Niekatory čas tamu adzin moj kaleha na padobnaj kanferencyi zajaviŭ: ja viedaju, jak pieramahčy na prezydenckich vybarach u 2015 hodzie. Maja prapanova bolš ścipłaja, ale, na moj pohlad, bolš realistyčnaja — ja viedaju, jak plonna prajhrać hetyja vybary. Piša Juryj Drakachrust.
Vystup na kanferencyi «Vyklik Eŭrazii dla eŭrapiejskaj perspektyvy Biełarusi» ŭ Talinie.
Maja prapanova niedarečnaja, kali na 2015 hod prypadzie kryzis, supastaŭny z 2011 hodam, kali z šerahaŭ namenklatury vyłučycca ŭmoŭny Sidorski — aŭtarytetny pradstaŭnik kiroŭnaj elity, što niadaŭna pakinuŭ jaje šerahi, jaki kinie vyklik Łukašenku. Heta budzie indykataram taho, što pratestnyja nastroi i praŭda vysokija, heta zabiaśpiečyć mahčymaść kamunikacyi pamiž alternatyvaj i kiraŭnictvam siłavych struktur. Biaz hetych indykataraŭ naŭrad ci možna prydumać niešta lepšaje, čym prapanavany scenar plonnaj parazy.
Da hetaha varta dadać, što źjaŭleńnie ŭ 2015 hodzie spryjalnych faktaraŭ pa mienšaj miery nievidavočnaje. Zatoje harantavana źjaŭleńnie na hetych vybarach faktaru, jaki ŭskładnić i tak vielmi małavierahodny pośpiech alternatyvy.
Havorka idzie ab namiečanym na 2015 hod utvareńni Eŭrazijskaha sajuzu. Staŭleńnie da hetaha sajuzu stanie prablemnaj vośsiu vybaraŭ 2015 hodu i faktyčna na ich apazycyjnym kandydatam daviadziecca supraćstajać nia tolki A. Łukašenku, ale i U. Pucinu.
Na scenar plonnaj parazy mohuć zapiarečyć — treba stavić ambicyjnyja mety, tady atrymajecca choć niešta, budzie vykananaja chacia b prahrama-minimum. Heta nie zaŭsiody tak. Hulnia pa vyšejšych staŭkach niaredka adbyvajecca ŭ adpaviednaści z pryncypam «usio abo ničoha», i časta hulec atrymlivaje mienavita druhoje.
Kandydaty ŭ ništo
Baraćba za pieramohu (elektaralnuju) patrabuje zavajovy 50%. Heta aznačaje zrušeńnie pieradvybarnych pazycyj da centru, da siaredziny.
Kali mierkavać pa pavodzinach biełaruskich apazycyjnych palitykaŭ, jany nikoli i nie imknulisia da hetaj najvyšejšaj mety.
Kali ludzi, jakija razhladajuć siabie jak kandydataŭ u prezydenty, udzielničajuć u kampanii za toje, kab adabrać u Biełarusi čempijanat śvietu pa chakiei, kali jany nie saromiejucca ŭ vyrazach dla charaktarystyki palityki Rasiei — heta aznačaje, što ŭ ich niama nijakaha žadańnia być prezydentam svajoj krainy, niama nijakaha žadańnia padzialać chacia b bazavyja ŭjaŭleńni, kaštoŭnaści i zababony svajho narodu, a nia koła aktyvistaŭ i fejsbučnaj tusoŭki.
Maja prapanova jak raz dla ich. Vy nia chočacie być prezydentam? Vydatna, tady i nie imitujcie, što chočacie, usio roŭna nia staniecie. Tak zrabicie pry dapamozie vybaraŭ niešta karysnaje, stańcie vyraźnikami intaresaŭ svaich adnadumcaŭ, pryčym nia tolki zhadanaj fejsbučnaj tusoŭki. Na samaj spravie heta nie takaja prostaja zadača.
Zamiest prezydenta vybrać lidera apazycyi
Kali kazać nie pra elektaralnuju arytmetyku, a pra hetak zvanuju rašučuju mienšaść, jakaja tvoryć historyju, to varta nahadać, što navat padčas katastrafičnaha ekanamičnaha kryzisu 2011 hodu ŭ Biełarusi nie było surjoznych masavych pratestaŭ. Z čaho im być u 2015 hodzie? Adkul voźmucca pałki i dyvizii pieramožnaj armii Płoščy?
Vybary prezydenta varta pieratvaryć u vybary lidera apazycyi. Jak kazaŭ Hleb Paŭłoŭski paśla vybaraŭ u RB ŭ 2001 hodzie, ciapier my viedajem, kamu patelefanavać, kali zachočam pahavaryć ź biełaruskaj apazycyjaj.
Biada Biełarusi nia ŭ tym, što Łukašenka realizuje tuju palityku, jakuju ličyć patrebnaj. Biada ŭ tym, što mierkavańnie tych, chto ź joj niazhodny, naahuł nijak nia ŭličvajecca. Dla źmieny hetaj sytuacyi patrebnaja palityčnaja kansalidacyja hetaj mienšaści, zdabyćcio joju palityčnaha tvaru.
Niadaŭna ja pačuŭ ad adnaho zachodniaha eksperta słovy, jakija sam pisaŭ padčas vybaraŭ 2001 hodu: realnaja meta — kab rejtynh chacia b adnaho apazycyjnaha palityka na praciahu dosyć doŭhaha času pieravyšaŭ 10%.Užo tady Biełaruś budzie inšaj krainaj.
Darečy, Łukašenka nia ličycca ź niazhodnaj ź im mienšaściu nia tolki z pryčyny kiepskich jakaściaŭ jaho natury, ale i tamu, što nia bačyć pradstaŭnika hetaj mienšaści.
Vybary i mohuć stać instrumentam vyznačeńnia hetaha pradstaŭnika.
U ramkach takoha scenaru robicca nie nastolki katastrafičnym mnostva kandydataŭ, paŭtor schiemy «Biełaśniežka i 7 hnomaŭ» 2010 hodu. Sami vybary buduć prosta praciaham pracesu vyłučeńnia adzinaha — ale ŭžo nie kandydata, a lidera.
Jak pryhoža syści z Płoščy
U čym pryčyna taho, što nie ŭdajecca damovicca ab adzinym? U tym, što na samoj spravie palityki daloka nia ŭpeŭnienyja, što pieramohi damohsia b navat adziny navat na svabodnych vybarach. Pry tym, što raźličvać na svabodnyja vybary nie davodzicca, ich nie było navat u 2010 hodzie, u razhar «miadovaha miesiaca» pamiž Mienskam i EZ.
Kazać jany mohuć usio što zaŭhodna, ale ich pavodziny, ich padtrymka akcyj nakštałt admieny čempijanatu pa chakiei ŭ Biełarusi, havorać ab ich sapraŭdnych acenkach stanovišča rečaŭ lepš, čym ich upeŭnienyja zajavy. A ŭ sytuacyi, kali niama viery ŭ pieramohu navat adzinaha, admova ad kaaperacyi ujaŭlajecca vielmi racyjanalnym rašeńniem.
Kancept vybaraŭ — my patrabujem, kab z nami ličylisia. Heta zbolšaha vyrašaje i prablemu Płoščy, jakaja na samoj spravie jość prablema pryhožaha sychodu ź jaje.
Kali raźličvać na pieramohu, to ŭźnikaje zabojčaja dylema: abo haniebny sychod, jak u 2006 hodzie, abo radykalnyja dziejańni, asudžanyja na paŭtor 2010 hodu. Darečy, na samaj spravie ŭ 2010 hodzie mienavita Łukašenka svaimi brutalnymi pavodzinami vyrašyŭ za apazycyju prablemu pryhožaha sychodu z Płoščy.Sychod atrymaŭsia pryhožy svajoj pačvarnaściu i trahizmam. Svajho pryhožaha rašeńnia apazycyja nia mieła.
Nie razhubić zavajavany kapitał
Praŭda, u ramkach hetaha scenaru ciažar rašeńnia ŭ peŭnym sensie pieranosicca na paślavybarčy peryjad. Jość vopyt, jak apazycyja z apetytam «źjadała» svaich «adzinych»: paśla 2001 hodu — Hančaryka, paśla 2006 hodu — Milinkieviča. Tym samym źniščaŭsia toj nievialiki, ale nienulavy kapitał, jaki na vybarach byŭ usio ž zavajavany. Mahčyma, tamu, što metaj na vybarach abviaščałasia pieramoha. I tady apazycyjny adziny akazvaŭsia i sapraŭdy niaŭdačnikam, navat horšym, čym toj, chto nia ŭdzielničaŭ u vybarach. Kali usprymać vybary jak vybary lidera apazycyi, to i Hančaryk, i Milinkievič byli na ich pieramožcami, jany mieli choć niejkuju narodnuju padtrymku.
Mahčyma, maje sens papiaredniaje pahadnieńnie apazycyjnych siłaŭ ab prerahatyvach i statusie taho apazycyjnaha palityka, jaki na vybarach nabiare bolš za inšych.
Užo zusim z vobłaści fantastyki — składańnie bazy dadzienych tych, chto hałasavaŭ za apazycyju, sproba niejak arhanizacyjna aformić ich.
I nie paŭtaryć 2001, 2006 i 2010
Minusy schiemy vidavočnyja. Adsutnaść pieramohi jak mety demabilizujuć aktyŭ. Płošča moža ŭ vyniku być niešmatlikaj, a kolkaść Płoščy — heta adzinaje, što cikavić CNN. Choć na samaj spravie matyŭ ludziej, jakija vychodzili na Płošču ŭ 2001, 2006, 2010 hadach byŭ zusim nia hnieŭ z nahody «skradzienaj» pieramohi, dumaju, što nakont hetaha ŭ ludziej, jakija vychodzili na jaje, byli vialikija sumnievy.
Pryroda abureńnia zaklučałasia ŭ tym, što jašče 5 hadoŭ ułada nia budzie ličycca z nami, što jašče 5 hadoŭ my budziem dla jaje nikim i zvać nas budzie nijak.
Praduchileńnie mienavita hetaha i prapanujecca vyłučyć i sfarmulavać vidavočna jak metu vybaraŭ Tak što nia fakt, što ŭ ramkach prapanavanaha scenaru Płošča, kali ŭ joj budzie patreba, budzie mienšaj likam, čym padčas papiarednich vybaraŭ.
Ale nia budzie katastrafičnaha rasčaravańnia. Da taho ž mahčymaja damoŭlenaść z uładaj. Kali apazycyja maje na mecie zamianić dziejnuju ŭładu, to, niezaležna ad važkaści jaje pretenzij na heta, damovy nia moža być pavodle vyznačeńnia. Kali ž vybary dla apazycyi — apazycyjnyja prajmeryz, vyznačeńnie pieršaha ŭ svajoj, druhoj lizie, to pahadnieńnie ŭ pryncypie mahčymaje.
Prajhrać elehantna
Kamuści prapanavany scenar padasca małanatchnialnym, pesymistyčnym, bajaźlivym. Ja sam hatovy paličyć jaho takim, kali za čas, što zastaŭsia da vybaraŭ, adbuducca kardynalnyja źmieny ŭ hramadzka-palityčnaj sytuacyi, vyšej ja ŭžo apisaŭ, jakija mienavita.
Ale kali sytuacyja budzie raźvivacca pavodle trendu, kali ŭ 2015 hodzie ekanamičnaje stanovišča, hatovaść ludziej da pratestu, stupień manalitnaści isteblišmentu buduć prykładna takija samyja, jak ciapier, to ciažka prydumać niešta bolš racyjanalnaje i realistyčnaje, čym prapanavany scenar.
Faktyčna, usie inšyja «pieramožnyja» scenary na samoj spravie «źjeduć» da hetaha, tolki mocna sapsavanaha dadatkovaj ryzykaj, niepatrebnymi vysiłkami i nieadekvatnaj interpretacyjaj vyniku: sproby pryciahnuć na svoj bok «vahajučychsia» skončacca ničym i tolki vykličuć razdražnieńnie ŭ prychilnikaŭ apazycyi, namahańni pa vyłučeńni adzinaha nie pryviaduć da mety i tolki sparodziać vialikaje mnostva skandałaŭ i uzajemnych kryŭdaŭ, vokličy, što ŭsio vyrašyć Płošča, pryviaduć da taho, što z Płoščy ludziej daviadziecca vieści abo ŭskładać kudyści kvietački abo na šturm čahości aficyjnaha z nastupnym razhromam i masavymi represijami, palityka, jaki zojmie druhoje paśla A. Łukašenka miesca na vybarach, buduć traktavać jak niaŭdačnika, a nie jak pradstaŭnika niazhodnaj častki biełaruskaha hramadztva.
I vybary buduć prajhranyja nia tolki horka, ale i marna i biessensoŭna.
