahło ni pryznańnie Vułfavica ŭ dapuščanych pamyłkach, jakija jon abiacaŭ vypravić udarnaj pracaj, ni padtrymka prezydenta ZŠA. Navat vyklučnaja rola Złučanych Štataŭ u mižnarodnaj finansavaj palitycy, jakuju padryvaŭ hety bankaŭski skandał, nia stała vyrašalnym faktaram.
Kali Vułfavica demanstratyŭna nie ŭłučyli ŭ śpis zaprošanych na mižnarodnuju kanferencyju pa prablemach Afryki, toj publična zajaviŭ, što sychodzić.
Cikava, što ŭ presie adrazu źjavilisia čutki, byccam Błeru ŭ budučym mohuć prapanavać pasadu prezydenta Ŭsiaśvietnaha banku.
Adstaŭka jak samahubstva
Jak by tam ni było, jasna, što Toni Błer sa svaimi zdolnaściami, zasłuhami pierad brytancami dy abajańniem nie prapadzie. Napeŭna, i Vułfavic zmoža ŭ dalejšym prakarmić i siabie, i svaich dziaciej, i Šachu Ryzu.
A ci možna ŭjavić sabie padobnuju sytuacyju ŭ nas? Zrazumieła, jak i treba było čakać, abiedźvie historyi byli vykarystanyja dziaržaŭnymi ŚMI napoŭnicu. Jany absmoktvalisia ŭ presie jak znak razłažeńnia zachodniaha hramadztva. Kali ŭžo na samym viersie možna sustreć padobnych amaralnych typaŭ, dyk što ŭžo havaryć pra astatnich?
Miž tym, Błer pavioŭ siabie ŭ vyšejšaj stupieni karektna i taktoŭna paśla hibieli pryncesy Dyjany. Sytuacyja dla karaleŭskaj siamji, brytanskaj karalevy dy navat u cełym dla ŭsiaho anhielskaha hramadztva była tady blizkaj da krytyčnaj. I ŭ hetaj sytuacyi Błer prajaviŭ siabie jak sapraŭdny džentelmen, jaki ŭratavaŭ honar karalevy.
Dy j sam jahony sychod u adstaŭku, kali premjer‑ministar daje mahčymaść prajavić siabie na novaj pasadzie svajmu staromu siabru i — što tam chavać — šmathadovamu spaborniku Hordanu Braŭnu, sychod na ŭźlocie bliskučaj karjery… Chiba heta nia prykład vysakarodnaj i adkaznaj pazycyi mocnaha palityka j čałavieka?
Vułfavic pavioŭ siabie kudy mienš prystojna. Ale ž i jon vymušany byŭ pajści ŭ adstaŭku. I nia prosta pad ciskam dyrektaraŭ banku. A pad ciskam hramadzkaści, intaresy jakoj zaŭsiody pradstaŭlaje presa. Nie jaki‑niebudź asobny orhan, a presa ŭ cełym, jak źjava, ad jakoj palityk nikudy nie schavajecca.
Niama sensu navat paraŭnoŭvać sytuacyju z hučnymi adstaŭkami na Zachadzie (jakich było j budzie jašče šmat u sučasnaj historyi) i sytuacyju ŭ našaj krainie. Jany pryncypova adroźnivajucca, pakolki na vysokija pasady, pavodle savieckaj tradycyi, nie abirajuć, a tolki pryznačajuć. I jakuju b hniusnaść ni ździejśniŭ namenklaturny čynoŭnik (kali tolki vyšejšaj asobie nia pryjdzie da hałavy zrabić publičnuju demanstracyju publičnaha pakarańnia jakoha‑niebudź ministra), pakarańniem jamu budzie ŭ horšym vypadku panižeńnie ŭ pasadzie. Zasunuć kudy‑niebudź, dzie da złačyncy nie dabiarucca žurnalisty i dzie možna pieračakać da lepšych časoŭ, — voś i ŭsio pakarańnie.
Dobraachvotnaja adstaŭka, tym bolš z maralnych pryčynaŭ, usprymajecca supolnaściu čynoŭnikaŭ amal jak samahubstva. Tamu tym, chto rašycca na jaje, albo admovicca ad pasady, daravańnia čakać nie davodzicca. My viedajem šmat vypadkaŭ, kali vysokapastaŭlenyja dziaržaŭnyja čynoŭniki, pazbaŭlenyja pasadaŭ, pierachodzili ŭ apazycyju. Vypadkaŭ, kali čynoŭnik sychodziŭ u adstaŭku dobraachvotna, — adzinki. Pavodzić siabie pa‑ludzku ŭ nas ličycca podźviham. Nia tolki na vysokaj pasadzie. U zvyčajnym paŭsiadzionnym žyćci taksama.
Tamu ŭ nas i nie było pakul svajho Błera. I navat Vułfavica.
