Niamała pasieliščaŭ Biełarusi nosiać imiony, układzienyja ź biełaruskich utvaralnych častak, adpaviednyja hukavym zakonam biełaruskaje movy. Niaciažka zdahadacca pra pachodžańnie i značeńnie nazvaŭ Połacak — na race Pałacé, Słucak — na Słučy, Masty, Biaroza, Haradok, Karaloŭ Stan.
Siarod ciapierašnich aficyjnych nazvaŭ haradoŭ Biełarusi Hrodna, Krulaŭščyzna, Navahrudak, Drahičyn, Brest vyłučajucca, bo i hučać nie pa-biełarusku, i nia majuć prazrystaha značeńnia ŭ miežach biełaruskaje movy. Kožnaj z hetych nazvaŭ adpaviadaje zvykłaja dla biełaruskaha vucha forma (słova, korań): horad, karol, novy horad, daroha, bierast. Tamu tradycyjnyja nazvy —
Horadnia, Karaloŭščyna, Navahradak, Darahičyn, Bieraście.
U hetych karaniach jość tak zvanaje poŭnahałośsie — spałučeńni -ora-, -aro-, -jera-; jašče byvajuć -ała- i padobnyja. U polskaj movie im adpaviadajuć niapoŭnahałosnyja -ro-, -re-, -le-: małako — mleko, varona — wrona, a taksama droga, gród (va ŭskosnych skłonach grodu), król(čytajucca pryblizna jak grud — grodu, krul). Takim čynam, u zhadanych vyšej taponimach bačym vynik spolščvańnia biełaruskich nazvaŭ u kancy isnavańnia Rečy Paspalitaje Abodvuch Narodaŭ.
Rusifikacyja polskimi nazvami
Kali ŭ kancy XVIII st. praz try padzieły Rečy Paspalitaje Biełaruś była zachoplenaja Rasiejskaj imperyjaj, akupanty napačatku nia nadta raźbiralisia ŭ etnamoŭnych niuansach dałučanych terytoryjaŭ (chacia spokličOttoržiennaja vozvratich' i byŭ na medali, vybitym da padziei). Jany ličyli svaich supraciŭnikaŭ palakami i karystalisia polskamoŭnymi mapami dy śpisami pasieliščaŭ «vozvraŝiennych» terytoryjaŭ, adkul jak umieli tranślitaravali taponimy na rasiejskuju.
Tak, biełaruski taponim Horadnia/Horadzien maje polskuju versiju Grodno, ź jakoj rasiejskaje (rasiejski?) Hrodno.
Adpaviedna Karaloŭščyna → Królewszczyzna → Krulevŝizna, Naváharadak (ciapier miascovyja ludzi kažuć Naváhradak) → Nowogródek → Novohrudok.
(Možna dadać inšyja, biaz poŭnahałośsia, prykłady, kali ŭ rasiejskaj movie zamacavalisia polskija formy biełaruskich taponimaŭ: Chvojniki — Chojniki, Janaŭ — Ivanovo.)
Ale jak stała rasiejskim «Briestom» spradviečnaje Bieraście (aboBieraść)?
Eryk Dalberh. Panarama Bieraścia. 1696
Starabiełaruskaja nazva horadu nad Buham pisałasia Bieriesťje, Bieriestie, Bieriesť.
Toho ž roku 96, za mitropolita Rahozu, za Žikhimonta Trietieho, za kanclera Łva Sapiehu, u Bieriestiu pravdivie na soborie vładyka łuckij, vładyka vołodimierskij, vładyka połockij, inych mało nie vsi pristupili i podpisalisia do novoho kalendaru. (Barkułabaŭski lerapis, 1596).
Jana vymaŭlałasia ŭ balšyni dyjalektaŭ biełaruskaje movy Bieraście, Bieraść. Apošniaja forma žyvie dahetul u havorkach navokał —Biereść, Bereść, Beresť. Nacisk na pieršy skład. Słova pachodzić ad nazvy dreva bierast — abo nazvy ŭsich viazavych (Ulmus L.), abo kankretnaha małoha viazu Ulmus minor Mill., značeńnie maje chutčej za ŭsio zbornaje — bierastavy haj. Darečy, hety hatunak dreva raście nie va ŭsioj Biełarusi, ale akurat u bieraściejskim rehijonie dakładna jość. Pahatoŭ jość i lehienda pra zabłukanaha nabožnaha kupca, jaki ŭ bałaciavinie taho bieraścia zahraz, a vybraŭšysia, pastaviŭ chram, ad jakoha nibyta i pajšoŭ horad.
Dreva bierast
Dreva bierast pa-polsku nazyvajecca brzost (bžost), a mierkavanaja zbornaja forma — Brześć (Bžeść). Adpaviedna zakonam polskaj fanetyki staražytny miakki huk [r] stanovicca šypiačym. Tak palaki i zavuć i svoj Brześć (Kujawski, na Kujavach, histaryčnaj ziamli ŭ Vialikapolščy), i naš horad (dadajučy zaležna ad epochi Litewski, nad Bugiem, Białoruski).
Na pieršy pohlad, naŭrad ci takaja forma mahła dać rasiejski Briest, ad jakoha ciapierašni aficyjny Brest.
Niaŭžo sapraŭdy nie abyšłosia biez upłyvu na halamanaŭ (amataraŭ francuščyny) rasiejcaŭ francuskaha (a dakładniej, bretonskaha) Bresta na procilehłym kancy Eŭropy?
Brest
Znakamity niamiecki etymolah (specyjalist u pachodžańni słovaŭ) Maks Fasmer, aŭtar kultavaha «Etimołohičieskoho słovaria russkoho jazyka», fiksuje jašče «staražytnaruskaje» Bieriesťje, jakoje, jak i polskaje Brześć, źviazvaje ź biériest «viaz». Dalej jon śćviardžaje: «Dr.-russk. nazvanije było vytieśnieno polsk. zvučanijem, kotoroje prietierpieło vidoiźmienienije pod vlijanijem franc. Brest (horod v Brietani); sm. Elji 143; Lapunov 190».
Jak narodžany ŭ Bieraści, ja zacikaviŭsia zajavaju nadzvyčaj aŭtarytetnaha niamieckaha rusista. Pravieryŭ krynicy, na jakija jon spasyłajecca.
Vyjaviłasia, što ani švajcarski navukoviec Johann Jacob Egli ŭ fundamentalnaj pracy «Hieahrafičnyja imiony» (Egli J. J., Nomina geographica. Sprach- und Sacherklärung von 42000 geographischen Namen aller Erdräume. Leipzig, 1893), ani rasiejski movaznaŭca Barys Lapunoŭ ničoha nia pišuć pra ŭpłyŭ bretonskaha Bresta na imia našaha Bieraścia.
Jo. Ja. Elji ŭ pošuku pachodžańnia nazvy našaha «Bresta» pieraličvaje nazvy dreva i ŭtvoranych ad ich taponimaŭ u zachodnie- i paŭdniovasłavianskich movach: słavienski brêst, českija břest i Břestek i h. d. (Bretonski Brest u jaho asobnym artykułam, maje kielckaje pachodžańnie.) Vidavočna, rasiejcy nie mahli zapazyčyć nazvy z hetych movaŭ. Chacia sučasny rasiejski movaznaŭca Uł. Niaroznak i ličyć, što niechta moh štučna skarystać dla asvajeńnia nazvy horadu starasłavianskaje (h. zn. starabaŭharskaje) słovabrѣst' sa značeńniem taho samaha dreva, ale ŭ XVIII i XIX st. pa-rasiejsku nazva horadu pisałasia praź litaru je, a nia ѣ.
B. Lapunoŭ u 1899 hodzie zadajecca pytańniem, adkul źjaviłasia «nyniešniaja russkaja forma» Briest, i spyniajecca na dumcy, što jaje mahčymaja krynica — zredčas sustrakanaja forma Brest u starapolskich tekstach.
Tak ja źniačeŭku źniapraŭdziŭ samoha Fasmera, uśled za jakim dumku pra formu «Brest» jak nastupstva pieciarburskaje halamanskaje mody paŭtarajuć sučasnyja movaznaŭcy i papularyzatary. I byŭ zadavoleny, znajšoŭšy zajavu bujnoha biełaruskaha etymolaha, indaeŭrapieista Viktara Martynava: «Hipoteza Fasmera pra ŭpłyŭ francuskaha Brest na biełaruski Brest nie vytrymlivaje krytyki».
Metaličnaje recha łaciny
Papraŭdzie forma Brest byvała ŭ piśmienstvie Polščy i Rečy Paspalitaje — ale tolki ŭ tekstach na łacinskaj movie. Nahadaju, što ŭ Karonie Polskaj łacinskaja była nia tolki bohasłužbovaju, ale faktyčna dziaržaŭnaju. Na joj pisalisia dakumenty karaleŭskaj kancylaryi, viałosia sudavodztva, i žyvoj polskaj movie davodziłasia pieraadolvać cisk aŭtarytetu vysokaraźvitaj i mižnarodnaj łaciny. U Vilni ž pieršymi łacinamoŭnymi pisarami byli palaki.
Polski Brześć Kujawski spačatku, jak i naša Bieraście, mieŭ nazvu nijakaha rodu — Brzeście, z kanca XIII st. źjaŭlajecca Brześć mužčynskaha rodu. Pa-starapolsku i ŭ pisanych na łacinskaj movie dakumentach nazvy biełaruskaha i polskaha haradoŭ pieradavalisia adnolkava (i adnolkava niepaśladoŭna).
Ale pa paradku.
Vitaŭt na karcinie Jana Matejki «Hrunvaldzkaja Bitva»
Vitaŭt, da taho jak stać Vialikim kniaziem, staŭ kniaziem Bieraściejskim. Voś jak vyhladaje hety tytuł pa-łacinsku ŭ podpisach pad dakumentami:
Alexander alias Witoldus dei gracia duc Brestensisi et Hrodensisi etc. (1387)
Allexander alias Withowdus dei gracia dux Brzestensis et heres Hrodensis necnon aliarum terrarum Lythuanie et Russie (1388)
Apošniaje značyć: «Alaksandar abo Vitaŭt, z łaski Božaj kniaź Bieraściejski j dziedzič Haradzienski, a taksama inšych ziemlaŭ Litvy i Rusi».
Bačym, što łacinski prymietnik zapisvajecca to z polskim spałučeńniem Brze-, to ŭ formie Bre-. Apošniaja — abo pamiać pra čas, kali ŭ polskaj movie jašče nie było šypiačaha pamiakčeńnia [r], abo sproba «łacinizavać» nazvu, prybraŭšy charakternyja polskija huki: rymlanie ž dakładna nia viedali spałučeńniaŭ [bže] ci [pše]. Taki samy vypadak: horad Przemyśl, Pšemyśl (Pieramyšl) u łacinamoŭnych dakumentach spradvieku zapisvaŭsia Premislia.
Ale ŭžo ŭ pryvilei Bieraściu ad 1408 h. bačym: civitatis Brzestensis(horadu bierściejskaha). Adnak napisańnie nazvy pa-łacinsku było niestabilnaje. Jahajła jak karol polski padpisvaje nakaz sudu 7 kastryčnika 1427 h., i miesca vydańnia nakazu paznačana Datum in Brest(«vydadziena ŭ Bieraści», havorka pra našaje Bieraście Litoŭskaje).
Naahuł u XV–XVI st. prymietnik «bieraściejski» ŭ dakumentach pa-łacinsku bytuje ŭ formach pieravažna Brestensis, radziej Brescensis. Polskaje šypiačaje pamiakčeńnie ŭ dakumentach na łacinskaj movie źjaŭlajecca pastupova, spačatku ŭ karonnych dakumentach, a potym i ŭ litoŭskich. U śpisie ŭdzielnikaŭ cyrymonii vybaraŭ Jana Sabieskaha (1674 h.) zhadvajecca Palatinus Brzescensis, Stephanus Kurcz = vajavoda bieraściejska-litoŭski Stefan Kurč.
U sučasnaj łacinskaj movie, jakaja vykarystoŭvajecca jak bohasłužbovaja i navukovaja mova katalickaje carkvy, adnavili (nie biez upłyvu ŭkrainskich hreka-katalikoŭ) poŭnahałosnuju formu taponimu. Dakumenty Bieraściejskaj vunii dy jaje stvaralnikaŭ vyjšli ŭ 1970 hodzie pad nazovam Documenta Unionis Berestensis eiusque Auctorum (1590–1600).
Rasieja. Vojny
U rasiejskich dakumentach nazva Bieraścia źjaŭlajecca ŭ suviazi z vojnami. Tak, rasiejskija aŭtary — vajskavody, vyviedniki — apisvajučy pachody maskoŭcaŭ na Biełaruś padčas kryvavaha «patopu» 1654–1667 h., paśladoŭna ŭžyvajuć formu Briesť, pryčym žanočaha rodu:
V nyniešniem, hosudaŕ, vo 164-m hodu, otšied ot Briesti v dvatcati v piati vierstach v dierievnie Vierchovičiach stali, i Pavieł Sopieha učał hotovitca s połskimi ludmi protiv tvoich hosudarievych ratnych ludiej na boj.
(Spravazdačy — «otpiski» — kniazia Alaksieja Trubiackoha caru pra pieramohi nad «litovskimi lud́mi», 1655 h.).
Darečy, adtul ža pra «litovskich ludiej»:
i miłosťju Božijeiu, i priečistoj Bohorodicy pomoŝju i zastuplenijem', i vsѣch' śviatych' molitvami, i otca tvojeho hosudarieva, vielikaho hosudaria, śviatiejšaho Nikona, patriarcha moskovskaho i vsiea vielikija, i małyja, i bѣłyja Rosii molitvami, a tvoim' hosudarievym'… i syna tvojeho hosudarieva… sčasťjem', v' horodkѣ Myši litovskich' ludiej, kotorych' zastali, pobili i jazykov' vziali mnohich' ludiej, i horodok' Myš vyžhli i sovsѣm' razorili biez'ostatku.
abo
Raźnia ŭ Amścisłavie. 1654
Forma Briesť — napałovu fanetyčna polskaja: niapoŭnahałośsie, ale niama šypiačaha pamiakčeńnia. Žanočy rod tut, vidać, pavodle rasiejskich analohijaŭ: Riazań, Tvieŕ, rieka Chmosť.
Pieramožny dla rasiejcaŭ boj «pod Briesťju i v Vierchovičach» 1655 hodu na zahad cara Alaksieja Michajłaviča pačali kultyvavać. U admysłovy «Sinodik po ubijennych v brani» byli zaniesienyja dvaranie i bajarskija dzieci, što zahinuli «pod Briesťju», i niekalki stahodździaŭ hetaja formuła paŭtarałasia ŭ rasiejskich cerkvach — jašče adna mahčymaja krynica formyBriest.
Rasieja. Aneksii
U dakumentach Kaciaryny II, jakija datyčać administracyjnaha ŭładkavańnia śviežazachoplenaha «Sѣviero-Zapadnaho kraja», panuje tapanimičny raznaboj.
…pripisav' k' Hrodnѣ, na primѣr' ostatki Novohradskaho, Briest'-Litovskaho i časť Trockaho vojevodstv'… (ukaz «Ab padziele Vialakaha Kniastyva Litoŭskaha na try častki i ab sposabie kiravańnia imi», 30.10.1794 h.).
…čtoby iz' piervych' podatiej s' ziemli sobrannych' otłožili vy i sostavili dostatočnyje kapitały dla hłavnѣjšich' horodov' Litovskich', kak' to: Vilny, Hrodno, Kovno, Bržiesta, Roźnienny [vidać, Rasijeny — Raseiniai. — Aŭt.], i druhich' po usmotrieniju vašiemu dla vymѣnu aśsihnacij… (ukaz «Ab uviadzieńni va ŭžytak asyhnacyjaŭ va ŭsich zajmanych vojskami miaścinach Litoŭskaha Kniastva», 14.12.1794 h.)
Dakumenty cikavyja nia tolki tapanimičnym materyjałam. Jany nahadvajuć, što ciapierašniaja aneksija Krymu — nia pieršy zachop terytoryjaŭ Rasiejskaju imperyjaj. Alharytm vypracavany, tolki mianiajucca hieahrafičnyja nazvy. Voś ukaz ad 14 śniežnia 1795 hodu «O prisojedinienii k Rośsijskoj Impierii vsiej časti Vielikaho Kniažiestva Litovskaho, kotoraja po priekraŝienii miatiežiej v Litvѣ i Polšѣ zaniata była vojskami», i Manifest pry im. Tut jašče niama tezaŭ pra prynaležnaść da «ruskaha mira» zachoplenych ziemlaŭ: zachapili pavodle «prava mocnaha»« — i ŭsio.
Božijeiu pospѣšiestvujuŝieju miłostiju, My, Jekatierina Vtoraja, Impieratrica i Samodieržica Vsierośsijskaja i proč. i proč. i proč.
Nam' lubieznovѣrnym' poddannym' Vielikaho Kniažiestva Litovskaho Duchovnym', Błahorodnomu Rycarstvu i Ziemstvu, horodam' i vsѣm' obyvatielam'.
Prisojediniv' na vѣčnyja vriemiena k' Impierii Našiej Obłasti Vielikaho Kniažiestva Litovskaho, v' nižieoznačiennoj čiertѣ ležaŝija, a imienno načinaja ot' priedѣłov' Vołynskoj Hubiernii vniz' po tiečieniju rѣki Buha do Bržiesta Litovskaho, i spuskajaś dałѣie po tiečieniju siej rѣki do priedѣłov' Podlachii, potom' prostirajaś po rubiežam' Vojevodstva Bržiestskaho i Novohrudskaho k' rѣkѣ Niemienu protiv' Hrodny (…) do moria Bałtijskaho, tak', čto vsie ziemli, horoda i okruhi, v' siej čiertie nachodiaŝijasia, navsiehda imiejut' sostojať pod' skipietrom' Rośsijskoj Dieržavy, žitieli žie tiech' ziemiel vsiakaho roda, poła, vozrasta i sostojanija v' viečnom' poddanstvie onaho (…) Vpročiem' udostovѣrieny My, čto vy imѣia užie tolikije opyty popiečienija Našieho o błahѣ vašiem', sochranienijem' nienarušimoj vѣrnosti Nam' i Priejemnikam' Našim' i usierdijem' k' polzѣ i słužbѣ Hosudarstva Našieho potŝitiesia zasłuživať prodołžienije Monaršaho błahovolenija.
Dan' v' Sankt-pietierburhѣ Diekabria 14 dnia, v' łѣto ot' Roždiestva Christova 1795, Carstvovanija žie Našieho Vsierośsijskaho tridiesiať čietviertoje i Tavričieskaho čietviertojenadiesiat'.
Kaciaryna II
Heta značyć, čarhovym aščaśliŭlenym, u tym liku biełarusam, Kaciaryna prapanoŭvała «zasłuhoŭvać praciah Manaršaje zyčlivaści» praz čatyrnaccać hod paśla rasiejskaha zachopu Taŭryi — Krymu.
U aficyjnym dakumencie ab aneksii biełaruskija taponimy ŭžyvajucca ŭ fanetyčnym (Niemien) ci pravapisnym (Bržiest) abliččy, blizkim da polskaha.
Tolki z časoŭ Alaksandra II (1802 h.) u dziaržaŭnaj dakumentacyi Rasiejskaj imperyi pačynaje pieravažać forma Briest, Briestskij.Niahledziačy na heta, forma Bržiest rehularna źjaŭlajecca ŭ rasiejskaj praktycy navat u 1812 hodzie: Po zaniatii francuzami Viłny, Hrodny, Kovny i Bržiesta kuŕjiry dołžny diełať bolšoj kruh, pieriejezžaja k nam v armiju… (V. Viaziemski).
Frankafony nie vinavatyja
Jašče adna hipoteza — mahčyma, Suvoraŭ dy inšyja rasiejskija hienerały, budučy frankafonami dy halafiłami, źmianili nazvu važnaha zachoplenaha horadu. Źvierniemsia da ichnych rapartaŭ z 1794 hodu.
M. Rapnin — M. Sałtykovu:... oni [vojski] najdutsia blizko Bržiesca litovskoho, a potom po obstojatielstvam vłastny budut potianutsia k Słonimu i tiem obieśpiečiť Nieśviž i tamošniuju hranicu.
U liście da Kaciaryny II toj samy Rapnin piša inakš:…Obraŝienije vojsk, tut nachodiaŝichsia, k nastupatielnym diejstvijam mnoho pribaviat vam sriedstv k skoriejšiemu i okončatielnomu istriebleniju bunta. Pribytije žie hospodina hrafa Suvorova-Rymnikskoho s korpusom k Bržiestu-litovskomu i utvierždienije śviazi im i hienierał-poručikom Dierfieldienom i tot kraj obieśpiečit.
A. Suvoraŭ — P. Rumiancavu: Sirakovskij s inymi hienierałami i po priežnim iźviestijam svyšie 16000 pri 28-ti orudijach, vystupia iz-pod Bržieścia, raspołožiłsia pri monastyrie Krupčicie, ot Kobrina 15 vierst, v namierienii nas na druhoj dień atakovať!
P. Paciomkin — A. Suvoravu: Vśledstvije pobiedy, odieržannoj nad nieprijatielem pri monastyrie Krupčic, o novoj i naiblistatielnoj pobiedie, odieržannoj vašim sijatielstvom v okoličnostiach Bržiescy, priedstavlaju.
T. Tutałmin — P. Rumiancavu-Zadunajskamu: v zahraničnom miestiečkie Kobrinie, ležaŝiem v siemi milach ot litovskohoBriesta, ožidajut tokmo sojedinienija konfiedieratov, daby idti v naši priedieły.
Urešcie, na dvumoŭnaj rasiejska-francuskaj aperacyjnaj mapie štabu Suvorava, układzienaj u Tarespali 8(19).IX.1794 h., pa-rasiejsku Briest', a łacinkaj — Brzescz.
Francuzy dy inšyja eŭraźviazaŭcy
U samoj hipatetyčnaj movie-krynicy rasiejskaha Briesta — francuskaj — pierachod da novaha rasiejska-imperskaha standartu napisańnia taponima adbyvaŭsia pavolna. U pačatku XIX stahodździa, padčas isnavańnia napaleonaŭskaha Kniastva Varšaŭskaha, u francuzaŭ panavała raniejšaje polskaje napisańnie:
…sur la route que l'armée pourrait tenir en se portant par Brzesc sur Kamienieck. (Pamiatnaja zapiska francuskaj uradavaj kamisii z 1807 hodu) — pra ŭtrymvanuju armijaj darohu praź Bieraście na Kamianiec
Bieraście nazyvaŭ Briestie/Brestzie znakamity švedzki inžynier Eryk Dalberh, jaki supravadžaŭ svajho karala padčas vajny.
Na eŭrapiejskich mapach XVII–XVIII st. naš horad paznačajecca Brizestije(Antverpen, 1612), Breßia al Brie∫tz (Amsterdam, 1632), Bres∫ia(Amsterdam, 1661), Brzesc (Londan, 1799).
Staraja polska-łacinizavanaja forma nazvy horadu nie była viadomaja paźniejšym zachodnieeŭrapiejskim kartohrafam. Bolš za toje, mnohija ź ich trymalisia polskaje formy Brzesc, chacia inšyja nazvy na terytoryi Rečy Paspalitaj łacinizavanyja (Varsovie, Cracovie).
Ja tvajho nie vaźmu, ja svajho nie addam
Takim čynam, francuskaja mova i bretonski taponim Brest nia majuć dačynieńnia da ŭźniknieńnia rasiejskaha słova Briest. Forma hetaja ŭźnikła ŭ vyniku składanych i nievidavočnych pracesaŭ asvajeńnia rasiejcami polskaj formy Brześć, mahčyma, z peŭnym upłyvam na adukavanych rasiejcaŭ daŭniejšaha łacinskaha napisańnia Brest - (taksama z pachodžańnia polskaha).
Nazva Brest, jakaja ŭ vyniku ŭtvaryłasia, nia maje ŭ sabie koraniu, ad jakoha pajšło pieršapačatnaje imia horadu, i ŭ biełaruskaj movie zastajecca izalavanaj, čužarodnaj. Zakančvajecca na -st — dla biełaruskich pasieliščaŭ final duža redkaja. Praŭda, jość Pahost, ale z prazrystaju słovaŭtvaralnaju budovaju, jahony žychar budziepahaščanin. U rasiejskaj prydumali nazvu žychara «Briesta» — «briestčanin». Ale pa-biełarusku ad «Brest» niemahčyma ŭtvaryć «braščanin», bo hučyć štučna i suhučnaje z koraniem «breša». Tamu prydumali hruvastkuju kanstrukcyju brastaŭčanin. Nie paraŭnać z histaryčnym bieraścianinam ci bolš sučasnym bieraściejcam.
Voś takaja ćmianaja historyja ŭźniknieńnia nazvy «Brest» dla horadu nad Buham. Splacieńnie čužych pamyłak i vypadkovaściaŭ, vynik čužynskaj abyjakavaści da moŭnaje harmonii hetaj ziamli. Adzin z najbolš značnych haradoŭ Biełarusi nie zasłužyŭ na taki los.
Addajma «Brest» bretoncam i lepš pavučemasia ad ich umieńniu baranić svaju movu ŭ varunkach, ciažejšych za našyja. A sabie pakińma Bieraście.
