Хто народны?

Памёр Брыль. Няма Быкава, Шамякіна, Танка. Народных пісьменьнікаў Беларусі засталося трое: Іван Навуменка, Рыгор Барадулін, Ніл Гілевіч. За Лукашэнкам званьне Народнага не прысуджалася. Гэта помста ўлады літаратурнаму цэху, які так і не ўдалося прыручыць. Відавочна хочуць, каб гэты інстытут зьвёўся. Адно гэта выклікае жаданьне яго захаваць. Але як? У сытуацыі, калі права надаваць гэтае званьне мае толькі прэзыдэнт?

На пачатку 90-х інстытут Народнага пісьменьніцтва многія лічылі спараджэньнем народніцкае ідэалёгіі, узятым на ўзбраеньне савецкай сыстэмай з мэтай падпарадкаваць творцаў уладзе. Аднак калі ў сярэдзіне 90-х нацыя засталася бяз сымбаляў, выйшла так, што менавіта Народныя пісьменьнікі натуральным чынам сталі выконваць прадстаўнічыя функцыі – яны адкрывалі народнае веча, калі незалежнасьць была пад пагрозай у 1996-м, яны ішлі папераду Чарнобыльскіх шляхоў, іх прымалі як паўнамоцных прадстаўнікоў Беларусі кіраўнікі іншых краінаў, якія не прызнавалі легітымнасьці афіцыйных уладаў. Слова Народных пісьменьнікаў было важкім у сытуацыях палітычнага выбару. На пачатку 2000-х здаецца, што нацыя адаптавала інстытут Народнага пісьменьніцтва, накінуты ў 30-я, і на пачатак новага тысячагодзьдзя Народныя пісьменьнікі сталі такімі ж нацыянальнымі сымбалямі, як сьцяг ці Мірскі замак.

Сапраўды, паўставаньне беларускага адпаведніка Францускае акадэміі – вартаўнікоў мовы і літаратурнае традыцыі – напрошваецца ў сытуацыі, калі мова й нацыянальная літаратура патрабуюць абароны. І нашы Народныя пісьменьнікі – чым не адпаведнік?

Просім адказаў усіх чытачоў «НН» на пытаньне: хто зь беларускіх літаратараў годны званьня Народнага пісьменьніка? Разам з гэтым просім прапаноўваць: хто, на вашу думку, павінен мець права надаваць званьне Народнага пісьменьніка ў цяперашняй сытуацыі?

Вынікі чытацкага галасаваньня мы перадамо ў Таварыства беларускай мовы, Саюз пісьменьнікаў, Беларускі ПЭН-Цэнтар, Раду БНР і іншыя арганізацыі, якія, зыходзячы зь лёгікі, маюць права ў гэтай справе.

Калі пераважыць думка, што інстытут Народнага пісьменьніцтва аджыў сваё ці вартых кандыдатураў няма, гэта таксама будзе важкі вынік.

Чакаем вашых лістоў з пазнакай «Народны пісьменьнік» на капэртах і ў электронных лістах. У наступных нумарах мы запытаемся пра гэта і ў Народных пісьменьнікаў Беларусі.

Перш чым зьвярнуцца да вас, мы адрасавалі гэтае пытаньне сарака беларускім інтэлектуалам. Вынікі апытаньня адкрываюць жнівеньскі літаратурны сшытак «НН».

❏

Хто зь беларускіх літаратараў годны званьня Народнага Пісьменьніка?

З такім пытаньнем «НН» зьвярнулася да айчынных творцаў.

Алесь Аркуш, паэт, журналіст, Полацак: «Народны пісьменьнік сёньня – гэта найперш маральны аўтарытэт, чалавек, які прайшоў свой жыцьцёвы шлях і не зламаўся. Застаўся чалавекам зь вялікай літары. Не публікаваўся ў холдынгавых выданьнях, не прасіў нічога ў дзяржаўных выдавецтвах. Таму б я назваў Віктара Казька».

Лявон Вольскі, музыка, літаратар: «Глёбусу даў бы адназначна і, хутчэй за ўсё, Хадановічу, але Андрэй, можа быць, яшчэ малады».

Ігар Логвінаў, выдавец:«Уладзімер Арлоў і Алесь Разанаў».

Віктар Шніп, паэт: «Сярод празаікаў – гэта Іван Пташнікаў, сярод паэтаў – Уладзімер Някляеў».

Сяргей Астраўцоў, літаратар, журналіст, Горадня: «Мне здаецца, што такое званьне маглі б атрымаць паэтка Данута Бічэль і празаік Уладзімер Арлоў».

Міхась Скобла, паэт, радыёжурналіст: «Вартых шмат і сёньня. Я назаву некалькі прозьвішчаў: Іван Пташнікаў, Янка Сіпакоў, Алесь Разанаў, Генадзь Бураўкін, Анатоль Вярцінскі. Я б мог працягваць сьпіс далей, але думаю, што гэтых імёнаў дастаткова».

Аляксандар Фядута, публіцыст: «Іван Пташнікаў і Генадзь Бураўкін. Гэта найбольш дастойныя кандыдатуры».

Алесь Шатэрнік, скульптар: «Алесь Разанаў – гэта паэт сусьветнага маштабу».

Арлен Кашкурэвіч, народны мастак Беларусі: «Генадзь Бураўкін дакладна. Вось яшчэ Ўладзімер Арлоў, але яму, магчыма, яшчэ і рана атрымліваць такое званьне».

Даніла Жукоўскі, літаратурны крытык: «Цяжкое пытаньне. Хутчэй за ўсё я б назваў такога творцу, як Алесь Разанаў».

Уладзімер Арлоў, пісьменьнік, гісторык: «На вялікі жаль, наша з вамі меркаваньне не супадае з поглядамі тых, хто можа надаваць такія званьні, таму я не выключаю ў хуткім часе зьяўленьня народных пісьменьнікаў Беларусі Мікалая Чаргінца і Эдуарда Скобелева».

Віктар Жыбуль, паэт: «Мог бы быць такім Алесь Разанаў, але, відаць, ён занадта інтэлігентны і элітарны. Яшчэ б назваў Генадзя Бураўкіна».

Вера Бурлак, паэтка: «Найперш на розум прыходзіць Уладзімер Арлоў, значыць ён і варты».

Сяргей Балахонаў, літаратар, настаўнік, Гомель: «Зь вялікай нацяжкай мог бы назваць Юр’я Станкевіча».

Генадзь Вінярскі, выдавец: «Народны пісьменьнік сёньня павінен ня толькі пісаць хораша, але яшчэ і не баяцца мець уласную грамадзкую пазыцыю. Назаву Генадзя Бураўкіна і Ніну Мацяш».

Юнэля Крупенька, літаратуразнаўца, Гомель: «Юры Станкевіч, Адам Глёбус, Віктар Казько, Алесь Разанаў, Сьвятлана Алексіевіч, а таксама Андрэй Федарэнка, але толькі як дзіцячы пісьменьнік».

Франц Сіўко, пісьменьнік, Віцебск: «Не зусім карэктнае пытаньне, але калі выбіраць, то, напэўна, Генадзь Бураўкін і Вольга Іпатава».

Валянцін Тарас, пісьменьнік: «У першую чаргу – гэта летапісец народнага жыцьця Віктар Казько, а таксама паэты Генадзь Бураўкін і Алесь Разанаў».

Сяргей Рублеўскі, пісьменьнік, Віцебск: «Хацеў бы пажадаць Андрэю Федарэнку, каб ён імкнуўся да гэтага званьня».

Уладзімер Сьцяпан, пісьменьнік: «Напішыце наступнае: самыя народныя пісьменьнікі – Сьцяпан і Клімковіч».

Анатоль Івашчанка і Ўсевалад Сьцебурака, паэты: «Мы разам параіліся і вырашылі, што найлепшыя кандыдатуры – Генадзь Бураўкін, Алесь Разанаў і Сяргей Законьнікаў».

Зьміцер Колас, выдавец і перакладчык: «Думаю, Алесь Разанаў».

Леанід Маракоў, пісьменьнік: «Напэўна, Іван Пташнікаў. З маладзейшых змогуць прэтэндаваць Арлоў і Федарэнка».

Сяргей Сматрычэнка, перакладчык: «Алесь Разанаў, Уладзімер Арлоў і Сьвятлана Алексіевіч».

Юры Станкевіч, пісьменьнік, Барысаў: «Марыніна і Данцова, іх найчасьцей чытае беларускі народ».

Юры Гумянюк, паэт, Горадня: «Данута Бічэль вартая такой годнасьці».

Юрась Пацюпа, паэт, Горадня: «Мне больш падабаюцца нейкія дваранскія тытулы, як лорд у Вялікай Брытаніі. Такі тытул у беларускай літаратуры я б даў Разанаву і Някляеву».

Васіль Шаранговіч, мастак: «Найперш Івану Пташнікаву, пасьля – Генадзю Бураўкіну, Васілю Зуёнку, Анатолю Вярцінскаму».

Пятро Васючэнка, літаратуразнаўца: «Перадусім Генадзю Бураўкіну».

Міхал Анемпадыстаў, рок-паэт: «Нумар адзін – Лявон Вольскі, нумар два – Уладзімер Арлоў».

Міхась Тычына, літаратуразнаўца: «Алесь Разанаў, а таксама Віктар Казько».

Лявон Баршчэўскі, Ганна Кісьліцына, Аляксей Бацюкоў, Максім Клімковіч, Глеб Лабадзенка, Сяргей Прылуцкі, Зьміцер Саўка, Альгерд Бахарэвіч, Сямён Букчын не назвалі з тых ці іншых прычынаў ніводнага прозьвішча. Нехта палічыў, што званьне народнага даўно зьяўляецца анахранізмам, хтосьці – што сярод сучасьнікаў няма дастойных кандыдатураў.

❏