Lvoŭ baluje. Lvoŭ siadzić u kaviarniach. I adnačasova – chavajuć zabitych na vajnie.
Letaś paśla Lvoŭskaha knižnaha forumu ja napisała aptymistyčny artykuł «Nie ŭmierła i nie ŭmre: Ukraina dasiahnuła ašałamlalnaha pośpiechu». Asnoŭnaja dumka była ŭ tym, što Ukraina, ukrainskaja mova ŭžo minuli kropku nieviartańnia. Nie dumała ja tady, što ašałamlalnyja pośpiechi Ukrainy ŭ razbudovie nacyi ŭžo šmat hod nie davali spakoju Putleru…
Za hety hod Ukraina pieražyła mnohaje. I my taksama mnohaje pieražyli i pieradumali. I voś znoŭ ja vypraŭlajusia na Lvoŭski knižny forum.
Nataša, a Vy nie baiciesia?
— Nataša, a Vy nie baiciesia? — B.S., adzin z samych paśpiachovych vydaŭcoŭ Biełarusi, hladzić na mianie ź cikavaściu.
— A čaho b ja mieła bajacca?
— Nu, pa łohicy, jany zaraz adzin adnamu masty pavinny pačać uzryvać, čyhunačnyja kalei…
— Dy nu. Nie pierabolšvajcie. Ale nie pajechać nie mahu. Chaču padychać ukrainskim pavietram, chaču pa-ŭkrainsku pahavaryć, padtrymać siabroŭ.
— Što ž, tady, moža, pašukajecie dla nas tam partnioraŭ?
— A z zadavalnieńniem, darahi B.S.! Što Vy chočacie im prapanavać?..
Viečaram taho dnia zahružajusia ŭ ciahnik Mahiloŭ—Čarnaŭcy z kvitkom da Lvova.
Pa darozie tudy. Chutčej by ŭsio skončyłasia…
— Ź jakoju metoju jidete?
Surovy ŭkrainski mytnik hladzić na mianie pilna.
— A pohulaty!
— Pohulaty? To dobre! — jon raspłyvajecca va ŭśmiešcy i kročyć dalej.
Mała chto ŭ vahonie jedzie «pohulaty». Nasuprać mianie siadzić pryhožy chłopiec z sumnymi vačyma.
— Skul Vy?
— Z Čarnaŭcoŭ. U brata byŭ u haściach u Minsku. Ciapier viartajusia damoŭ.
— Nu i jak u Vas tam, u Čarnaŭcach, ahulny nastroj?
— Nu jak… Chutčej by heta ŭsio skončyłasia.
— Ja dumała, u Vas tam, na zachadzie, usie patryjoty Ukrainy…
— Pa-roznamu. U nas vialikija małdaŭskija sioły. Heta Vałyń i Lvoŭ bolš ukrainskija. U nas žyvuć biežancy z Danbasa. Pracavać nie chočuć, ad pozvaŭ chavajucca… A mnie voś maje pryjści pozva. Našto nam toj Danbas? Chaj by adździalalisia. Chutčej by heta ŭsio skončyłasia.
U ranišnim tumanie
Ciahnik prybyvaje ŭ Lvoŭ jašče ponačy. Na horad upaŭ husty tuman. Z torbaju na kołach pacichieńku idu pa płatformie — śpiašacca mnie niama kudy. Voś pobač idzie hrupa sałdat, jakija, vidać, viarnulisia z frontu. Jany ŭ adnastrojach, z rukzakami, z termaizalacyjnymi turysckimi dyvankami, jakija rasściłajuć, kali treba spać na ziamli… Spakojnyja, stomlenyja tvary. Ich nichto nie sustrakaje — vidać, sa Lvova chłopcy pajeduć jašče dalej, u haradki dy sioły. Tolki pobač z adnym ź ich, — napeŭna, lvavianinam — idzie žonka. Tvar jaje śviecicca ščaściem. Jaje muž — ciemnavałosy i vysoki — strymany.
— Kamu taksi, kamu taksi? — zazyvajuć kiroŭcy.
Ale hetaja para prachodzić mima i hublajecca ŭ hustym lvoŭskim tumanie.
Ale čamu ž, sapraŭdy, ich nichto nie sustrakaje?
A kolki ŭ ich dyvizij?
Lvoŭski knižny forum, jaki sioleta prachodziŭ u 21 raz, — źjava sapraŭdy ŭnikalnaja. Heta takaja kvintesiencyja ŭkrainskaj knižnaj kultury. Pačynałasia ŭsio ź nievialikaj vystavy, u jakoj brali ŭdzieł 47 čałaviek, a ciapier vyrasła da najbujniejšaha knižnaha kirmašu, jaki maje vialiki mižnarodny aŭtarytet. Adzin katałoh udzielnikaŭ zajmaje 380 staronak drobnym šryftam.
Sam knižny kirmaš zajmaje try pavierchi Pałaca mastactvaŭ i dvor. Akramia niepasredna knižnaha kirmašu, paralelna prachodzić jašče Litaraturny fiestyval, prahrama jakoha na kožny dzień — bieźlič prezientacyj, kruhłych stałoŭ, sustreč z čytačami, pryčym nie tolki na samim tłumnym kirmašy, a na bolš jak 300 «majdančykach» — u kaviarniach, teatrach, biblijatekach, hatelach. Sioleta rekłamnyja materyjały, u tym liku i prahramki, addrukavanyja, u adroźnieńnie ad papiarednich hadoŭ, na tannaj hazietnaj papiery. Ekanomija.
Ale prodažy navat vyraśli. Lvoŭ zastajecca «čytajučym horadam».
Na Forum źjechalisia sotni intelektuałaŭ z usiaho śvietu — ad Cimaci Snajdera da Ulickaj. Na sustrečach ź imi šmatludna.
Pierabiahajučy z adnoj sustrečy na inšuju, mižvoli šukaju: ci jość u žyćci horada prykmiety vajennaha času? Prykmiety taho, što chutka i tut mohuć uzryvać masty? Nu, na vulicach bolš maładych mužčyn va ŭniformie; na praśpiekcie Svabody stajać namioty, u jakich źbirajuć dapamohu dla armii; kali kuplaješ niešta, na čeku moža być dadatkovy radok «1 hryŭnia — dabračynny zbor na patreby vojska»; na płoščy Rynak pry natoŭpie turystaŭ nahladna pakazvajuć, jak akazać pieršuju dapamohu paranienamu… I heta ŭsio.
Ja zadumvajusia: a hetaha dastatkova? Supier, što intelektuały analizujuć i pravodziać paraleli, ale, jak kazaŭ niezabyŭny I.V.: «A kolki ŭ ich dyvizij?»
Tyłavy Lvoŭ
Maje sumnievy pavialičvajucca, kali viečaram ź siabrami vychodzim paviačerać.
Centr Lvova — sucelnaje śviata. Usio zichacić. Radasnyja pachi mocnaj kavy, vypiečki, hlintviejnu. Vuličnyja muzyki, mastaki. Za stolikami kaviarań dy restaracyj — nivodnaha volnaha miesca. Usploski śmiechu, ažyŭlenyja vinom razmovy… Tak pavinien vyhladać horad padčas vajny? — pytajusia ja.
— Ja zaŭždy kažu, — kaža vydaviec B.A. — U nas u krainie jość front. Značyć, my — tył. Biez addanaj pracy ŭ tyle pieramohi na froncie nie budzie. A my nie pierastroilisia na tyłavy ład.
— A ja nie zhodnaja! — piarečyć piśmieńnica Ł.T. — Pa-pieršaje, my nie viedajem, što i jak robiać usie hetyja ludzi, što viesialacca vakoł, dla frontu. Moža, jany ŭ sto razoŭ bolš srodkaŭ, čym traciać tut, kožny dzień dla vojska pierasyłajuć. Ja viedaju takija vypadki. A pa-druhoje, ja dumaju, heta pryncypova — žyć ciapier tak, jak raniej. Lvoŭ jeŭrapiejski byŭ i taki zastajecca — i heta vielmi važna. My radujemsia koleram i pacham, my radujemsia sustrečam ź siabrami… Svaim ładam žyćcia my nahladna pakazvajem našu pieravahu. Zaŭvažcie, što ad pačatku vajny reakcyja na ŭsie padziei Ukrainy dy ŭkraincaŭ nie była takoj, jakuju čakali rašysty. I u hetym naša siła. Nu, kamu było b lepš, kab horad byŭ zmročnym i biaskolernym, zapakavanym u maskirovačny chałat? Ci było b pravilna, kab forum sioleta nie pravodzili? Kateharyčna — nie.
Ja nie chaču pra heta čuć
U hetaj pajezdcy ŭsio akazałasia nie tak, jak ujaŭlałasia. Naprykład, čamuści mnie padavałasia, što płackartny vahon, u jaki ja nabyła zvarotnyja kvitki, budzie pusty. Nu chto zaraz budzie jechać u Minsk sa Lvova?
Vahon byŭ całkam zapoŭnieny ŭkraincami, jakija jechali ŭ Biełaruś na pracu. Torby z sałam, zamarožanymi kačkami i śviežymi pamidorami zaniali svaje palicy. Ź pierona machajuć rukami tatam i dočkam. «Nu što Vy, mamo, jakaja jašče adna torba? Dzie ja jašče torbu padzienu, i tak skolki Vy mnie dali z saboj. Usio ŭ mianie dobra budzie, mamo. Nie płačcie, mamo!» — kaža chłopiec maci.
— Čaho ž, vy, chłopcy, jedziecie sa svajoj Ukrainy tak nadoŭha? — układzistaja, pryjaznaja susiedka, miedsiastra, lvavianka, jakaja ŭžo 28 hod žyvie ŭ Minsku, źviartajecca da dvuch viasiołych chłopcaŭ u našym kupe.
— My fasadniki. Apracoŭvajem fasady. Heta niebiaśpiečnaja praca, ale zarablajem miljonaŭ 15 na biełaruskija hrošy. Kab chacia pałovu taho zarablać mahli ŭ Lvovie, jasna, što nikudy nie jeździli b.
Ludzi siadajuć viačerać. Na stolikach źjaŭlajucca kantejniery z zapiečanymi kurkami, sałatami. Harełka tut. Ale nichto nie napivajecca, viačerajuć, jak zvykli ludzi, što mnoha i ciažka pracujuć — pa 100 hram dla apietytu… Nie čuvać ni matu, ni svarak. Uvohule, usie havorać pa-ŭkrainsku i ŭsie — vyklučna pra pracu.
— A ja pracuju na šviejnym pradpryjemstvie. U minułym miesiacy damoŭ zaviezła 650 dalaraŭ, — z prykmietnym honaram kaža maładaja žančyna nasuprać. Jana admoviłasia pierachodzić z vyrabatki na zarpłatu, bo paličyła, što tak zarablaje bolš.
Za aknom vahona — sucelnaja ciemra.
— Noč jakaja ciomnaja, — zaŭvažaju ja.
— Dyk heta ŭ nas u vioskach vakoł Lvova stali elektryčnaść adklučać, — tłumačyć mnie adzin z chłopcaŭ. — Try hadziny z ranicy i vosiem hadzin nočču.
Uspaminajucca mnie fiestyvalnyja ahni Lvova…
Razmova pierachodzić i na ATA.
Adzin sa spadarožnikaŭ maje dvuch małych dziaciej, to mabilizacyja jamu nie pahražaje. A voś inšy chavajecca ad jaje.
— Prynosili pozvu, i nočču prynosili, i chatu abšukvali. Mama kažuć: niama jaho! Kudy mnie ŭ armiju iści, a mamu, siastru chto budzie zabiaśpiečvać? Jany ž žabravać tady pojduć…
— A ŭ mianie siabar pajšoŭ dobraachvotnikam. Kaža, u Łuhansku 30 adsotkaŭ padtrymlivaje nas, 30 — Rasiju, a astatnim usio roŭna.
— A ŭ mianie brata ranili tam. Reabilitacyja — za svoj košt…
— A ŭ mianie znajomy byŭ tam paranieny, chrybiet paškodžany, pryvieźli ŭ Lvoŭ u špital, to nie chacieli apieravać, pakul 5 tysiač dalaraŭ baćki nie zapłaciać. Try dni krykam biedny kryčaŭ, nichto nie padychodziŭ. Piać tysiač kaštuje tam taja płaścinka dla chrybta, kuplajcie, inakš apieravać nie budziem… To siastra chłopca dajšła niejak až da Sadovaha (mer Lvova — NB), toj umiašaŭsia, tady adrazu praapieravali. Hałoŭurač tak kryčaŭ na siastru, tak kryčaŭ… A jana kaža: hałoŭnaje, brata vyratavała, a chaj kryčyć…
…Pozna nočču, usie śpiać, prajšli miažu. Za piareharadkaj čuju prycišanuju razmovu: dva mužčyny hod pa sorak piać.
— Ja pavinien zaraz być tam. Ja ž načalnik minamiotnaha raźliku. Ja ž maju dośvied.
— Ja nie chaču pra heta čuć.
— Nie, ty pasłuchaj. Ja načalnik minamiotnaha raźliku. Ja vosiem razoŭ žyćciom ryzykavaŭ. Ty viedaješ, što takoje abort minamiota?
— Nie.
— Heta kali mina ŭ stvale zachrasaje. Tady vymaješ jaje, vočy zapluščyš, i vyjmaješ. Vosiem razoŭ tak było. Ja ž dośvied maju. Ja pavinien zaraz być tam.
— Ja nie chaču pra heta čuć.
…Hetyja ludzi z vyraznymi tvarami, z mocnymi rukami, što havorać biez maciukoŭ i pracujuć biez stomy — realnaje bahaćcie Ukrainy. Tak, ciapier jany majuć sumnievy ŭ svajoj dziaržavie. Čamu jany majuć abaraniać jaje, kali jana nie abaraniaje ich? Voś mienavita ich i pasolstvu ŭkrainskamu ciapier varta padtrymlivać, i ŭkrainskaj dyjaspary. Jany viazuć na Radzimu realnyja hrošy, jakija tak tam ciapier patrebnyja.
Jak nabyć broniekamizelki?
U hramadzian Ukrainy sapraŭdy šmat pytańniaŭ da svajoj dziaržavy.
Lvoŭski žurnalist S.Ł. raskazvaje jak pra budzionnaje:
— Adpravili plamieńnika ŭ vojska. Broniekamizelku jamu kupili, a voś kasku — pakul nie. Ale kupim. U nas u vojska treba iści sa svaim.
— Jak tak? Jak heta moža być: iści ŭ vojska sa svajoj kaskaj?! — nie mahu ŭciamić ja.
— A ty dumaješ, Putler voś ciapier vyrašyŭ napaści? Nie, płan pa razvale krainy i armii dziejničaŭ daŭno, — paciskaje jon plačyma. — Ale ničoha, kasku taksama kupim. I pieramožam rašystaŭ.
— Sałdatam treba bronie-kamizelki, — raskazvaje vykładčyca Lvoŭskaha ŭniviersiteta N.S. — My sabrali hrošy. Kuplać ich treba ŭ Polščy — Ukraina ich nie vyrablaje. Ale pa zakanadaŭstvie zavozić ich možna nie bolš, čym pa adnoj na adnu asobu. Sabrałasia nas čałaviek sto, pajechali. Tudy na aŭtobusie, nazad — na busikach. Apranuła jaje na siabie. A jana ciažkaja, 20 kilaŭ vahoj. A ja paŭtara mietra ŭ kiepcy…
— Debilnaja dziaržava! — aburajecca viadomy biełaruski žurnalist S.Š. — Jak možna zabaraniać uvoz broniekamizelek, kali idzie vajna? Chiba moža takaja dziaržava vyjhrać vajnu?
— Moža. Bo ŭ hetaj dziaržavy voś takija hramadzianie. Ci znojdziecca ŭ nas u Biełarusi, kali što, sto čałaviek, jakija vypraviacca ŭ Polšču pa broniekamizelki? — kažu ja.
U suchim astatku
A Putler chaj nie spadziajecca dačakacca śmierci Ukrainy. Ruskija raźviedčyki, jakija pracujuć va Ukrainie, chaj tak i napišuć svajmu načalstvu: dulu!
Jak prypiačatała maładaja kraŭčycha, što nie pahadziłasia pierachodzić z vyrabatki na zarpłatu: «Ukrainskaja śvińnia pa-rasiejsku ryć nie budzie!»
