Kuchnia Tyškievičaŭ 1

Viel­mi kryŭ­duju ja na Sta­ro­ho Uła­sa. Spra­va ŭ tym, što Uła­dzi­słaŭ Si­vy-Si­vic­ki, via­do­my tak­sa­ma jak bie­ła­rus­ki piś­mien­nik pad psieŭ­da­ni­mam Sta­ry Ułas, znač­nuju čast­ku žyc­cia prasłu­žyŭ spa­čat­ku zvy­čaj­nym kucharam, paz­niej kuchmistram, a pas­la na­vat i eka­no­mam u hra­faŭ Tyš­kie­vi­čaŭ, u ich vałožynskich ma­iont­kach. Nam jon pa­ki­nuŭ zbor­nik vier­šaŭ «Hod bie­ła­ru­sa» pra ciaž­kuju do­lu mu­žyc­kuju. Paz­niej ta­kich vier­šaŭ na­pi­šuć jašče nie ad­nu ty­sia­ču ta­moŭ (až­no i ŭ maku­ła­tu­ru ich cia­pier nie bia­ruć), a za Si­vym-Si­vic­kim he­ta by­ła jašče na­vi­na. A voś pra hraf­skuju kuch­niu Sta­ry Ułas ani słoŭ­ca nie pra­mo­viŭ, i što tam jeli-pi­li ŭ Va­ło­žy­nie abo ŭ Via­łym, abo chto i jak vy­naj­šaŭ sła­vu­tyja kał­du­ny tyškievičaŭ­skija — my, być mo­ža, ni­ko­li ŭžo nie da­vie­da­iem­sia. Voś ža ška­da, što na­stol­ki nie lu­biŭ Sta­ry Ułas svaju pra­fie­siju, što ni­ia­kaj zhad­ki pra jaje nam nie pa­ki­nuŭ.

I da­he­tul pra kuch­niu Tyš­kie­vi­čaŭ my vie­da­iem znač­na mienš, čym pra kuch­niu Sa­pie­haŭ, nie ka­žu­čy pra Ra­dzi­vi­łaŭ. A he­ty hraf­ski rod byŭ nie z apoš­nich u by­łym Via­li­kim Kniast­vie Li­toŭ­skim, a paz­niej i ŭ Ra­sij­skaj im­pie­ryi. I nie tol­ki ba­hac­ciem i dziar­žaŭ­ny­mi pa­sa­da­mi, jakija ŭ reš­cie rešt ras­ta­iuć, jak dym, ale i sva­i­mi na­vu­ko­vy­mi, kul­tur­ny­mi, a na­vat i spar­tyŭ­ny­mi da­siah­nien­nia­mi sła­viŭ­sia. Kan­stan­cin i Jaŭ­sta­fij Tyš­kie­vi­čy ŭ sia­re­dzi­nie XIX sta­hod­dzia za­sna­va­li sła­vu­tyja pry­vat­nyja mu­ziei sta­ra­žyt­na­ściaŭ u Ła­hoj­sku i ŭ Vil­ni, ka­lek­cyi jakich da­li pa­ča­tak su­čas­na­mu Na­cy­ia­nal­na­mu mu­zieju Lit­vy, a sa­mi bra­ty li­čac­ca za­sna­val­ni­ka­mi na­vu­ko­vaj ar­chiea­ło­hii, kraja­znaŭ­stva i mu­ziej­naj spra­vy ŭ Lit­vie. Bie­nie­dykt Hien­ryk Tyš­kie­vič z Va­ło­žyn­skaj ha­li­ny byŭ ad­nym ź pi­ia­nie­raŭ fa­ta­hra­fii ŭ Bie­ła­ru­si i Lit­vie, ad­nym ź pier­šych aŭ­ta­ma­bi­lis­taŭ i te­ni­sis­taŭ, da ta­ho ž jacht­śmie­nam, vand­roŭ­ni­kam. Da­re­čy, he­ta jaho, a tak­sa­ma jaho sy­na, in­ša­ha Bie­nie­dyk­ta, słuž­boŭ­ca­mi by­li Sta­ry Ułas, bać­ka piś­mien­ni­ka Jad­vi­hi­na Š. Jan La­vic­ki i bać­ka Kan­stan­cyi Buj­ło An­ton. Voś vam i ce­ły asia­ro­dak bie­ła­ru­ščy­ny pry ad­nym tyš­kie­vi­čaŭ­skim dva­ry. Mi­chał Tyš­kie­vič, tak­sa­ma z va­ło­žyn­skaj ha­li­ny, — zaŭ­zia­ty pa­laŭ­ni­čy i ar­chie­o­łah, u dru­hoj pa­ło­vie XIX sta­hod­dzia ŭła­dal­nik, mah­čy­ma, naj­bol­šaj pry­vat­naj ka­lek­cyi sta­ra­žyt­na­ściaŭ u śvie­cie (pie­rad­usim rym­skich i jehi­piec­kich), eks­pa­na­ty jakoj pas­la jaho śmier­ci apy­nu­li­sia ŭ mu­zie­iach Pa­ry­ža, Łon­da­na, Ry­ma, Ka­pien­ha­hie­na, Bo­sta­na. Al­fred Tyš­kie­vič — za­sna­val­nik sła­vu­ta­ha li­toŭ­ska­ha ku­ror­ta Pa­łan­ha. A voś akt­ry­su Bie­a­tu Tyš­kie­vič dob­ra pa­mia­taje i ce­nić sta­rej­šaje pa­ka­len­nie ama­ta­raŭ ki­no nie tol­ki ŭ Pol­ščy, ale i ŭsioj pra­sto­ry ko­liš­nia­ha SSSR. Ta­mu viel­mi kryŭd­na, što na­vat tyja nie­šmat­li­kija źviest­ki pra by­łuju kuch­niu Tyš­kie­vi­čaŭ, jakija da nas daj­šli, zu­sim bies­sis­tem­nyja.

Na­pryk­ład, ad­na z sa­mych via­li­kich za­ha­dak bie­ła­rus­kaj his­to­ryi: jako­mu z hra­faŭ Tyš­kie­vi­čaŭ na­le­žyć ho­nar vy­na­chod­nic­tva sła­vu­tych kał­du­noŭ? Ar­chie­o­ła­hu Jaŭ­sta­chu abo Mi­cha­łu, pał­koŭ­ni­ku 17-ha pał­ka na­pa­le­o­naŭ­skich uła­naŭ? Abo, mo­ža, jašče ka­muś­ci sa sła­vu­ta­ha ro­du? Re­cept he­taj stra­vy pa­da­dzie­ny ŭžo ŭ pier­šym vy­dan­ni «Ku­char­ki li­toŭ­skaj» (1854) z pa­zna­kaj «kał­du­ny hra­fa Tyš­kie­vi­ča», pry­čym, vi­dać, mno­hija ź pier­šych čy­ta­čoŭ vie­da­li, na kuch­ni jako­ha kan­kret­na hra­fa ich ha­tu­iuć, z ułas­na­ha pry­iem­na­ha do­śvie­du. Ta­dy aŭ­ta­rcy zda­va­ła­sia, što he­ta i tak usie vie­da­iuć. A voś praj­šło 160 ha­doŭ — i toje, što by­ło vi­da­voč­nym, za­by­ła­sia. Mo­ža, za­choŭ­va­iuc­ca he­tyja vie­dy ŭ sia­miej­nych pa-

d­an­niach ro­du? Ale ni akt­ry­sa Bie­a­ta Tyš­kie­vič, ni jaje brat Kšyš­taf, jaki žy­vie ŭ Ham­bur­hu i zaj­ma­iec­ca, miž in­šym, vy­tvor­čas­ciu ku­li­nar­nych da­ku­mien­tal­nych fil­maŭ, ča­muś­ci na pub­li­cy he­tymi sak­re­ta­mi ni­ko­li nie dzia­li­li­sia. Ška­da.

Aproč sła­vu­tych kał­du­noŭ, his­to­ryja za­cha­va­ła dla nas re­cep­ty «bu­ra­koŭ hra­fa Tyš­kie­vi­ča» i «su­pa hra­fa Tyš­kie­vi­ča». Što ž, dzia­kuj pa­kul i za he­ta. Ale ja pie­ra­ka­na­ny, što sim­va­lič­nuju jed­naść z pa­miac­ciu he­ta­ha sła­vu­ta­ha ro­du my mah­li b kul­ty­va­vać u tym li­ku i z da­pa­mo­haj zna­ka­vych tyš­kie­vi­čaŭ­skich stra­ŭ. Ci bu­duć ka­li-nie­budź u Va­ło­žy­nie abo Ła­hoj­sku tyš­kie­vi­čaŭ­skija re­sta­ra­ny? Pa­kul pra he­ta mož­na tol­ki ma­ryć.

Kał­du­ny hra­fa Tyš­kie­vi­ča

(na 4-5 por­cyj)

Dla cies­ta: 2 šklan­ki mu­ki, 2 jaj­ki (1 žaŭ­tok da­dat­ko­va), 3-4 st. łyž­ki so­ku cy­bu­li, sol.

Spo­sab pry­ha­ta­van­nia: Pra­sie­iać mu­ku ŭ via­li­kuju mi­su (na­sy­pać «hor­kaj»), zra­bić jam­ku ŭ cent­ry, ulić sok cy­bu­li, ubić jaj­ki i žaŭ­tok, sta­ran­na vy­mie­sić. Va­dy nie da­da­vać.

Pa­kryć ruč­ni­kom i pa­sta­vić «ad­pa­čyć» u pra­cha­łod­nym mies­cy na 30 chvi­lin.

Dla na­čyn­ki: 150 h su­ša­nych hry­boŭ, 2 pa­kry­ša­nyja cy­bu­li, tłušč dla sma­žan­nia, 200 h venž­da­naj šyn­ki, 2 zva­ra­nyja ŭkru­tuju jaj­ki, 1 sy­roje jaj­ka, sol i pie­rac na smak.

Spo­sab pry­ha­ta­van­nia: Pie­ra­brać su­ša­nyja hry­by, sta­ran­na pra­myć i za­ma­čyć u cha­łod­naj va­dzie na 3-4 ha­dzi­ny. Iz­noŭ pra­myć i va­ryć na ma­łym ah­ni ŭ va­dzie, u jakoj za­moč­va­li 1-1,5 ha­dzi­ny. (Mož­na ŭžy­vać i śvie­žyja hry­by, ta­dy za­moč­vać i va­ryć nie tre­ba.) Pry­pus­cić cy­bu­lu na pa­tel­ni, da­dać pa­kry­ša­nyja hry­by, sma­žyć ra­zam 1 chvi­li­nu, acha­ła­dzić. Da­dać drob­na pa­kry­ša­nyja va­ra­nyja jaj­ki, šyn­ku, ubić sy­roje jaj­ka, da­dać sol i pie­rac na smak.

Ras­ka­tać cies­ta ŭ kruh­ły va­lik dyja­miet­ram ka­la 5 sm, na­re­zać kruž­ka­mi 1 sm taŭ­ščy­nioj, ras­plas­kać kož­ny ŭruč­nuju. Pa­kłas­ci nie­via­li­kuju hał­ku na­čyn­ki na kož­ny kru­žok ź cies­ta, zhar­nuć kał­du­ny, sta­ran­na za­ščy­pać krai. Va­ryć u dob­ra pa­so­le­naj va­dzie na ma­łym ah­ni 5-6 chvi­lin pas­la ŭspły­van­nia kał­du­noŭ na pa­vierch­niu.

1

0

0

0

0

0

zviazda.by

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH