Jahajła (Viktar Cyrkunovič) i Sofja Halšanskaja (Kaciaryna Moščanka)
Heta było śpiecyfičnaje kachańnie: 17-hadovuju (Volha Žalezskaja) addajuć za 70-hadovaha Jahajłu (u roznych składach — Anton Zajančkoŭski, Viktar Cyrkunovič). 70-hadovy ŭ tyja hady — heta jak 90-hadovy čałaviek siońnia.
I tym nie mienš, Sofji zajzdrościli. Z Halšan pierajazdžaje ŭ stalicu! Jaje starejšaja siastra Vasilisa (Lidzija Kuźmickaja, Marharyta Aleksandrovič) intryhavała. Taksama chacieła stać čaćviortaj žonkaj karala i pačynalnicaj dynastyi Jahiełonaŭ. Polskija ŭładnyja koły ŭ asobie kanclera Uha (Dzianis Niamcoŭ) plali svaje zmovy taksama.
Voś pra takuju historyju źjaviŭsia miuzikł Uładzimira Kandrusieviča ŭ Muzyčnym.
Hledačy i / ci salisty
Miuzikł byccam by nacyjanalny, ale dvuchmoŭny: usie dyjałohi i bolšaść piesień hučać pa-rusku, asobnyja muzyčnyja numary — pa-biełarusku. Pryčym
biełaruskamoŭnyja frahmienty vykonvajucca pieravažna ŭ «narodnych» scenach. Faktyčna adbyvajecca viartańnie ŭ savieckija časy, kali biełaruščynu dazvalali ŭ miežach «falkłornaha hieta». Voś i ŭ miuzikle rodnaja mova asacyirujecca pieravažna z narodnaj kulturaj, choć Jahajła havaryŭ na starabiełaruskaj movie navat i na polskim tronie — heta histaryčny fakt.
Na pres-kanfierencyi mastacki kiraŭnik teatra Adam Murzič tłumačyŭ dvuchmoŭje tym, što da biełaruskaj movy «nie hatovyja jak hledačy, tak i salisty». Voś tak — nie bolš, nie mienš. U teatry imia Janki Kupały ci Opiery hledačy hatovyja, a ŭ Muzyčnym, vidać, niejki inšy hladač, impartny.
U realnaści ŭsio kudy praściej.
Častka muzyčnych frahmientaŭ, jakija ŭvajšli ŭ «Sofju Halšanskuju», stvaralisia Kandrusievičam spačatku nie dla miuzikła, a dla peŭnych konkursaŭ ci fiestyvalaŭ. Pryčym jak na ruskamoŭnyja, tak i na biełaruskamoŭnyja teksty. Naprykład, u svoj čas Alena Łanskaja ŭziała Hran-pry na «Słavianskim bazary» ź pieśniaj «Biełaja łastaŭka», jakaja prahučała ŭ pačatku pieršaj dziei.
Ale ŭ miuzikle takoje rašeńnie nie pierakonvaje, bo parušaje celnaść.
Mocny Kandrusievič
Naohuł, novy tvor Kandrusieviča pakidaje mocnaje ŭražańnie. Kampazitar zdoleŭ naturalna pieradać praz sučasnyja muzyčnyja intanacyi myśleńnie hierojaŭ ChV stahodździa. Asabliva hłyboka raskryta tema Vasilisy. Ale bolšaść biełaruskamoŭnych tekstaŭ, uklučanych u «Sofju Halšanskuju», kantrastujuć z ahulnaj stylistykaj miuzikła. Kłasičny prykład — pieśnia «Mužčynskija hulni». Tak, heta stoadsotkavy chit pra mužčynskuju papojku, jaki vyklikaje avacyi ŭ publiki. Ale linija Alesia (Alaksandr Krukoŭski), jaki vykonvaje pieśniu, dalej nijak nie raźvivajecca. Scena zastajecca ŭstaŭnoj intermiedyjaj.
«Tryščan i Ižota» navyvarat
Na pres-kanfierencyi Alena Turava zhadała historyju Tryščana i Ižoty. Dla dziaŭčyny zrabili pryvarotny napoj. Ižota musiła vypić z budučym mužam, karalom Markam, kab zakachacca ŭ jaho. Ale vypadkova jana pakaštavała napoj z Tryščanam…
Turava vyrašyła «pierakulić» situacyju: što adbyłosia, kali b hierainia vypiła napoj razam z budučym mužam? U našym vypadku havorka pra 17-hadovuju Sofju i 70-hadovaha Jahajłu. Pryčym u roli napoju vystupiła paparać-kvietka. Atrymaŭšy jaje ad Čaraŭnicy (Ludmiła Stanievič, Natalla Hajda), dziaŭčyna zakachałasia ŭ karala.
Režysior Michaił Kavalčyk nibyta prapanuje nam siaredniaviečnuju rycarskuju historyju. Na karyść takoj viersii nibyta śviedčyć bahata arhumientaŭ.
Scenahrafija Andreja Mierankova vyrašana praz vobraz krataŭ. Tak akreślivajecca miesca i prastora dziejańnia, jakoje adbyvajecca ŭ rycarskim zamku i naohuł u rycarskim śviecie. Zadnik uvasablaje varoty, praź jakija na scenu traplajuć hości. Adnačasova kraty stanoviacca simvałam losu, jaki čakaje Sofju.
Kaściumy vykanaŭcaŭ (mastak Taćciana Lisavienka) taksama vyrašany ŭ stylistycy, nabližanaj da siaredniaviečnaj. Choć nadzvyčaj kidajucca ŭ vočy fijaletavy bliskučy płašč Uha i čyrvonaja vopratka Jahajły, padobnaja na skuranuju kurtku. Vidać, tut možna kazać pra pryvitańni z bolš poźnich stahodździaŭ?
«Zdavajsia, viadźmarka, načny dazor!»
Pytańni vyklikaje mistycyzm. Kancler Uha (Dzianis Niamcoŭ), hałoŭny admoŭny hieroj, interpretujecca jak pradstaŭnik «ciomnych siłaŭ». A chto tady pradstaŭnik «śvietłych sił»? Sofja? Ale jaje dabrynia i piaščota jašče nie padstava dla takoj interpretacyi. Čaraŭnica? Ale Kupalle źjaŭlajecca pahanskim śviatam.
Kali režysior žadaŭ interpretavać «Sofju Halšanskuju» praź mistyku, patrabavałasia niekalki «drobiaziaŭ»: pravieści mistycyzm praz usiu pastanoŭku, abhruntavać jaho i vyrašyć śpiektakl u adpaviednaj stylistycy.
Ni ŭ scenahrafii, ni ŭ kaściumach mistycyzm nie prajaŭlajecca. Navat u asobnych epizodach pavodziny taho ž Uha majuć svaje matyvy. Naprykład, kancler nie žadaje bačyć na polskim tronie lićvina.
Pakolki mistycyzm nie patłumačany i nie abhruntavany, niekatoryja artysty instynktyŭna ŭvachodziać u supiarečnaść ź im. Nadzvyčaj pakazalnaj źjaŭlajecca situacyja z aktrysami, jakija ŭvasablali rolu Vasilisy.
Na zdačy śpiektakla Marharyta Aleksandrovič, vidać, całkam vykonvała režysiorskija zadačy. Jaje hierainia Vasilisa była ściarvoznaj viadźmarkaj, zaprahramavanaj na złačynstva i zdradu. Heta źbiadniła miuzikł. Atrymałasia, što ŭ adnoj ź pieršych scenaŭ hledačam adrazu paviedamili, chto źjaŭlajecca admoŭnym hierojem i ad kaho čakać podłaści (kštałtu, «Zabojca — dvarecki!»).
A voś Lidzija Kuźmickaja, jakaja śpiavała partyju Vasilisy na premjery, stvaryła ŭžo vobraz składanaj, nieadnaznačnaj asoby, jakaja na hałavu vyšejšaja za tahačasnaje hramadstva, a tamu, biezumoŭna, vartaja bolšaha. Partyja stała dla Ł.Kuźmickaj sapraŭdnaj mastackaj udačaj.
Paradoks, ale ŭ śpiektakli ź jaje ŭdziełam
pytańnie pra zdradu Sofji zusim nie pryncypovaje. Historyja pra čystaje i sapraŭdnaje kachańnie moža mieć tolki ščaślivy finał. A voś los Vasilisy chvaluje bolš.
Nieadnaznačna
U cełym uražańni miuzikł pakidaje nieadnaznačnyja. Da «plusaŭ» možna adnieści muzyku, scenahrafiju i častkova kaściumy. Tradycyjnaja stabilnaść ułaścivaja pracy chora i mastaka pa śviatle. Udałym možna ličyć debiut Volhi Žalezskaj. Hodna hladziacca i inšyja vykanaŭcy, choć charaktary ich hierojaŭ, a taksama matyvy pavodzinaŭ nie zaŭsiody raspracavanyja ŭ libreta Aleny Turava naležnym čynam. A voś dla vynikaŭ pracy režysiora Michaiła Kavalčyka ŭłaściva eklektyka.
«Sofja Halšanskaja» — nacyjanalny histaryčny miuzikł, i hetym cikavy. Ale na amatara.
***
Opiera pa-biełarusku
U Biełaruskaj opiery čas ad času stavilisia tvory nacyjanalnych kampazitaraŭ — Anatola Bahatyrova, Juryja Siemianiaki, Hienrycha Vahniera — ale bolšaść ź ich ažyćciaŭlalisia ŭ narodna-falkłornaj tradycyi. Nacyjanalnyja tvory nie vypuskali z «falkłornaha hieta».
Siamja Kavalčykaŭ
Miuzikł u Muzyčnym pastaviŭ režysior Michaił Kavalčyk. Naš suajčyńnik, jon z 1989 hoda pracavaŭ u Rasii i paraŭnalna niadaŭna viarnuŭsia ŭ Biełaruś. Cikava, što jahony syn Siarhiej Kavalčyk pracuje mastackim kiraŭnikom Ruskaha teatra. Kavalčyk-małodšy ŭ svoj čas pastaviŭ u RTBD folk-rok-opieru «Adviečnuju pieśniu» — adno z najlepšych uvasableńniaŭ u teatry tvora Janki Kupały.
