Budynak u Siryi, razbombleny ŭradavymi vojskami.
ZŠA i ich sajuźniki rychtujucca da ŭdaraŭ pa siłach prezydenta Syryi Bašara al-Asada, kab pakarać jaho za mierkavanaje vykarystańnie chimičnaj zbroi suprać mirnych žycharoŭ.
U suviazi z hetym hazeta Washington Post na minułym tydni źmiaściła prastorny kamentar Maksa Fišera, svajho eksperta ŭ pytańniach zamiežnaj palityki, jaki pastaraŭsia ŭ formie «asnoŭnych adkazaŭ na asnoŭnyja pytańni» razabracca, što nasamreč adbyvajecca ŭ Syryi i jakija mety stavić sabie Vašynhton, planujučy vajskovuju aperacyju suprać syryjskaha režymu. Prapanujem našym čytačam pierakład najbolš cikavych frahmentaŭ hetaha kamentara:
Što takoje Syryja?
Syryja – kraina na Blizkim Uschodzie, na ŭschodnim uźbiarežžy Mižziemnaha mora. Jana prykładna takoha ž pamieru, jak štat Vašynhton, ale z nasielnictvam utraja bolšym – tam žyvie 22 miljony čałaviek. Syryja vielmi raznastajnaja, etnična i relihijna, ale bolšaść syryjcaŭ – etničnyja araby, jakija zaličvajuć siabie da sunickaha adhalinavańnia isłamu. Cyvilizacyja ŭ Syryi naličvaje tysiačy hadoŭ, ale siońniašniaja kraina – vielmi maładaja. Jaje miežy byli vyznačanyja eŭrapiejskija kalanijalnymi dziaržavami ŭ 1920 hodzie.
Syryja siońnia achoplenaja nadzvyčaj kryvavaj hramadzianskaj vajnoj. U bajavych dziejańniach pamiž uradavymi siłami i paŭstancami zahinuli bolš za 100 tysiač čałaviek; 2 miljony syryjcaŭ, ź jakich pałova – dzieci, apynulisia ŭ biežanstvie.
Čamu ludzi ŭ Syryi zabivajuć adzin adnaho?
Zabojstvy pačalisia ŭ krasaviku 2011 hodu, kali ŭźnialisia mirnyja pratesty, natchnionyja raniejšymi revalucyjami ŭ Ehipcie i Tunisie, kab kinuć vyklik dyktatury, jakaja kiruje krainaj. Urad adkazaŭ na ich – hetaha treba vyrazna adznačyć – jak pačvara. Pa-pieršaje, siły biaśpieki pačali potajkam zabivać aktyvistaŭ apazycyi. Potym pačalisia vykradańni ludziej, hvałtavańni, katavańni i zabojstvy pratestoŭcaŭ dy ich siamiejnikaŭ, u tym liku dziaciej, a źniaviečanyja cieły achviaraŭ siły biaśpieki vykidali na ŭzbočyny daroh. Potym vojska pačało adkryvać ahoń pa mirnych pratestach. Urešcie cyvilnaje nasielnictva pačało adstrelvacca.
Baraćba abvastryłasia da stanu hramadzianskaj vajny. Uzbrojenyja cyvilnyja asoby arhanizavalisia ŭ paŭstanckija hrupy. Armija pa ŭsioj krainie pačała abstrelvać i bambavać cełyja kvartały i harady, sprabujučy zapałochać ludziej i takim čynam viarnuć papiaredni paradak. Režymnyja vojski, jak miarkujecca, taksama vykarystali chimičnuju zbroju, a heta ŭžo vielmi surjoznaja sprava, da jakoj ja viarnusia nižej. Da paŭstancaŭ dałučylisia dobraachvotniki ź inšych krain – tamu, što chacieli svabody i demakratyi dla Syryi abo, što bolš vierahodna, tamu što jany isłamisty, jakija nienavidziać śvieckaje kiraŭnictva Syryi. Byŭ čas, kali paŭstancy pačali brać vierch, ale ciapier padobna na toje, što Asad viartaje svaje raniejšyja pazycyi. Usiamu hetamu nie vidać kanca.
Šmat čuvać pra toje, što Rasieja ŭsio jašče lubić Syryju. Dy Iran taksama. U čym tut ichny intares?
Tak, Rasieja – najvažniejšy sajuźnik Syryi. Maskva blakuje ŭ Radzie Biaśpieki AAN usio, što mahło b paškodzić režymu Asada, i jakraz tamu Złučanyja Štaty vymušanyja iści ŭ abychod Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj, kali chočuć niešta tut zrabić. Rasieja pasyłaje mnostva zbroi ŭ Siryju, što ablahčaje Asadu praciahvać zabojstvy mirnych žycharoŭ i napeŭna nie ablehčyć zadańnia źniešnim siłam, jakija zachočuć pravieści vajskovaje ŭmiašańnie.
Čatyry hałoŭnyja pryčyny, čamu Rasieja choča abaraniać Asada, takija (stupień ich važnaści zaležyć ad taho, u kaho vy pytajeciesia): (1) Rasieja maje vajenna-marski abjekt u Syryi, jaki źjaŭlajecca stratehična važnym i apošniaj vajennaj bazaj Rasiei pa-za miežami byłoha Savieckaha Sajuzu; (2) u Rasiei zastajecca jašče niešta ad mentalitetu «chałodnaj vajny», a taksama niejkaja niaŭpeŭnienaść u svajoj nacyjanalnaj biaśpiecy, tamu jana tak mocna kłapocicca ab zachavańni adnaho z svaich apošnich vajskovych sajuzaŭ; (3) Maskvie nie padabajecca ideja «mižnarodnaj intervencyi» suprać takich krain, jak Syryja, tamu što jana pachnie zachodnim imperyjalizmam u styli «chałodnaj vajny» i, u kančatkovym rachunku, bačycca jak pahroza dla Rasiei; (4) Syryja kuplaje šmat rasiejskaj zbroi i vajskovaj techniki, a Rasieja maje patrebu ŭ hrošach.
Myśleńnie Iranu adnosna padtrymki Asada bolš prostaje. Iran usprymaje Izrail i Złučanyja Štaty jak pahrozu svajmu isnavańniu i vykarystoŭvaje Syryju, kab abaranić siabie, pastaŭlajučy zbroju praz Syryju hrupoŭcy «Chezbała» ŭ Libanie i hrupoŭcy CHAMAS ŭ sektary Hazy. Iran adčuvaje siabie izalavanym i nieabaronienym, jon baicca, što kali Asada adchilać ad ułady, Iran stracić hałoŭnaha sajuźnika i zastaniecca adrezanym ad svaich vajaŭničych pamahatych.
Čamu Złučanyja Štaty nia vyrašyli syryjskaj prablemy da hetaha času?
Tamu što nia mohuć. Niama žyćciazdolnych varyjantaŭ vyrašeńnia. Na žal.
Vajennyja varyjanty – usie błahija. Pastaŭki zbroi paŭstancam, navat kali jany dapamohuć skinuć Asada, u kančatkovym vyniku ŭzmocniać isłamistaŭ i abvostrać unutranuju baraćbu siarod paŭstancaŭ dy, vierahodna, vykličuć chaos i druhuju hramadzianskuju vajnu (Złučanyja Štaty zrabili takuju pamyłku ŭ pačatku 1990-ch hadoŭ u hramadzianskaj vajnie ŭ Aŭhanistanie, jakaja dapamahła pryjści da ŭłady talibam u 1996 hodzie). Kali niejak vyvieźci Asada z Syryi, dyk u krainie adkryjecca niebiaśpiečny vakuŭm ułady i sytuacyja nia źmienicca. Pavietranyja udary abo ŭstalavańnie «zony biez palotaŭ» mohuć zasmaktać nas u hety kanflikt na šmat hadoŭ i, vierahodna, nia buduć mieć vialikaha značeńnia dla sytuacyi na sušy. Suchaputnaje ŭvarvańnie ŭ irackim styli ŭ lepšym vyniku tolki paskoryć zabojstvy i budzie kaštavać šmat žyćciaŭ vajskoŭcaŭ ZŠA dy mocna ŭzmocnić antyamerykanizm i stanie padarunkam dla isłamistaŭ i nacyjanalistyčnych dyktataraŭ, a da taho ž zapatrabuje ad Złučanych Štataŭ naviadzieńnia paradku ŭ krainie, dzie proćma ludziej sprabuje pazabivać adzin adnaho. Nie varyjant.
Adzinym palityčnym varyjantam, na jakim nastojvaje administracyja Abamy, było b pieramirje pamiž režymam Asada i paŭstancami. Ale niama nijakich prykmietaŭ taho, što jaki-niebudź z bakoŭ zacikaŭleny ŭ hetym, ni navat taho, što isnuje niejki abjadnany paŭstancki ruch, ź jakim možna vieści pieramovy.
Mahčyma, što byŭ momant, kali na rańniaj stadyi kanfliktu možna było ryzyknuć pačać vajskovaje ŭmiašańnie ŭ libijskim styli. Ale pra heta my nikoli ničoha nia ŭviedajem.
Dyk čamu ž Abama choča pravieści ŭdary, jakija nasamreč ničoha nia vyrašać?
Tak, vaša pytańnie datyčyć nia nadta tonkich namiokaŭ z boku administracyi Abamy, što jana choča zapuścić kryłatyja rakiety ŭ Syryju, kab pakarać jaje za toje, što Abamu bačycca jak vykarystańnie Asadam chimičnaj zbroi suprać mirnych žycharoŭ.
Heta praŭda, u pryncypie nichto nia vieryć, što takija ŭdary zmohuć paviarnuć chadu syryjskaj vajny. Ale važna toje, što nichto tut nia stavić takoj mety. Udary pryznačanyja nia dziela taho, kab paviarnuć chod vajny abo skinuć Asada (Abama razumieje, što ŭ lubym z hetych varyjantaŭ budzie tolki horš). Jany pryznačanyja, kab pakarać Asada za mierkavanaje vykarystańnie chimičnaj zbroi i nie dapuścić ni jaho, ni luboha budučaha kamandzira ŭ luboj budučaj vajnie vykarystać jaje znoŭ.
Słuchajcie, što heta za prablema z toj chimičnaj zbrojaj? Asad zabivaje 100 tysiač ludziej kulami i bombami, a my chvalujemsia za adnu tysiaču, jakaja, mahčyma, pamierła ad atrutnych hazaŭ? Heta ž niesurjozna.
Vy nie adziny, chto tak ličyć. Ale tut źjaviłasia redkaja mahčymaść dla Złučanych Štataŭ, pa mienšaj miery ŭ teoryi, kab zrabić vajnu krychu mienš strašnaj – i ŭsie budučyja vojny zrabić mienš strašnymi.
Vojny buduć adbyvacca. Takaja praŭda. Ale pryčyna taho, što śviet u 1925 hodzie Ženeŭskaj kanvencyjaj zabaraniŭ užyvańnie chimičnaj zbroi, palahaje ŭ tym, što hetaja zbroja nadzvyčaj prydatnaja dla zabivańnia cyvilnych asobaŭ, ale nasamreč nia vielmi prydatnaja dla zvyčajnych metaŭ vajny, heta značyć, dla pieramohi nad druhim bokam. Možna skazać, što chimičnaja zbroja – heta na 30% bajavaja zbroja i na 70% instrument teroru. U śviecie biez zabarony vykarystańnia chimičnaj zbroi vajskoŭcy mohuć užyć haz zaryn, kab vykarystać zhadanyja 30% jaho bajavoha patencyjału, navat kali heta pryviadzie da nienaŭmysnych i masavych pakut siarod cyvilnaha nasielnictva, u tym liku i svajho ŭłasnaha. Nu i kali vajskoŭcy pačynajuć dumać, što ichny praciŭnik moža vykarystać chimičnuju zbroju, u ich źjaŭlajecca mocny stymuł, kab vykarystoŭvać jaje samim. Bo ž jany zmahajucca nie na žyćcio, a na śmierć.
Tak što abodvum bakam luboha kanfliktu, nie kažučy ŭžo pra cyvilnyja asoby va ŭsim śviecie, budzie lepš, kali ni adzin ź ich nie vykarystaje chimičnuju zbroju. Ale dla hetaha nieabchodna być upeŭnienym, što vaš praciŭnik nikoli nia budzie vykarystoŭvać jaje, niahledziačy ni na jakija abstaviny. I adziny sposab dasiahnuć hetaj mety – kali nie ličyć vydaleńnia takich ludziej ź planety – zaklučajecca ŭ tym, kab usie prosta pahadzilisia zahadzia nikoli nie vykarystoŭvać jaje i hetaha prytrymlivalisia. Dasiahnuć hetaj mety budzie ciažej, kali Asadu parušeńnie zabarony vykarystańnia chimičnaj zbroi sydzie z ruk. Heta stanie krychu lahčejšym, kali ŭsie buduć viedać, što vykarystańnie chimičnaj zbroi budzie kaštavać im vizyt kryłatych rakietaŭ z arsenału ZŠA.
Voś čamu administracyja Abamy, jak zdajecca, choča zapuścić svaje kryłatyja rakiety ŭ Syryju, navat kali jany nie pakładuć kanca pakutam i vajnie ci navat nia zrobiać vialikaj škody samomu Asadu.
