Сваю перамогу ў прэстыжным міжнародным конкурсе оперных спевакоў «Бі-бі-сі» «Спявак свету», які праводзіцца ў Вялікабрытаніі, беларуска Надзея Кучар лічыць узнагародай за шматгадовую працу. Тытул, наноў набытая слава — толькі спадарожныя складнікі, сведчанне ўзроўню, з якога артыстка, па яе прызнанні, будзе рухацца далей.
Перамагчы, стаць лаўрэатам прэстыжнага міжнароднага конкурсу Надзея марыла, каб атрымаць адпаведную ацэнку сваіх намаганняў, падвесці да лагічнага завяршэння конкурсную частку свайго жыцця. Хоць спачываць на лаўрах Надзея Кучар магла ўжо з 2012 года. Тады яна стала ўладальніцай Гран-пры, прыза глядацкіх сімпатый і прыза імя Гераніма Босха на конкурсе вакалістаў ў Хертагенбосэ ў Нідэрландах. А гэта — міжнародны оперны конкурс з ліку самых прэстыжных. Але, мабыць, без перамогі ў Кардыфе творчае жыццё Надзеі была б няпоўным.
— Надзея, вы ў другі раз падалі заяўку на конкурс «Спявак свету», таму што хацелі ўзяць гэтую вяршыню?
— Прызнацца, я наогул не збіралася, як, дарэчы, і ў другі раз паступаць у кансерваторыю ў Санкт-Пецярбургу. Тады мяне ўгаварылі сябры паспрабаваць паступіць другі раз. І ў 2011 годзе я скончыла Санкт-Пецярбургскую дзяржаўную кансерваторыю па спецыяльнасці «сольны спеў».
У выпадку з конкурсам маё канцэртнае агенцтва паклапацілася, даслаўшы ліст з прапановай паслаць заяўку. Прычым усё адбывалася ў апошні момант, трэба было сабраць відэазапісы. Новых ў мяне не было, прыйшлося ўзяць са старых. Перажывала, ці падыдуць яны. Першы досвед удзелу ў міжнародным конкурсе оперных спевакоў «Спявак свету» быў ў 2013 годзе, тады я дайшла да жывых праслухоўванняў.
— Рэцэпт, як дайсці да перамогі, цяпер вы ведаеце?
— Агульнага рэцэпту няма, бо розныя абставіны граюць ролю. Мае значэнне і склад журы, і склад удзельнікаў. У фінал конкурсу прайшлі 20 вакалістаў, якіх адабралі з 350 артыстаў з усяго свету. Але, вядома, асноўнае — твая стараннасць, настойлівасць, імкненне.
— Вы прадстаўлялі Беларусь як грамадзянка краіны.
— Так, я ўдзельнічала ў 13 конкурсах і заўсёды прадстаўляла сваю краіну. Ды і як па-іншаму? Я грамадзянка Беларусі. Гэта звычайная практыка, так робяць усе выканаўцы, прадстаўляюць сваю краіну, дзе б яны ў гэты час ні працавалі. Я па крыві ўкраінка, але нарадзілася і жыла ў Беларусі да 23 гадоў. У маёй біяграфіі зараз напісана: тэатр — Перм, грамадзянства — Беларусь.
— У Беларусі вы атрымлівалі сваю першую музычную адукацыю па спецыяльнасці «музыказнаўства». Але па нейкай прычыне змянілі кірунак.
— Я скончыла з адзнакай Мінскае музычнае вучылішча імя Глінкі ў 2003 годзе. Гэта цікавая прафесія. Музыказнаўцы — тэарэтыкі, педагогі, аўтары навуковых работ, яны аналізуюць сачыненні кампазітараў, робяць разбор. І мне гэта ўсё было цікава. Але калі я прыйшла вучыцца, зразумела, што мне значна бліжэй джазавая гармонія, а гэта вывучаюць на эстрадным аддзяленні. Хацелася граць джазавыя імправізацыі на раялі, я граю на гэтым інструменце з пяці гадоў. Гэтага на музыказнаўстве не было. Думала на трэцім курсе пераводзіцца на вакальнае аддзяленне. Але мяне адгаварылі, і я не шкадую. Гэта база, аснова, дзякуючы якой мне нашмат лягчэй, чым іншым вакалістам, якія не маюць такіх ведаў.
Скончыўшы музвучэльню, тры сезоны адпрацавала ў хоры ў Нацыянальным акадэмічным тэатры оперы і балета Беларусі. Але хацела вучыцца вакалу, таму вырашыла паступаць у кансерваторыю Санкт-Пецярбурга, дзе ў 2006 годзе стала студэнткай з другой спробы.
— Дзіцячы досвед спеваў спатрэбіўся?
— Я з 10 гадоў спявала ў дзіцячым хоры, саліравала да 17 гадоў. А першая песня, якую я праспявала сольна ў хоры, — «Радзіма мая дарагая» на музыку Уладзіміра Алоўнікава. Я спявала яе ў дзіцячым хоры сем гадоў, колькі там выступала. І гэта быў не які-небудзь калектыў, а вядомы сярод дзіцячых хораў хор «Канцілена», які неаднаразова з'яўляўся лаўрэатам міжнародных конкурсаў і кожны год бываў з гастролямі за мяжой. Мы выступалі ў Германіі, Польшчы і іншых краінах.
Кіраўнік хору — Валерый Якаўлевіч Садовін быў сябрам народнага артыста Беларусі, дырыжора Віктара Уладзіміравіча Роўды, які для яго з'яўляўся настаўнікам. Яны ішлі разам па шляху служэння музыцы. За што Валерыю Якаўлевічу вялікі дзякуй, дык гэта за тое, што ён не чапаў дзіцячыя галасы. Не патрабаваў спяваць па нейкіх вызначаных правілах. Ніколі не ўмешваўся ў тэхналогію гуказдабывання. Даваў магчымасць дзіцяці спяваць так, як ён гэта робіць.
Ёсць педагогі, якія часта паміж спевамі і ўзроўнем гучнасці ставяць знак роўнасці. Гэта падаецца важным для некаторых — спяваць гучна. Рабіць так катэгарычна нельга, гэта я як спявачка кажу. Тым больш, калі гаворка аб дзіцячым голасе: падчас перыяду мутацыі звязка траўміруюцца да таго, што лекары забараняюць спяваць наогул.
— Ваш досвед у гэтым сэнсе шчаслівы.
— Так, дзякуй Валерыю Якаўлевічу Садовіну, што не перашкаджаў, даў магчымасць развівацца. У мяне разуменне голасу іншае. Голас валодае многімі фарбамі, а ўжо тым больш дзіцячы. Што можа быць больш унікальнае, чым дзіцячы голас? Якія яшчэ фарбы патрэбныя, калі выконвае дзіця?
— А якая беларуская музыка вам цікавая?
— Ніколі не чула ўжывую «Песняроў», хоць люблю творчасць гэтага калектыву. І наогул на канцэрце я была апошні раз гадоў восем таму. Мая сяброўка грала ў аркестры на выступе Мікалая Наскова і мяне за руку прывяла. Усё, больш нідзе не была — няма калі. Хоць з велізарным задавальненнем паслухала б любімы гурт Roxette.
Калісьці слухала канцэрт памяці Яўгена Глебава, дзе пазнаёмілася з яго жонкай. Гэта было больш за дзесяць гадоў таму, але ўражанне аб ім, дзе былі сабраныя залатыя фрагменты з опер і балетаў кампазітара, засталося моцнае. Мне давялося працаваць у спектаклі «Тыль Уленшпігель» нашага тэатра. Пастаноўка ўражвала. Тады і пачала захапляцца музыкай Глебава. Вельмі падабаюцца яго эстрадныя песні і выдатная опера «Майстар і Маргарыта».
— Надзея, працуючы ў тэатры ў Мінску, вы выконвалі оперу на беларускай мове?
— Калі я працавала ў тэатры, яшчэ не ставілі на беларускай оперу. Яшчэ не было «Сівой легенды», было знятае «Паляванне караля Стаха». Словам, я не патрапіла ў той перыяд, калі ішлі беларускія пастаноўкі. Але калі б паступіла такая прапанова, я б паспрабавала. Бо ў нацыянальнай оперы ёсць свае асаблівасці і цікава выканаць на беларускай мове. Новы досвед заўсёды важны і карысны. Наогул, опера павінна гучаць на мове арыгіналу. Калі ва Украіне ў свой час класічную італьянскую оперу выконвалі на ўкраінскай, гэта не вельмі ўспрымалася. Але, напрыклад, у Нямеччыне шмат нацыянальных тэатраў, дзе ўсё ідзе на нямецкай мове. І нават рускія п'есы.
— А з кім з цяперашніх беларускіх вядомых оперных вакалістаў вы знаёмыя?
— З Юрам Гарадзецкім мы перасякаліся ў Міхайлаўскім тэатры, дзе я ў свой час працавала. Я глядзела спектакль з яго удзелам, ён прыязджаў спяваць партыю Ленскага. Але на сцэне мы разам не працавалі. З Іллёй Сільчуковым ўдзельнічалі ў конкурсе імя Л. Александроўскай ў 2012 годзе ў Мінску.
— Хто з беларускіх артыстаў вядомы за мяжой?
— Ведаюць за мяжой Аксану Воўкаву. Яна выступіла ў «Метрапалітэн-опера» і «Ла Скала». Калі не памыляюся, яна адна з нешматлікіх беларускіх спявачак, якія выступалі на гэтых сцэнах. Бо, заўважу, яшчэ важны менеджмент. Ёсць артысты, якія хочуць піярыцца. Ёсць тыя, каму гэта чужое. Я адношуся да другіх. Хочацца больш працаваць і менш адцягвацца.
— Але з атрыманнем тытула «Спявачка свету» цяжка схавацца. Напэўна, ваш гастрольны графік стаў больш шчыльным пасля перамогі ў Кардыфе.
— Так, у мяне даволі жорстка распісаны наступны сезон. Запланавана шмат гастроляў. Спадзяюся, усё складзецца ўдала і адбудзецца мой сольны канцэрт у студзені-лютым у Мінску. Ідзе абмеркаванне такой магчымасці.
— Надзея, у вас ёсць куміры?
— Мой кумір, з рук якога я, на жаль, ужо не паспела атрымаць прыз, — Джоан Сазерленд. Яна — абраз класічнай оперы. Джоан была патронам конкурсу «Спявак свету». Я спазнілася, яна памерла ў 2010-м. Раней усе пераможцы атрымлівалі прыз з яе рук. Мяне ўзнагароджвала Кіры Джэнет Тыя Канава, новазеландская оперная спявачка.
— Ваш муж Дзмітрый таксама мінчанін. Калі прыязджаеце ў Мінск, дзе вы любіце з ім бываць?
— Так, з Дзімам мы ўжо шэсць гадоў, але сустракаемся толькі раз на месяц апошнія два гады, таму што пакуль жывём у розных гарадах. У Мінску, калі мы разам, вядома, любім гуляць па старым горадзе. Ёсць любімая кавярня, дзе і вяселле сваё згулялі. Я наогул з задавальненнем катаюся на трамваі, які павольна рухаецца, а пасажыры паспяваюць з акна разгледзець горад. Не люблю метро, аддаю перавагу хадзіць пешшу, каб пабольш пабачыць. Калі я не ў Беларусі, мне нярэдка сняцца асобныя менскія вулачкі, ціхія куткі роднага горада.
