Саўлюс Сквярняліс. Фота: AP Photo / Mindaugas Kulbis
— Цяпер шмат кажуць пра закрыццё памежных пераходаў з Беларуссю, хоць яшчэ ў першыя дні жніўня прадстаўнік Рады нацыянальнай бяспекі ЗША Джон Кірбі заявіў, што група «Вагнер» не ўяўляе асаблівай пагрозы для Польшчы і іншых саюзнікаў НАТА, а пазней тое ж самае паўтарыў прадстаўнік НАТА. Тое, як павінна рэагаваць Літва, абмяркоўвалася і на пасяджэннях камітэта Сейма па нацыянальнай бяспецы, членам якога вы з'яўляецеся. Закрываць, мініраваць ці проста назіраць?
— Карціна ў нашай краіне цяпер самая розная — ад панікі да спакою. Зразумела, што я не магу раскрыць усю інфармацыю, якая прагучала, але, на мой асабісты погляд, самая вялікая праблема заключаецца ў тым, што нашы інстытуты, напэўна, не маюць поўнай карціны таго, што адбываецца ў Беларусі.
Група актыўная, у яе ёсць лічбы, але ўнутры, скажам так, якія мэты сфармуляваныя, якая стратэгія — гэтага няма. Мы вымушаныя спадзявацца на нашых партнёраў, як вы згадалі, на тыя крыніцы, на нашых партнёраў па НАТА, якія кажуць, што Беларусь не можа ўяўляць рэальнай пагрозы сёння, але мы не можам расслабляцца. Гэта тэрарыстычная арганізацыя, найміты, якія жорсткія, якія ваявалі ва Украіне і ў Афрыцы і ваявалі досыць бязлітасна, якім няма чаго губляць, і, самае галоўнае, мы не ведаем, якія надзеі ўскладае на іх той жа беларускі рэжым або Крэмль.
Таму мы павінны быць гатовыя, нашы службы павінны быць гатовыя да аховы і абароны мяжы, але панікаваць не трэба.
— Гэта значыць, вы б сказалі, што не трэба закрываць гэтыя два КПП увогуле, ці што лепш закрыць усе, ці закрыць больш за два пункты? Якая была б ваша прапанова?
— Толькі калі мы хочам нейкіх радыкальных рашэнняў і мы для гэтага саспелі, але, паўтаруся, гэта не толькі літоўскае рашэнне. Давайце не будзем забываць, што ёсць суседнія Латвія і Польшча, і гэта сумеснае рашэнне, але мы, па сутнасці, перакрылі б увесь рух: і рух людзей, і рух тавараў — у Беларусь.
Ці магчыма гэта, ці лагічна гэта сёння, ці адпавядаюць абставіны, павінны вырашаць, вядома, вышэйшыя палітычныя інстанцыі трох дзяржаў.
Што тычыцца закрыцця КПП, то так, я згодны. Не сакрэт, што нашы магчымасці таксама абмежаваныя, не хапае і памежнікаў, і мытнікаў, і, магчыма, закрыццё гэтых двух пунктаў звязана не са з'яўленнем групы «Вагнер», а з тым, што складана эфектыўна кантраляваць і людзей, і тавары ў плане барацьбы з кантрабандай.
У гэтым ёсць логіка, але варта таксама сказаць, што нашы магчымасці абмежаваныя, і, закрыўшы гэтыя два пункты, мы пераключым нашы магчымасці на іншыя пункты і будзем больш эфектыўна кантраляваць людзей і тавары.
Не будзе магчымасці ўвозіць кантрабанду, а асобы, якія перасякаюць мяжу, будуць праходзіць поўную праверку, каб яны сапраўды не ўяўлялі для нас пагрозы і каб раптам не аказалася, што людзі, якія атрымалі дазвол на жыхарства ў Літве, усё ж уяўляюць пагрозу нашай нацыянальнай бяспецы. Гэтага не павінна быць.
— Спікер Сейма ў гэтыя дні кажа пра тое, што на новай сесіі, якая пачнецца роўна праз месяц, зноў будзе абмяркоўвацца ўніфікацыя абмежаванняў для беларусаў і расіян, бо для беларусаў цяпер ёсць некаторыя выключэнні. На ваш погляд, ці варта адмяніць гэтыя выключэнні?
— У залежнасці ад таго, які сігнал мы хочам паслаць. Спачатку мы пасылалі сігнал, і гэта рабілі члены нашага ўрада, што ўсе прыязджайце сюды, асабліва спецыялісты ў галіне высокіх тэхналогій, інфармацыйных тэхналогій, мы іх прымем, мы іх размесцім…
Але аказалася, што мы ўпусцілі амаль тысячу чалавек, якія ўяўляюць пагрозу. Калі мы хочам зараз выправіць гэтыя памылкі, то можна сказаць: так, трэба ўводзіць абмежаванні.
Іншы пасыл — палітычны. У Беларусі з'явілася тэрарыстычная арганізацыя, і да ўсяго гэтага букета, з пункту гледжання беларускага рэжыму, дадаюцца тыя, хто забіваў людзей ва Украіне, хто забіваў мірных жыхароў, хто забіваў жорстка, хто вёў вайну, хто акупаваў іншую краіну і хто цяпер прысутнічае ў суседняй краіне ці яе частцы.
— Цяпер пра тыя тысячы, пра якія вы згадалі, якія, аднак, могуць уяўляць пагрозу. У Вільні вы, вядома, заўважылі, што вельмі моцна павялічылася колькасць рускамоўных людзей, частка з якіх, вядома, украінскія ўцекачы ці не ўцекачы, але ўкраінцы, а частка — беларусы і расіяне. Але ці кантралюе сёння дзяржава, хто гэтыя рускамоўныя, бо, напрыклад, Польшча ўжо абвясціла, калі я не памыляюся, пра арышт 16-га шпіёна. У Літве такой інфармацыі няма, ці, можа быць, яна проста не публікуецца, таму што не павінна публікавацца, ці, можа быць, іх тут наогул няма? Што вядома пра такіх людзей у Камітэце нацыянальнай бяспекі і абароны Сейма?
— Я не магу выдаваць, пра што гавораць у камітэце, якія матэрыялы паступаюць, але ёсць два варыянты.
Давайце зараз падумаем: калі кажуць, што каля тысячы чалавек усё яшчэ ўяўляюць пагрозу, могуць уяўляць пагрозу, значыць, праверка была праведзеная няякасна. Ці іншы варыянт: калі ў нас такіх людзей, як вы сказалі, няма, у адрозненне ад Польшчы, то, можа быць, мы вельмі добра правялі праверку перад выдачай дазволу на жыхарства?
Атрымліваецца, што [гэтыя сцвярджэнні] супярэчаць адно аднаму, таму што калі б праверка была такой якаснай, то мы сёння не казалі б пра дэпартацыю тысячы такіх людзей. Рэч у тым, што шчыліны ёсць і гэтыя людзі, безумоўна, адсочваюцца, і я магу пацвердзіць, што нашы ўлады не спяць, яны адсочваюць іх.
Колькасць тых, хто прыехаў і атрымаў дазвол, вядома, вялікая. Тэарэтычна, не толькі тэарэтычна, але цалкам імаверна, што, магчыма, фармальны бок гэтых людзей, якія сюды прыехалі, бездакорны, але мы бачым, што ёсць і нефармальны бок, які часта прарываецца ў такога роду бытавых зносінах.
У сацыяльных сетках з'явілася відэа, дзе, як мяркуецца, чалавек, які атрымаў часовы дазвол на жыхарства ў Літве і прыехаў з Беларусі, гаворыць як беларускі рэжым, і яго лексіка нічым не адрозніваецца ад лексікі спадара Лукашэнкі.
Тут ёсць прабел, і, магчыма, як я ўжо сказаў, пасля ўсіх гэтых змен, пасля пераезду групы «Вагнера» ёсць магчымасць паглядзець на гэта па-іншаму. Але, вядома, не павінна быць так, што ў адзін дзень мы іх запрашаем, а ў іншы — дэпартуем.
А што будзе, калі большасць з гэтых дэпартаваных апынуцца ў турмах Беларусі і будуць утрымлівацца ў нечалавечых умовах? Хто возьме на сябе адказнасць за гэта? Гэтыя крокі павінны быць вельмі адказнымі і ўзважанымі.
Чытайце таксама:
«Быў ахоўнікам». Гісторыі беларусаў, прызнаных небяспечнымі для Літвы
