Мілінкевіч: Каштоўнасці жывуць, калі за іх змагаюцца 8

— Вашыя продкі ўдзельнічалі ў паўстанні 1863–1864 гадоў. Ці не маглі б Вы распавесці больш падрабязна пра іх?

— Мне пашчасціла, што я ведаю свой радавод да восьмага калена — да Марціна Мілінкевіча, які нарадзіўся на пачатку XVIII стагоддзя. У гэтым мне дапамог гісторык з Гродзенскага ўніверсітэта Сяргей Токць, які паходзіць з адной вёскі з маімі продкамі — з Берштаў. Дарэчы, хутка ён будзе бараніць доктарскую дысертацыю, у адным з раздзелаў якой будуць даследаваны радаводы мясцовых сялянаў, у тым ліку і Мілінкевічаў.

Жылі мае продкі ў Гродзенскай пушчы, якая ў Сераднявеччы цягнулася ад Гродні да Вільні і была не менш вядомая за Белавежскую. Яны былі стралкамі, асочнікамі — сачылі за каралеўскай пушчай, ахоўвалі яе, пракладалі дарогі, суправаджалі манархаў у час палявання. У паўстанні ж удзельнічалі мой прадзед Казімір Мілінкевіч, якому тады было20 гадоў, і яго бацька Юры Мілінкевіч, які нарадзіўся ў 1812 годзе. За ўдзел у народным супраціве яны былі пакараныя поўнай канфіскацыяй маёмасці. Іх выселілі з роднай вёскі Зубрава, што непадалёк ад Берштаў (зараз на самай мяжы з Літвой на рацэ Котра) і рассялілі па суседніх вёсках. Дарэчы, мая матуля ў міжваенны час, калі Гродна была ў складзе Польшчы, студэнткай вучылішча атрымлівала стыпендыю як унучка паўстанца.

Шмат я не ведаю, бо дзед адышоў, калі мне было 10 гадоў. Ды й людзі ў той час баяліся шмат расказваць. Бальшавікі выкарыстоўвалі Каліноўскага, заяўляючы, што ён быў сацыял-дэмакратам і змагаўся супраць прыгнёту памешчыкаў. Але ж паўстанне было не толькі супраць самадзяржаўя, але за незалежнаць старадаўняй Літвы. Таму пра ўдзел у ім не вельмі хацелася гучна гаварыць. Хаця ў вёсцы Бершты мясцовыя жыхары добра памяталі пра паўстанне і ганарыліся продкамі, якія ўдзельнічалі ў ім. Гэта сваеасаблівы адказ на тое, што многія называюць паўстанне польскім, несялянскім. Гэта няпраўда. У Зубраве амаль уся вёска удзельнічала ў ім, а на Гродзеншчыне кожны пяты селянін меў дачыненне да паўстання.

Паміж Берштамі і Азёрамі ёсць Святое балота, з якім звязаная адна з бітваў атрада палкоўніка Лянкевіча, які кіраваў паўстанцамі і ў вядомай бітве пад Мілавідамі. Згодна з берштаўскай легендай, якую апавядала сястра майго дзеда, дачка і унучка паўстанцаў Казіміра і Юрыя Мілінкевічаў — Хрысціна Ханевіч, у цэнтры гэтага балота была гара, на якой рос вялізарны дуб. Тут хаваліся паўстанцы, але былі здраджаныя і месца іх знаходжання стала вядома жандарам, якія іх атачылі. Царскія войскі не ведалі, як дабрацца да дуба праз топі і замарылі голадам паўстанцаў, трымаўшы доўгую аблогу. Адсюль і назва — Святое балота. Гісторыкі ж кажуць, што там 22 красавіка 1863 года адбыўся бой, у якім загінулі амаль усе каліноўцы. Гэтай падзеі прысвяціў свой абраз вядомы польскі мастак Артур Гротгер. У міжваенны час сюды пад дуб стала прыязджалі людзі, каб памянуць герояў, маліліся пад вялікім крыжам, што быў там устаноўлены, пакідалі іконкі, крыжыкі.

Вядома, што сюды ў пушчу да паўстанцаў прыязджаў і сам Кастусь Каліноўскі. Напэўна, і мае продкі сустракаліся з ім.

— А ці вядома, чым канкрэтна займаліся Вашыя продкі ў паўстанні?

— Пакуль яшчэ не ведаю. Удзельнікамі паўстання маглі лічыцца тыя, хто браў зброю і ішоў ваяваць. А мае продкі мелі зброю і добра ёю валодалі, паколькі ахоўвалі лес і стала палявалі. А ці ўдзельнічалі яны ў бітвах, такой інфармацыі ў мяне няма. Пакаралі тады і тых людзей, хто даваў правіянт, лекі, хто паказваў дарогі праз балоты і гэтак далей — усіх, хто спрыяў паўстанню. Варта яшчэ папрацаваць ў архівах Гродна. Сёе-тое там можна было б знайсці, бо павінны захавацца судовыя справы паўстанцаў. Пэўна ж, там пералічана, што яны такога нарабілі.

— У апошні час паўстанне Каліноўскага вельмі востра абмяркоўваецца ў Беларусі. Даходзіць да таго, што яго самога абвяшчаюць ледзь не камуністам і антыбеларусам. Якое Ваша стаўленне да тых падзеяў?

— Я разумею, што могуць быць розныя думкі і ацэнкі паўстання. Але нам трэба не служыць палітычным ідэям.

Важна ўлічваць, што тэрміналогіі ў той час і зараз значна адрозніваюцца.

Слова беларус тады ў Беларусі, а тым больш у заходняй яе частцы, практычна не ўжывалася. Нас называлі літвінамі, а тых, што на усходзе — русінамі. Літвінам сябе ўспрымаў і Каліноўскі. Такая свядомасць была і ў Касцюшкі, але гэта не значыць, што яны не атаясамлівалі сябе з беларусамі ў сённяшнім разуменні. У тым жа, што ў іх была і польская свядомасць, няма нічога дзіўнага. З палякамі ў нас вельмі доўгі час была супольная дзяржава. Таму ў людзей была падвоеная свядомасць: як грамадзянін Рэчы Паспалітай, чалавек мог лічыцца палякам, а этнічна, культурна ды геаграфічна людзі ўспрымалі сябе літвінамі. У Вялікім Княстве быў вельмі глыбокі мясцовы патрыятызм. Да таго ж маскоўскія ўлады падзялілі людзей паводле веравызнання на палякаў і рускіх: калі ты ходзіш у касцёл — ты паляк, у царкву — рускі. Беларусам тады ўвогуле месца не было.

У Каліноўскага ёсць розныя выказванні, у тым ліку і вельмі жорсткія. Пэўныя яго словы аб праваслаўнай царкве некаторыя ўспрымаюць як антыбеларускія. Але гэтая жорсткасць абгрунтаваная паводзінамі праваслаўнай царквы. Я сам хрышчаны ў праваслаўе, але разумею, што ў Расіі праваслаўе ад часоў Пятра І верай і праўдай служыла імперскай ідэі, было фактычна на службе ў цара. Дый паводзіны праваслаўнай царквы ў Беларусі, асабліва ў ХІХ стагоддзі падчас вынішчэння ўніяцтва (уніяцкую царкву ў значнай ступені можна лічыць беларускай, бо казанні вяліся па-беларуску), спрыялі негатыўнаму стаўленню да яе сярод мясцовых людзей.

Для мяне Каліноўскі — кіраўнік нацыянальна-вызвольнага руху.

Ён выступаў за аўтаномію Вялікай Літвы, гэта значыць Вялікага княства Літоўскага, што ў Варшаве ўспрымалася вельмі негатыўна, бо там хацелі аднаўлення Рэчы Паспалітай без усялякіх падзелаў. Польскія паўстанцы нават лічылі яго сепаратыстам. У яго быў літвінскі патрыятызм, а для мяне гэта значыць беларускі. А тое, што ён выдаваў газеты не толькі па-беларуску, але і па-літоўску, і па-польску, сведчыць, што ён успрымаў паўстанне як супольную справу. Таму сёння, адзначаючы юбілей, важна рабіць акцэнт на тое, што гэта было паўстанне і палякаў, і беларусаў, і літоўцаў і іншых народаў супраць царызму, за самастойнасць нашай Бацькаўшчыны і за свабоду.

— А як Вы лічыце, чаму менавіта цяпер так абвастрылася барацьба вакол Каліноўскага?

— Тая барацьба, якая ідзе сёння ў юбілейны год, з’яўляецца палітычным змаганнем за асобу Каліноўскага. Бо і сёння ў нас усё яшчэ ёсць прыхільнікі аб’яднання з Расіяй. І гэта ўсё накладаецца на гістарычныя ацэнкі, а такая асоба як Каліноўскі не можа быць і там, і там. Дарэчы, і мы сёння мусім зрабіць геапалітычны выбар: хто ёсць беларусы — еўрапейцы ці еўраазіяты? Бальшавікам неяк удалося назваць яго сацыял-дэмакратам і скарыстаць дзеля сваіх ідэалагічных мэтаў. А цяпер, калі абвострана пытанне цывілізацыйнага выбару Беларусі, паўстанне Каліноўскага і ён сам сталі інструментам барацьбы за тую ці іншую ідэю. Для мяне гэта чалавек, які павінен быць адной з галоўных асобаў у пантэоне змагароў за беларускую дзяржаву, за беларускую незалежнасць. Каліноўскі і ягоныя паплечнікі — вялікія героі нашай гісторыі.

— Вашыя продкі ўдзельнічалі і ў беларускім нацыянальным руху ў Заходняй Беларусі…

— Мой дзед, таксама як і я, Аляксандр Мілінкевіч. Ён з’яўляўся сынам і ўнукам паўстанцаў, быў адным з лідараў беларускага руху ў 20-я гады ў Берштах. У гэты час Заходняя Беларусь апынулася ў складзе адроджанай Польшчы, і беларусы змагаліся за права на сваю мову, культуру, адукацыю. Юзаф Пілсудскі, які ў адной з першах сваіх аўтабіяграфій называў сябе беларусам з-пад Вільні, меў напаўбеларускую свядомасць ды добра размаўляў па-беларуску, спачатку абяцаў беларусам самастойнасць у межах будучай федэрацыі. Потым ён гаварыў ужо пра культурніцкую аўтаномію. Але затым ў Варшаве перамаглі тэндэнцыі кансалідацыі нацыі праз паланізацыю, і ён быў вымушаны адмовіцца і ад рэалізацыі ідэі беларускай аўтаноміі. Адыграла тут сваю ролю і агрэсіўная савецкая палітыка, якая выкарыстоўвала нацыянальныя рухі супраць адзінства польскага грамадства.

Мой дзядуля Аляксандр Мілінкевіч падчас рэвалюцыі працаваў на чыгунцы ў Піцеры, а як вярнуўся ў 20-я гады, стаў актывістам Таварыства беларускай школы. Сетка гэтай арганізацыі была вельмі моцная ў той час на Гродзеншчыне. Амаль у кожнай вялікай, нават у сярэдніх вёсках былі суполкі ТБШ, якія адстойвалі права на магчымасць навучання на роднай мове. Мой дзед ездзіў па вёсках, выступаў на сходах, агітаваў, пісаў тэлеграмы да Пілсудскага. Урэшце ён быў арыштаваны і пасаджаны. Як і ў сённяшняй Беларусі часта адбываецца з палітычнымі апанентамі: ён аказаўся ў турме не за тое, што рабіў, бо не маглі ж за беларускую мову пасадзіць. Яго абвінавацілі ў тым, што ён, як сакратар гміны, быццам бы выдаў даведку, якая не адпавядала праўдзе. Справа была сфальсіфікаваная. І ён адсядзеў два гады. У 30-я гады адбыўся канчатковы разгром беларускага руху. Напрыканцы перад вайной школы Заходняй Беларусі ўжо навучалі па-польску, і дзеці мусілі навучацца на мове, якой яны не ведалі. Так, што ў мяне змагарская сям’я.

Цікава, што, калі я яшчэ не ведаў, што мой дзед быў адным з лідараў Таварыства беларускай школы на Гродзеншчыне, я са сваімі аднадумцамі стварыў філію адроджанага ТБШ у Гродне. Так што гісторыя працягваецца.

— Ці дапамагае Вам веданне сваіх каранёў у Вашай дзейнасці?

— Некаторыя кажуць, што я надта мяккі, надта інтэлігентны для барацьбы супраць дыктатуры. Не пагаджуся. Добрае выхаванне ў сям’і настаўнікаў еўрапейскай школы (мае бацькі да вайны працавалі ў варшаўскіх элітарных вучэльнях) як раз лічу сваёй моцнай рысай. Асабліва, калі вакол столькі палітычнага хамства. А вывучэнне гісторыі майго роду, і праз гэта — пачуццё адказнасці перад продкамі і нашчадкамі, любоў да гісторыі маёй краіны надаюць мне сілы, якіх я не меў да гэтага.

У школе, якую скончыў з адзнакай, памятаю, што пасля ўрокаў гісторыі ў мяне часта было не пачуццё гонару, а пачуццё крыўды, крыўды за Беларусь. У палякаў гераічная гісторыя, столькі вялікіх людзей. У Расіі таксама ёсць чым ганарыцца.

А мы — ну, ніякія, усё сядзелі-чакалі: то нас заваявалі літоўцы, то далучылі палякі, потым шчасце: вызвалілі рускія. Усё хтосьці за нас.

Самая вялікая падзея — Вялікая Кастрычніцкая рэвалюцыя, а нашыя героі — гэта савецкія партызаны. Такая гісторыя не магла сфармаваць пачуццё нацыянальнай годнасці, толькі комплексы стварала. Добра, што я дома меў выдатную бібліятэку і разумеў, што ў нас насамрэч багацейшая гераічная і трагічная гісторыя, столькі вялікіх асобаў. Канчаткова маё захапленне нашай гісторыяй сфармавалася ўжо ў часы «перабудовы», калі з’явілася вялізарная колькасць друкаў пра праўдзівае мінулае Беларусі, а таксама праз першую нефармальную суполку ў нашым горадзе — «Паходню», якую ўзначальваў мой сябра і настаўнік праўдзівай гісторыі прафесар Міхась Ткачоў. Праз свой лёс знаю, што, як толькі беларусы будуць ведаць свае карані, яны будуць проста нязломныя. І значна больш шчаслівыя.

— Ці не лічыце вы падобнымі няўдачы паўстанцаў 1863 года, беларускіх дзеячоў міжваеннага перыяду і беларускай апазіцыі сёння? Ці дасягнутыя мэты, за якія яны выступалі?

— Ёсць перамогі, якія няшмат даюць, а ёсць і паразы, якія жывуць у стагоддзях. Што кіравала паўстанцамі 1863 года? Пачуццё годнасці, справядлівасці, любові да зямлі сваёй, адказнасці. Яны не хацелі быць у прыгоне, хацелі жыць у сваім доме. Ім не ўдалося перамагчы рэгулярную царскую армію, але ці былі б у нас цвёрдыя дух і вера без той нібыта паразы? Няўпэўнены. Для мяне гэта і не параза — гэта частка будучай перамогі дабра над злом, праўды над хлуснёй. Каштоўнасці жывуць, калі за іх змагаюцца.

Кастусь Каліноўскі мог збегчы ў Парыж, як некаторыя іншыя ўдзельнікі паўстання. Мог з-пад шыбеніцы напісаць прашэнне аб памілаванні, але ён не зрабіў гэтага. Напісаў словы, што і сёння бяруць за сэрца. І тут выявіліся ягоная мужнасць найвышэйшай пробы. Ён вельмі хацеў жыць, але пайшоў на смерць дзеля вольнай будучыні, дзеля нашчадкаў.

Без такіх легендарных асобаў, без такіх апосталаў змагання не будзе нацыянальнай свядомасці. Канечне, было б выдатна, калі б тады паўстанцы перамаглі і Беларусь бы развівалася як самастойная дзяржава. Але так не здарылася. Аднак, калі б не было іх, не было беларускай ідэі, беларускага адраджэння, беларускага нацыяналізму, не было б той плеяды людзей, гатовых аддаць усё, каб Беларусь была самастойнай, незалежнай, беларускай, еўрапейскай дзяржавай.

— Тое самае і ў гісторыі БНР. Яна кароткая, але такая значная. Ці была б сёння незалежная краіна Беларусь, калі б у 1918 годзе лепшыя беларусы не адстойвалі наша права на самастойны шлях?

— А прэзідэнцкія «выбары» 2006 года, у якіх я ўдзельнічаў, мы таксама не перамаглі, але і не прайгралі. Гэта быў час найвялікшых поспехаў лукашэнкаўскай эканомікі. Наша кампанія гаварыла не пра кішэню, а пра годнасць і праўду, і ішла пад акампанімент бесперапынных пераследаў. Па БТ галоўны кагэбіст, генпракурор і галоўны міліцыянт палохалі, што кожны, хто выйдзе на Плошчу будзе разглядацца, як тэрарыст. А у нас, вядома, такіх і растрэльваюць. Але з пратэстам выйшла болей за 30 тыс. Беларусаў. Амаль тыдзень наша краіна была ў цэнтры ўвагі ўсяго свету. Пасля намётавага гарадка ў нас ужо ніхто ў Еўропе не пытаўся, як раней: «А ці хочуць беларусы свабоды?», бо ведалі адказ. Тады па-над тысячу людзей прайшлі праз вязніцу, яшчэ болей было звольнена з працы, амаль поўтысячы студэнтаў выгналі з універсітэтаў. Але было пачуццё сцвярджэння асабістай годнасці. Маральна прайграла дыктатура.

— Ці зрабілі вы якія-небудзь высновы па выніках кампаній 2006 і 2010 гадоў?

— Не робіш высновы — не варты перамогі. Нават, калі рэжым не лічыць галасы, перамагаць трэба ў галовах людзей. Мы пакуль здольныя прыцягнуць на свой бок у асноўным сваіх: у 2001, 2006 і 2010 гадах за нас галасавала прыкладна аднолькавая колькасць людзей, дзесьці трэцяя частка беларусаў. Хто гэта? Больш маладыя, больш адукаваныя, прадпрымальныя, тыя, што карыстаюцца інтэрнэтам. Кіраўнік рэжыму за гэты час страціў падтрымку беларусаў як мінімум у два разы. Мы ж фактычна за дзесяць год нічога не здабылі. Яму ўжо не давяраюць, нам яшчэ не. Амаль палова людзей не ведае за кім ісці. «Маўклівая большасць» хоча ведаць: чаму пры нас, дэмакратах, будзе лепей? Мы за гэты час так і не сталі для большасці пазітыўнай альтэрнатывай, пра якую стала любім гаварыць. Гэта першая выснова і галоўная наша праблема. Як яе вырашаць?

Не вырашым як — будзем дзейнічаць «растапыркай». А з адзінствам стала горш. Двойчы мы мелі «адзінага кандыдата». А апошні раз арганізавалі «парад кандыдатаў». Можна доўга казаць, што так сапраўды ў 2001-м не той стаў адзіным, таму не ўсе на яго працавалі, а ў 2006-м было два кандыдаты. Але ў тых кампаніях большасць аб’ядналася, і гэта было галоўным мабілізуючым фактарам для грамадства. І будзе пакуль у нас дыктатура. Што ў 2010 годзе і сёння перашкаджае аб’яднанню? Канечне, амбіцыі. Але яшчэ больш сур’ёзнай праблемай ёсць адсутнасць агульнай мэты. Бо супольная мэта яднае. Чым слабейшая апазіцыя, тым болей яна зацыкліваецца не на барацьбе за свабоду, а на ўнутраным змаганні за «купку» на нашым балоце. Тады галоўным пытаннем становіцца — хто самы важны ў апазіцыі? Дыктатар адпачывае і з радасцю рэгіструе кандыдатаў, што і блізка не сабралі подпісаў, што нават дзіцячым садком не кіравалі. А народ кажа: гэта яны хочуць кіраваць краінай, калі зараз не ў стане быць разам, то што будзе, калі дойдуць да ўлады?

І яшчэ:

мы зацыкліліся на Лукашэнку.

Бясконца даказваем сабе, народу, Захаду, што ён — дыктатар. Пачытайце дэмакратычны інтэрнэт. Устаем з ложка — думкі пра яго, ідзем з жонкай спаць — ізноў. Але гэта даўно ўсім вядома. Ен і сам сябе дыктатарам называе. Няма каго ўжо пераконваць. Мы мусім болей казаць пра тую Беларусь, пра якую мы марым, — беларускую і еўрапейскую. Стваральнасць і пазітыў эфектыўней ад агрэсіі і бясконцага негатыва. Без шырока вядомай, зразумелай, рэальнай праграмы мы не пераможам, нават калі заўтра зваляцца свабодныя выбары. І яшчэ нам патрэбныя дэмакраты для дэмакратыі — тыя, што маюць добрую адукацыю, ведаюць як рабіліся рэформы ў сталіцы і ў малых гарадах ў паспяховых суседзяў — новых сябраў Еўразвяза. Тут мора працы.

Ад стомленасці і адсутнасці гісторыі перамог шмат хто з нас кажа: любы, абы не ён. «Абы яго не было» мы павінны замяніць на «каб была Беларусь».

Як будзем слабыя і незразумелыя для беларусаў, на першых выбарах пасля Лукашэнкі можа перамагчы не свабода, а няволя. А там, хутчэй за ўсё, будзе вырашацца лёс краіны. Можа прыйсці той, хто здасць краіну суседу з ягоным рублём, алігархамі, войнамі і бандытызмам. Змагаючыся за дэмакратыю, мы ні на хвіліну не маем права забыцца пра пагрозу незалежнасці. Перадусім Беларусь!

— Як цяпер ідзе працэс аб’яднання апазіцыі?

— Складана. Для гэтага ёсць некалькі прычынаў. Каб аб’яднацца важна верыць у тое, што можна перамагчы. Калі веры няма, то многія ставяць за мэту не перамагаць дыктатуру і дамагчыся дэмакратыі, а набраць сабе рэйтынг, павялічыць сваю арганізацыю. Гэтак таксама важныя рэчы, але эгаістычныя, яны не яднаюць. А аб’ядноўваюцца звычайна людзі, якія вырашаюць супольную задачу. Мы ведаем, што выбараў няма, галасы не лічаць і гэтак далей, але ж мы можам перамагчы ў думках людзей. Цяжкасць знайсці агульную мэту, безадказнасць і слабасць апазіцыі і спараджаюць паходы рознымі калонамі.

Мы не маем права гуляць у палітыку, бо прайграем краіну. Разам з тым у нас ёсць вялікі шанец вярнуцца ў еўрапейскую сям’ю. Запытайце дыпламатаў, што працуюць ў Мінску, яны скажуць: вы і па гісторыі, і па культуры, і па менталітэце, і па працавітасці, і па адукаванасці, па інфраструктуры — еўрапейская дзяржава. Вы запярэчыце — не зусім, у нас дыктатура. Але яна была яшчэ нядаўна і ў Грэцыі, і ў Іспаніі, і ў Партугаліі.

— А якімі ў такім разе мусяць быць адносіны з Расіяй?

— Абіраючы еўрапейскі шлях развіцця, не трэба быць супраць Расіі. Проста адносіны з усходняй суседкай важна будаваць на прыстойных прынцыпах, шчыра і адкрыта. Можна і яе геапалітычныя інтэрэсы падтрымліваць, але толькі тыя, што не пярэчаць нашым беларускім інтэрэсам. Уступленне ў Еўразійскі саюз з ягонымі наркатычнымі нафтай і газам прывядуць нас яснай дарогай да «ломкі». Гэта саюз сыравінных дзяржаваў, а мы мусім стаць краінай высокіх тэхналогій. Іншай перспектыўнай стратэгіі развіцця для нас не існуе. Сучасныя тэхналогіі не ў Кітаі і не ў Расіі, яны ў Еўропе.

Беларусь стаіць на парозе геапалітычнага выбару, на нас вялікая адказнасць. І калі старэйшае пакаленне апазіцыі не здолее выйсці з сістэмнага крызіса і не будзе працаваць разам бліжэйшым часам, то яму трэба сядаць за мемуары і даць дарогу маладзейшым. Мы зараз удзельнічаем у перамовах па распрацоўцы механізма вылучэння адзінага кандыдата. Не ведаю, ці ўся апазіцыя аб’яднаецца ці толькі частка прадэманструе, што адказнасць і сумленнасць у яе на першым месцы. Ясна, што 2015 год стане апошнім званочкам для старой апазіцыі, выпрабавальным каменем.

Нам патрэбны лідар не разовага карыстання, як было ў мінулым. Калі мы супольна інвестуем сваю працу ў стварэнне ягонага вобраза і вядомасці, то важна, каб ён заставаўся да перамогі. І гэта мусіць быць нацыянальна-дэмакратычны лідар.

— Рух «За Свабоду» найбольш інтэнсіўныя перамовы вядзе з кампаніяй «Гавары праўду!» і Партыяй БНФ. Ці атрымалася дасягнуць якога-небудзь выніку?

— Мы дамовіліся не распавядаць пра дэталі, пакуль не выпрацуем адзіную пазіцыю, а зараз робяцца прапановы, ідуць абмеркаванні. Працэдура абрання адзінага павінна быць празрыстай. Яна можа сумяшчаць некалькі варыянтаў, якія агучваюцца, і інтэрнэт-апытанне, і праймерыз, але канчатковае прызначэнне павінна адбыцца на Кангрэсе дэмакратычных сілаў. Кангрэс — вялікі мабілізуючы фактар. На яго выбіраюцца актывісты паводле дэмакратычнай працэдуры, і гэта надае ім легітымнасць. Дэлегаты Кангрэса мусяць стаць ядром ініцыятыўнай групы.

Чаму мы распачалі менавіта гэтым складам? Бо маем падобны досвед і блізкія падыходы. Мы лічым, што байкоты ніколі ў гісторыі не перамагалі дыктатуры. Да таго ж яны не дадаюць аптымізму грамадству: дулю паказалі, а куды заклікалі? Таму трэба ісці ў бой. Але толькі «далоў» замала, трэба фармуляваць мэту і паказываць шлях. Мы не верым у байкоты і выступаем за актыўны ўдзел.

У нашых трох арганізацый ёсць разуменне, што важна знайсці адзіную асобу і прадэманстраваць супольную працу. Але на першым месцы павінна быць не столькі персона, колькі тое, з чым чалавек ідзе, якое ў яго пасланне, якая праграма, якія каштоўнасці.

— Як вы лічыце, хто можа да вас далучыцца, а хто не?

— Аб’ядноўвацца здольныя тыя, хто любіць Бацькаўшчыну болей за сваю асобу. Калі пароль, як у каліноўцаў: «Каго любіш? Люблю Беларусь!».

telegraf.by

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ