У 2024 годзе ў Беларусі чакаецца змяненне законаў аб выканаўчай вытворчасці. Каб разгрузіць суды і апрасціць працэдуру спагнання даўгоў, улады хочуць пашырыць паўнамоцтвы судовых выканаўцаў. Юрысты патлумачылі DW, як гэта можа выглядаць на практыцы.
Якія змены могуць быць прыняты?
Як чакаецца, восенню 2024 года ў парламент Беларусі паступіць законапраект, згодна з якім прапануецца пашырыць паўнамоцтвы судовых выканаўцаў. Так, яны змогуць абмежаваць выезд за мяжу грамадзянам, у якіх ёсць даўгі, а таксама вываз аўтамабіляў такімі асобамі. Пакуль гэтыя пытанні вырашае суд.
Акрамя таго, улады хочуць дазволіць судовым выканаўцам спаганяць у якасці кампенсацыі запазычанасці адзінае жыллё даўжніка з наступным прадастаўленнем жылой плошчы, якая будзе або меншай па памеры, або горшай па якасці. Калі пасля пагашэння доўгу, набыцця новага жылля больш нізкай якасці і аплаты паслуг судовых выканаўцаў застануцца грошы, уласніку абяцаюць іх вярнуць.
Плануюцца і тэхнічныя змены ў працы судовых выканаўцаў. Напрыклад, паведамленне па смс і ў месенджарах. Спецыялісты ўжо карыстаюцца такімі сродкамі, аднак улады хочуць замацаваць гэта на заканадаўчым узроўні.
А раней адзіную кватэру не забіралі?
Юрыстка Юлія Леванчук адзначае, што падобная практыка існуе толькі ў выпадку «хранічных» даўжнікоў па камунальных паслугах. Такая ж адказнасць пагражае асобам, якія на працягу года тройчы прыцягваліся да адказнасці за тое, што парушалі спакой суседзяў, сваімі дзеяннямі абмяжоўвалі іх правы і законныя інтарэсы.
Калі суд згаджаецца з доказамі заяўніка, уласніку кватэры даецца год на пагашэнне запазычанасці або ліквідацыю парушэнняў. Калі патрабаванне будзе ім праігнаравана, кватэру можна выставіць на публічныя таргі, а таксама атрымаць суму запазычанасці.
«На практыцы праз паўгода практычна нікога не высялялі, — удакладняе Леванчук. — Звычайна накапляўся вялікі доўг, і іншых магчымасцяў для спагнання проста не было. Сама па сабе працэдура досыць доўгая і затратная для дзяржавы — гэта і праца судовых выканаўцаў, і падбор другога жылля А калі ў кватэры прапісаныя дзеці, гэта яшчэ больш ускладняе вырашэнне праблемы».
Як будуць забіраць адзіную кватэру?
Па словах Юліі Леванчук, ужо цяпер можна выказаць здагадку, што ўзніклі складанасці з канфіскацыяй кватэр у даўжнікоў, якія знаходзяцца за мяжой і не хочуць вярнуцца ў Беларусь. «Па гэтым важна, каб працэдура была як мага больш дакладна і падрабязна распісана: якасці жылля, у якім раёне магчымы абмен, што рабіць, калі ў кватэры зарэгістраваны непаўналетнія альбо асобы з інваліднасцю, якія пад дадатковай апекай дзяржавы», — тлумачыць суразмоўца.
Ці закране гэта палітвязняў? Леванчук кажа, што змены могуць закрануць любога даўжніка, а не толькі фігурантаў крымінальных спраў. Напрыклад, неплацельшчыкаў па крэдытах. Што тычыцца палітычных апанентаў рэжыму, то, на думку юрысткі, новаўвядзенне хутчэй закране ўплывовых палітыкаў, якім ставяць у віну парушэнне многіх артыкулаў Крымінальнага кодэкса, пагражаюць завочнымі судамі і мільённымі пазовамі, а іх маёмасць ужо арыштаваная.
«Калі паглядзець на асуджаных паводле 342-га артыкула КК (удзел у пратэстах. — Рэд.), то ў большасці альбо ўжо пагашаныя іскавыя патрабаванні — так абвінавачаныя спадзяюцца на змякчэнне пакарання, альбо гаворка ідзе пра неістотныя сумы, якія нельга суаднесці з коштам кватэры, — кажа юрыст. — Мяркую, што асноўнай масы палітвязняў новаўвядзенне не закране. Што тычыцца тых, хто пакінуў краіну, то пакуль завочныя суды не паставілі на паток. А для канфіскацыі (кватэры. — Рэд.) усё ж патрабуецца прысуд суда, які ўступіў у сілу. Аднак і тут спецыялісты павінны кіравацца суразмернасцю доўгу і кошту маёмасці».
Судовым выканаўцам перадаюць функцыі суда?
Адвакат, пазбаўлены ліцэнзіі ў Беларусі, на ўмовах ананімнасці ў каментары DW адзначыў, што скептычна глядзіць на ідэю пашырыць паўнамоцтвы судовых выканаўцаў, бо гэта павялічыць нагрузку на іх.
«Нават Мінюст прызнае, што адна з ключавых праблем службы — занадта высокая загружанасць, вялікая цякучка кадраў, — дадае суразмоўца. — Праца судовых выканаўцаў і цяпер выклікае шмат нараканняў. Даволі часта яны не могуць проста супаставіць дакументы, паведамляюць, што трэба пагасіць доўг, калі грамадзянін ужо даўно разлічыўся. А цяпер ім прапануюць перадаць, па сутнасці, функцыі суда».
Пры гэтым апытаныя DW эксперты прызнаюць, што па справах аб абмежаванні выезду за мяжу або вывазу аўто судовыя працэсы і цяпер праходзяць фармальна, практычна заўсёды суды ў Беларусі згаджаюцца з патрабаваннем увядзення такіх забаронаў.
Інакш выглядае практыка з высяленнем за даўгі па камунальных плацяжах. Напрыклад, у 2021 годзе суды Мінска задаволілі толькі траціну такіх пазоваў.
Чытайце таксама:
У Мінску пабудуюць яшчэ адзін мікрараён у Лошыцы. Што там будзе
